Vikipedi

Çakıllar, Ardanuç

Ardanuç, Artvin'de bir köy
(Norgiali sayfasından yönlendirildi)

Çakıllar, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.

Çakıllar
Köy
Harita
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin üzerinde Çakıllar
Çakıllar
Çakıllar
Çakıllar'ın Artvin'deki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArtvin
İlçeArdanuç
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
Rakım1564 m
Nüfus
 (2021)
 • Toplam68
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0466
İl plaka kodu08
Posta kodu08390
Norgieli köyü, 1904. Fotoğraf: Nikolay Marr.

Tarihçe değiştir

 
Norgieli köyündeki kvacvari veya haçtaş. 1904. Fotoğraf: Nikolay Marr

Çakıllar köyünün eski adı Norgieli veya Norgiali'dir. Nitekim Giorgi Merçule'nin Gürcü din adamı Grigol Hantsteli'nin yaşamını konu alan 951 tarihli elyazması eserinde Norgiali (ნორგიალი) şeklinde geçer.[3] Norgieli, 9. yüzyılda yaşamış ve Parehi Manastırı'nın kurucusu olan Gürcü din adamı Mikel Pareheli'nin de doğduğu köy olarak da bilinir. Bu yer adı 1574 ve 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterleri ile Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defterinde, Gürcüce yazılışa uygun olarak Norgiyel (نوركيل) biçiminde yazılmıştır.[4][5]

Norgieli köyünün bulunduğu Klarceti bölgesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biridir. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Norgieli Kalesi de bu dönemden kalmış olmalıdır.[6]

Norgieli, 1574 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre Ardanuç livasına bağlı Ardanuç nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 18 haneden oluşuyordu. Bu nüfus içinde 17 hane Hristiyan kalmış, 1 hane Müslüman olmuştu. Sonraki yirmi yıl içinde hane sayısı açısından köyün nüfusu aynı kalmış olmakla birlikte, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterine göre Müslüman olan hane sayısı ikiye çıkmıştı.[7]

Norgieli köyü, Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defterine göre, bu eyalet içinde Ardanuç livasının Ardanuç nahiyesi bağlıydı.[8]

Norgieli köyü, 1835 nüfus defterine göre Çıldır Eyaleti'nin Ardanuç livasına bağlıydı. Askere alma ve vergi belirleme amacıyla sadece erkek nüfusun tespit edildiği bu tarihte köyde 20 hanede 56 erkek yazılmıştır. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün yaklaşık nüfusunun 112 kişi olduğu ortaya çıkar.[9] Köyün halkının Gürcülerden oluştuğu, 1886 tarihli Rus nüfus sayımından anlaşılmaktadır.[10]

Norgieli köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sona, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus sayımında Norgieli (Норгіель) şeklinde kaydettiği köy, Artvin sancağının Ardanuç kazasına bağlı Samtzkali nahiyesinin dört köyünden biriydi. Köydeki 52 hanede, 64'ü erkek ve 55'i kadın olmak üzere, 119 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu.[11]

Dilbilimci ve araştırmacı Nikolay Marr, Şavşeti ve Klarceti bölgelerinde 1904 yılında gerçekleştirdiği araştırma gezisinde bir gece Norgieli köyünde kalmış ve köyün fotoğrafını çekmiştir. Bu arada, kale olduğu tahmin edilen bir yapının kalıntılarından söz etmiştir. Norgieli köyünde ayrıca kvacvari tespit etmiş ve fotoğrafını çekmiştir. Köylüler haç formundaki bu eski mezar taşını "kollu taş" olarak adlandırıyordu.[12][13]

Norgieli köyü, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri tarafından Artvin ile Ardahan bölgeleri ve geçici olarak da Batum fiilen Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Norgieli'nin de içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı.[14]

Norgileli köyü, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde, bu livaya bağlı Ardanuç nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyün nüfusu 27 hanede yaşayan 164 kişiden oluşuyordu.[15] Norgieli veya veya Norgiyel Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Çakıllar olarak değiştirilmiştir.[16] Çakıllar köyü, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinde Artvin kazasına bağlı Ardanuç nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 230 kişiden oluşuyordu.[17] 1965 genel nüfus sayımında Ardanuç ilçesinin Aşağıırmaklar bucağına bağlı olan köyde 333 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 103 kişi okuma yazma biliyordu.[18]

Norgieli köyünde varlığı bilinen tek tarihsel yapı eski bir kaledir. Kare planlı bir yapı olan kale, köyün 700 metre güneyinde, 1270 metre yükseklikte kayalık bir yamaçta yer alır. Geriye kalmış kalıntılardan Norgieli Kalesi’nin kireç harcı kullanılarak inşa edilmiş olduğu anlaşılmaktadır. 1904 yılında Nikolay Marr’ın Norgieli köyünün yakınlarında ne olduğuna karar veremediği kalıntıların Norgieli Kalesi’ne ait olduğu anlaşılmaktadır.[19]

Coğrafya değiştir

Çakıllar köyü, Artvin il merkezine 60 km, Ardanuç ilçe merkezine 42 km uzaklıktadır.[20]

Nüfus değiştir

Yıllara göre köy nüfus verileri
2021 68[2]
2020 66[2]
2019 73[2]
2018 84[2]
2017 60[2]
2016 65[2]
2015 64[2]
2014 66[2]
2013 84[2]
2012 52[2]
2011 63[2]
2010 56[2]
2009 58[2]
2008 57[2]
2007 57[2]
2000 116[20]
1990 188[20]
1985 250[20]
1922 164[21]

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Çakıllar, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 2 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Çakıllar Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  3. ^ Giorgi Merçule, Grigol Handzteli'nin Yaşamı (გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრება)
  4. ^ Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 34. ISBN 978-9941-0-8969-5
  5. ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 299.
  6. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 101. ISBN 978-9941-9123-9-9
  7. ^ Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 35 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
  8. ^ {Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 133-134.
  9. ^ Faruk Taşkın - Ali İrfan Kaya, Ardanuç Nüfus Defterleri (1835), Ankara, 2018, s. 131-132, ISBN 978-605-288-814-8
  10. ^ Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1402.
  11. ^ Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1402.
  12. ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 247, 279. ISBN 978-9941-434-11-2
  13. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 101. ISBN 978-9941-9123-9-9
  14. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
  15. ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
  16. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 115.
  17. ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 166" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Mart 2024. 
  18. ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 87" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Mart 2024. 
  19. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 101. ISBN 978-9941-9123-9-9
  20. ^ a b c d "Çakıllar Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2022. 
  21. ^ Gök, Nurşen (2008). "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler" (PDF). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 41. ankara.edu.tr. s. 89-104. 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Nisan 2020. 

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çakıllar,_Ardanuç&oldid=32821660" sayfasından alınmıştır