Ortak Avrupa Evi
Ortak Avrupa Evi, Sovyetler Birliği'nin eski Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov tarafından üretilen ve savunulan bir kavramdır.
İlk olarak 1985 yılında dönemin Sovyetler Birliği lideri Mihail Gorbaçov tarafından önerilen ve barış içinde bir Avrupa özlemini gerçekleştirme hedefini ifade eden bir siyasal proje olarak ortaya çıkarılmıştır. Atlas Okyanusu'ndan, Ural Dağları'na kadar bütünleşmiş bir Avrupa mantığını savunmaktadır.[1]
Öncül söylemler değiştir
Söz konusu kavramın 1981 yılında Batı Almanya'nın başkenti Bonn'u ziyareti sırasında Leonid Brejnev'in dış politikasında bazı öncelleri olmuştur. Ancak, o dönem muhtemelen, ABD ve Avrupalı müttefiklerinin arasında uyumsuzluk yaratmak ve ABD politikalarının ılımlılaştırılması umuduyla için kullanılmıştı.[2]
Ortak Avrupa Evi fikrinin ortaya çıkışı değiştir
Gorbaçov, 1985'te eski dünyayı "ortak evimiz" olarak nitelendiren bir deyimle benzer bir ifade kullanmasına rağmen, belki de bu terimin de en bilinen kullanımı, Gorbaçov'un Nisan 1987'de Çekoslovakya'yı ziyareti sırasında "Ortak Avrupa Evi" ya da "Tüm Avrupa Evi" kavramını sunduğu zaman ortaya çıktı.[3]
Yeni Dünya Düzeni kavramını yaratan en önemli bildiri, Mihail Gorbaçov'un 7 Aralık 1988 tarihli Birleşmiş Milletler Genel Kurulu birleşiminde yaptığı konuşmaydı. Gorbaçov'un formülü yeni bir düzen oluşturmak için kapsamlı bir fikir listesi içermekteydi. Birleşmiş Milletler'in merkezî rolünün güçlendirilmesini ve tüm üyelerin aktif katılımını savunuyordu. Soğuk Savaş, BM ve BM Güvenlik Konseyi'nin başlangıçta öngörülen rollerini yerine getirmesini engelledi. Devletler arasındaki ilişkilerin ideolojilerden arındırılması, bu yeni işbirliğinin sağlayabileceği yararları arasında gösteriliyordu. Gorbaçov aynı zamanda, ekonomi bloklarının sona ermesi için yalnızca tek bir dünya ekonomisinin var olmasını öngörüyordu. Hatta, Sovyetler Birliği'nin Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve Uluslararası Adalet Divanı gibi önemli uluslararası kuruluşlara girmesini savunuyordu. Birleşmiş Milletler Barış Gücü'nün barışı koruma rolünün canlandırılması ve süper güçlerin işbirliği yaparak bölgesel çatışmaların çözümünü sağlayabileceği, Gorbaçov'un işbirliği anlayışında kilit önem taşıyan iki ana konu idi.[4]
12 Haziran 1989'da Gorbaçov Bonn'a geldi ve Almanya şansölyesi Helmut Kohl ve Cumhurbaşkanı Richard von Weizsäcker ile özel görüşmeler gerçekleştirdi. Ertesi gün Kohl ve Gorbaçov, ulusal kendi kaderini tayin hakkını, nükleer ve konvansiyonel güçlerin karşılıklı olarak azaltılmasını ve Kanada ile ABD'nin de rol aldığı "Ortak Avrupa Evi" kavramını destekleyen ortak bir deklarasyon imzaladılar. Ayrıca Gorbaçov, Charles de Gaulle'nin "Avrupa, Atlas Okyanusu'ndan Urallar'a" coğrafi tanımını gündeme getirerek, Sovyetler Birliği varlığını yaşatmaya çalışıyordu.[5]
6 Temmuz 1989'da Strazburg'daki Avrupa Konseyi toplantısı öncesinde konuşan Gorbaçov, şunları söyledi: "Ortak Avrupa Evi" kavramının felsefesi, silahlı çatışma olasılığını, ittifaklara karşı, kuvvet kullanma tehdidinin kullanılması olasılığını, nerede olursa olsun ittifakları ortadan kaldırıyor. Bu felsefe, caydırıcılık doktrininin yerini almalıdır. Bu yalnızca sözler üzerine yapılan bir oyun değildir, Avrupa gelişiminin mantığı olarak hayatın kendisi Ortak Avrupa Evi'ni gerektirir.[6][7]
29 Kasım 1989'da Gorbaçov, yaklaşan Malta zirvesi öncesinde ABD Başkanı George H. W. Bush ile İtalya'da buluştu. Ertesi gün, Roma belediye salonunda yaptığı konuşmada, "Ortak Avrupa Evi" kavramının hatlarını çizerken, egemenlik anlamında ve ekonomik açıdan bağımsız ulusların birlikteliğini savundu. Ardından 1990 yılında (ileriki yıllarda Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'nı oluşturacak olan) bir Avrupa Güvenlik ve İşbirliği komisyonu toplantısı yapılmasını önerdi. Ertesi gün Vatikan'da Papa II. Jean Paul ile de görüştü.[5]
Sonrasında gelen yorumlar değiştir
O dönemde Robert D. Hormats gibi analistlerin görüşüne göre, yükselmekte olan (o dönemdeki adıyla) Avrupa Ekonomik Topluluğu ülkeleri "ahlakî, siyasî, sosyal ve ekonomik güçleri" nedeniyle Ortak Avrupa Evi projesinde öncelikli rol almak için kendilerini konumlandırıyorlardı.[8] Bu açıdan Ortak Avrupa Evi kavramı, Avrupa Ekonomik Topluluğu'nun (AET) Avrupa Birliği'ne (AB) evrilmesinin ikincil katalizörlerinden biri kabul edilir.
Berlin Duvarı’nın yıkılmasının 25’inci yıl dönümünde düzenlenen etkinliklere katılan Gorbaçov “Dünya yeni bir Soğuk Savaş’ın eğişinde” uyarısında bulundu. Sovyetler Birliği lideri Mihail Gorbaçov, 1989 yılında Strazburg’da deklare ettiği “Ortak Avrupa Evi” projesini yeniden gündeme getirdi. Berlin Duvarının yıkılışının 25. yıldönümü etkinliklerinde konuşan Gorbaçov, “Ortak Avrupa Evi inşa etme fikrini yeniden canlandırmamız gerek. Hane içinde de sorunlar olur ama en nihayetinde ev, bir savaş sahnesi değildir” dedi. Gorbaçov’un bu siyasal projesi, Atlantik’ten, Urallar’a kadar bütünleşmiş ve barış içinde yaşayan bir Avrupa’yı hedefliyordu.[9]
Gorbaçov, Glasnost ve Perestroyka ile birlikte Ortak Avrupa Evi kavram ve projeleriyle hatırlanmaktadır. Bu projeler, Yeltsin ve ondan sonra gelen Putin ve Medvedev tarafından sürdürülmediler. Dönemin Sovyetler Birliği Dışişleri Bakanı olan ve sonraki yılların Gürcistan Cumhurbaşkanı Eduard Şevardnadze ise Gorbaçov‘un hayali kavramlarla imparatorluğu yıktığını söylemiştir.[10]
Kaynakça değiştir
- ^ "Uluslararası İlişkiler Sözlüğü". Uluslararası İlişkiler Araştırma ve Tartışma Platformu (uiportal.net). 13 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2017.
- ^ Malcolm, Neil (1989). "The 'Common European Home' and Soviet European Policy". International Affairs (İngilizce). Cilt 4. ss. 65, 662.
- ^ Schmidt-Häuer, Christian. Gorbachev: The Path to Power (İngilizce). Londra: I.B. Tauris. s. 144.
- ^ "Soviets 'in arms strategy shift'". The Guardian (İngilizce). 24 Kasım 1988.
- ^ a b "Chronology 1989; East-West Relations". Foreign Affairs (İngilizce), 1989-1990 Sonbahar. s. 230.
- ^ Hoagland, Jim. "Europe's Destiny". Foreign Affairs (İngilizce), 1989/1990.
- ^ "Address given by Mikhail Gorbachev to the Council of Europe" (İngilizce). European NAvigator. 6 Temmuz 1989. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2007.
- ^ Hormats, Robert D. "Redefining Europe and the Atlantic Link". Foreign Affairs (İngilizce), Sonbahar 1989.
- ^ Kanbolat, Hasan (10 Kasım 2014). "Dünya, yeni bir Soğuk Savaş'ın eşiğinde mi?". rsfmradio.com. Rusya'nın Sesi Radyosu. 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2017.
- ^ "Ortak Evimiz Avrupa". Milli Gazete. 16 Ekim 2010. 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2017.