Biy-Hem (il)

Biy-Hem ili (Tuva Türkçesi: Бий-Хем кожуун), Tuva Cumhuriyeti'nde 17 idari bölgeden biridir. İdari bölgenin yönetim merkezi Turan şehridir.

Biy-Hem ili Пий-Хемский кожуун Бий-Хем кожуун (Tuva Türkçesi)
Konum
Biy-Hem ili Tuva Cumhuriyeti haritası içinde Biy Hem ili
Yönetim
Ülke:	Rusya
Federâl Bölge:	Tuva Cumhuriyeti
Başkent:	Turan (şehir)
Genel bilgiler
Yüzölçüm:	9.200 km² (3.552 sq mi)
Nüfus:	11.099
- Yoğunluk:	1 /km² (3 /sq mi)
Diğer bilgiler
Dili:	Tuva Türkçesi, Rusça

Coğrafya

Ülkenin kuzeyinde yer alan bölge, Turan-Uyuk havzasında yer alır. Bölgenin kuzeyinde Batı Sayan Dağları ötesinde Krasnoyarsk bölgesi bulunur. Güneyde Uyuk dağı yer alır. En büyük akarsu: Uyuk akarsuyu olup Biy-Hem (Ulu Yenisey) akarsuyunun sağ koludur. Hem kelimesi Moğolcadan gelmiş olup akarsu anlamını verir. Eski Türkçede akarsu anlamında kem sözü kullanılır.

Tarih

Biy-Hem 1890'lardan itibaren Rus yerleşimcilerin işgal alanı olmuştur.

Nüfus

Nüfus toplamı 11,9 bin kişidir (2002).

İdari Yönetim

Bölge 1 şehir, 7 belde olmak üzere 14 yerleşimden oluşur.

• Turan şehri: Bilelig (arban), Şivilig (arban), Nayıral (arban) arbanları Turan şehrine bağlıdır.;
• Arjaan sumuzu: İdari merkezi Arjaan köyü olup Çkalovka arbanı da bu idari yönetime bağlıdır.
• Sevi sumuzu: İdari merkezi Hüt köyü olup Sevi arbanı da bu idari yönetime bağlıdır.
• Seserlig: Merkezi Seserlig köyüdür.
• Sööş: Merkezi Sööş köyüdür.
• Tarlag: İdari yönetim merkezi Tarlag köyüdür.
• Öök: İdari merkezi Öök köyü olup Leninka arbanı da bu idari birime bağlıdır.
• Hadınğ: İdari merkezi Hadın köyüdür.

Ekonomi

Köy ekonomisi olup tarima dayanır.

Ulaşım

Güneydoğu'dan kuzeybatıya bölge içinden Usin yolu geçer ki Kızıl-Abakan arası M-54 yoludur. Öbür önemli yol ise - «Turan—Hadın» arası yoldur.

Görülecek Şeyler

Arjaan köyü yakınında bulunan Arjaan Arkeolojik Alanı, İskitlere ait pek çok kurganı barındıran bir komplekstir. MÖ 7. yüzyıldan kaldığı sanılan bu tarihi kalıntı 2001 yılında bulundu. Kurganlarda pek çok altın takı bulunmuştur. Bazı takılarda «İskit hayvan» üslubu göze çarpar.