Sabiha Tansuğ
Sabiha Tansuğ (1 Ocak 1933, Yunanistan - 24 Ocak 2023, İzmir), Türk etnolog, koleksiyoner ve Türk kültürü araştırmacısıydı. Anadolu'daki giyim kültürüne dair geniş bir koleksiyonun sahibi olan Tansuğ'un koleksiyonundaki Anadolu başlıklarından olan Ankara başlığı, ilk defa 1971 yılında basılan ve 1989'a kadar tedavülde kalan 50 kuruşluk madeni paranın üzerinde yer almıştır. 2023 yılında, 90 yaşındayken, İzmir'de hayatını kaybetmiştir.
Sabiha Tansuğ | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1 Ocak 1933 Gümülcine, Yunanistan |
| Ölüm | 24 Ocak 2023 (90 yaşında) Balçova, İzmir, Türkiye |
| Defin yeri | Urla, İzmir, Türkiye |
| İkamet | Bademler, Urla, İzmir |
| Etnik köken | Türk |
| Eğitim | Göztepe Kız Sanat Enstitüsü |
| Meslek | Etnolog, koleksiyoner, araştırmacı |
Özel hayatı değiştir
Tansuğ, 1 Ocak 1933'te Yunanistan'ın Gümülcine kentinde doğdu. Ailesi, Türkiye ile Yunanistan arasında yapılan nüfus mübadelesi sonrasında Batı Trakya'da kalmasına izin verilen Türk gruplarından biriydi. Çocukluğunu burada geçiren Tansuğ, İkinci Dünya Savaşı sırasında Yunanistan'ın Almanya tarafından işgal edilmesi sonucunda ailesiyle birlikte Türkiye'ye göç etti. Yunanistan'dayken öğretmenlik yapan babası, Türkiye'de mesleğini icra edememesi üzerine tütün tarlalarında işçi olarak çalışmaya başladı. Ailesiyle birlikte Tire, Akhisar ve Bergama gibi ilçelere sezonluk çalışmaya gidip onlara destek olan Sabiha'nın ilk gençliği ise böylece çeşitli Ege ilçelerinde şekillendi.[1] Geleneksel kıyafetlere olan ilgisi ilk defa 1943 yılında, o dönem devam ettiği okulunda düzenlenen 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı etkinlikleri kapsamında taktığı ve eğribaş adı verilen yöresel bir başlıkla ortaya çıktı.[2]
1946'da İzmir Göztepe Kız Sanat Okulu'na yazıldı.[3] Buradan mezun olduktan sonra 1953 yılında İstanbul'a taşınma kararı alan Sabiha Tansuğ, Beyoğlu'nda bir terzinin yanında çalışmaya başladı. Aynı dönemde ressam Nuri İyem'den dersler alarak çeşitli karma sergilere katıldı.[4] 1963'te Paris ve Viyana'ya yaptığı gezilere esnasında bu şehirlerdeki kahve kültürünü gözlemleyip kıyafet müzelerini gezme fırsatı buldu. 1964 yılında Pierre Loti Tepesi'ndeki bir dükkanı geleneksel Türk kahvehanesi tarzında restore ettirerek işletmeye başladı. Ayrıca bir gazetede turizm yazıları yazmak için Ege bölgesinde araştırma gezilerine çıktı.[5] 1965 senesinde gazeteci Haluk Tansuğ ile evlenen Sabiha Hanım, bu tarihten itibaren Anadolu'nun farklı noktalarına seyahatler yaparak 2000 yılına kadar devam edecek olan etnografya araştırmalarına başladı. İlk sergisini 1967 yılında, Avusturya'nın başkenti Viyana'da açtı. Günden güne genişleyen koleksiyonunu çeşitli dergilerde yazdığı yazılarla tanıtmaya devam etti. 1968'de, dönemin darphane müdürünün isteği üzerine Ankara gelin başı ile bir fotoğraf çektirdi. Bu fotoğraftaki başlık madeni para üzerinde kullanıldı. Madeni 50 kuruş üzerindeki resim hayali olarak yaratılmış ortalama bir Türk kadın resmidir. Binche'de açılan Maskeler Müzesi'nde Anadolu Maskeleri köşesini kurdu.[3] 1975'te Rotterdam'da, 1976'da Strassburg'da, 1980'de Roma La Sapienza Üniversitesi'nde ve 1985'te Köln'de sergiler açtı. 1988'de Düsseldorf'ta, Dresdner Bank'ta da koleksiyonun bazı parçalarını sergiledi.
Sabiha Tansuğ 24 Ocak 2023 tarihinde, tedavi görmekte olduğu Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'nde hayatını kaybetti. Naaşı 25 Ocak 2023'te Güzelbahçe Yalı Camii'nde kılınan cenaze namazının ardından Bademler Köyü Mezarlığı'na gömüldü.[6]
Çalışmaları değiştir
1965-2000 yılları arasında, Anadolu'daki çeşitli köyleri ziyaret ederek geleneksel Türkmen giyimi üzerine araştırmalar yürütmüş olan Tansuğ; yaklaşık 2.700 parçadan oluşan bir kıyafet koleksiyonunun sahibidir. Ege, Marmara, İç Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde bulunan Türkmen ağırlıklı yerleşim yerlerinin gezilmesi sonucunda derlenmiş olan bu koleksiyon; kıyafetlerin isimlerine, kullanılış biçimlerine, sembolik anlamlarına, ne zaman ve kimler tarafından giyildiklerine göre kategorize edilip arşivlenmiştir. Hayatı boyunca ulusal ve uluslararası çapta onlarca sergi açan araştırmacı, Türkmen Giyimi ve Türklerde Çiçek Sevgisi ve Sümbülname olmak üzere konuyla alakalı iki kitap da yazmıştır.[2]
Sergileri değiştir
- 1967 - Anadolu Kadın Başlıkları (Viyana, Avusturya)
- 1967 - Kadın Başlıkları (İstanbul, Türkiye)
- 1968 - Anadolu Kadın Başlıkları (İstanbul, Türkiye)
- 1970 - Anadolu Kadın Başlıkları ve Gelinlikleri (Tokyo, Japonya)
- 1971 - Türkmen Giyimi ve Kadın Başlıkları (Paris, Fransa)
- 1973 - Türkmen Giyimi ve Kadın Başlıkları (Strazburg, Roma, Londra, Amsterdam ve Köln)
Kitapları değiştir
- 1985 - Türkmen Giyimi (Akbank Sanat Yayınları)
- 1988 - Türklerde Çiçek Sevgisi ve Sümbülname (Akbank Sanat Yayınları)
Müze kurma girişimi değiştir
1974’ten itibaren koleksiyonu için bir müze oluşturulması talebiyle Kültür Bakanlığı'na başvurdu, daha sonra başka yetkililerle de görüştü, ancak müze kuruluşu gerçekleşmedi.[1] Tansuğ'un bir gün müzede sergilemek amacıyla geliştirmeyi sürdürdüğü koleksiyonundan 430 parça 2007'de çalındı.[7] Tansuğ, koleksiyonundan geriye kalan parçaları 2010'dan sonra arkadaşlarının desteğiyle Mecidiyeköy'de açtığı "Sabiha Tansuğ Sanat ve Kültür Evi" adlı müzede sergilemeye başladı.[7]
Mart 2021'de basına yansıyan haberlerde, İzmir'in Urla ilçesinde Bademler Kültür ve Sanat Vakfı tarafından kurulacak müzede Tansuğ'un koleksiyonunun da sergileneceği belirtildi.[8]
Ödülleri değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ a b Dinçer Sezgin (15 Şubat 2008). "Bir Kadına mı Kaldık Deyip O Birikimi Erittiler". Radikal Gazetesi. Radikal.com.tr. 12 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2014.
- ^ a b Yılmaz, Necla (2021). "Etnolog Sabiha Tansuğ Hayatı, Türkmen Giyimi ve Başlıkları Konusundaki Araştırmaları ve Koleksiyonun İncelenmesi". İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. 25 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2023.
- ^ a b "Sabiha Tansuğ'un koleksiyonu". Cumhuriyet Gazetesi Dergi Eki. Cumhuriyetarsivi.com. 10 Haziran 1990. 13 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2014.
- ^ "Sabiha Tansuğ, 1964'te Eyüp Sırtlarındaki Eyüp Sultan Kahvesi" (PDF). Eyüp Sultan Sempozyumu Bildiri Kitapçığı. Ekitap.eyup.bel.tr. 13 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2014.
- ^ "Sabiha Tansuğ kimdir?". Dergisanat.com. 19 Kasım 2011. 12 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2014.
- ^ "Etnolog Sabiha Tansuğ öldü". Halk TV. 24 Ocak 2023. 24 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2023.
- ^ a b "Paraya Resmi Basılan İlk Kadın Sabiha Tansuğ ve Macera Dolu Öyküsü". Listelist. 12 Mart 2019. 29 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2019.
- ^ "50 kuruştaki Sabiha Tansuğ adına Urla'da müze". www.sozcu.com.tr. 15 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022.
- ^ "Halk bilimi ödülleri, Cumhuriyet gazetesi, 16.03.1991". 12 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2014.
- ^ "Truva Folklor Araştırmaları Derneği ödülleri, 14 Ocak'ta sahiplerini bulacak, Milliyet gazetesi, 02.01.2008". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2014.