Mercury Projesi
Mercury Projesi, ABD'nin insanlı ilk uzay yolculuğu projesidir. 1959'dan başlanılarak 1963'e değin Dünya yörüngesine insan gönderinceye kadar sürdürülmüştür. İlk planlar ve araştırmalar -NASA kurulana dek- NACA (Ulusal Havacılık Danışma Komitesi) tarafından yürütüldü. Mercury Projesi, adını hızın simgesi olan Roma tanrısı Mercury'den almıştır. Ayrıca Merkür, Samanyolu gökadasındaki Güneş'e en yakın olan gezegen olduğundan yörüngede en hızlı dönen gezegendir. Merkür gezegeniyle ilişkili bir proje olmamasına karşın bu bakımdan Merkür adı uygun görülmüştür. Bu proje 2,38 milyar dolara mal oldu (enflasyona göre düzeltilmiş).[1]
 Geriye dönük olarak geçerli olan logo | |
| Ülke | ABD |
|---|---|
| Organizasyon | NASA |
| Amaç | Mürettebatlı yörünge uçuşu |
| Durum | Tamamlandı |
| Program geçmişi | |
| Maliyet |
|
| Süre | 1958–1963 |
| İlk uçuş |
|
| İlk mürettebatlı uçuş |
|
| Son uçuş |
|
| Başarılar | 11 |
| Başarısızlıklar | 3 (MA-1, MA-3 ve MR-1) |
| Kısmi başarısızlıklar | 1 (Big Joe 1) |
| Fırlatma yeri | |
| Araç bilgisi | |
| Mürettebatlı uzay aracı | Mercury kapsülü |
| Fırlatma aracı | |
Fırlatma roketleri
değiştirProje boyunca 3 adet roket kullanılmıştır:
Little Joe - 8 kez kısmen Dünya yörüngeli pilotsuz uçuş, 2 kez maymun götürüldü. Fırlatma kaçış sisteminin denenmesi. Mercury-Redstone - 4 kez kısmen Dünya yörüngeli pilotsuz uçuş, 1 kez şempanze götürüldü; 1 kez de kısmen Dünya yörüngeli pilotlu uçuş. Atlas - 4 kez kısmen Dünya yörüngeli pilotsuz uçuş, 2 kez tam Dünya yörüngeli pilotsuz uçuş, 1 kez şempanze götürüldü; 5 kez de tam Dünya yörüngeli pilotlu uçuş.
Little Joe, fırlatma kaçış sistemini ve yarıda kesme işlemini denemek için kullanıldı. Redstone, kısmen Dünya yörüngeli uçuşlar için; Atlas ise tam Dünya yörüngeli uçuşlar için
kullanıldı. Ekim 1958'in başlarında Jupiter roketleri de kısmen Dünya yörüngeli uçuşlarda kullanılmak için düşünüldüyse de Temmuz 1959'da bütçe sıkıntıları nedeniyle vazgeçildi. Atlas roketinin Mercury kapsülünden ve bu kapsülde taşınması tasarlanan nükleer savaş başlıklarından doğacak ağırlık artışının üstesinden gelebilmesi için daha fazla güçlendirilmeye gereksinimi vardı. Little Joe, Mercury Projesi için tasarlanmış katı yakıtlı bir roketti. Titan roketinin de Mercury Projesi'nin ilerleyen basamaklarında kullanılması düşünülmüştür. Ancak kullanılmayıp Mercury Projesi bitirilmiştir. Bu yüzden Gemini Projesi'nde kullanılmıştır.
Pilotsuz uçuşlar
değiştirProgramda 20 adet pilotsuz uçuş vardı. Hepsinin uzaya çıkması planlanmamıştı ve zaten görevi tamamlayamayan uçuşlar da olmuştu. Bu uçuşların dördü 5.uçuştan (1959) itibaren başlayarak -insan dışındaki- primatlarla (maymun soyundan gelen canlılar) gerçekleştirildi. Mercury Projesi'nin insan dışında personeli aşağıda sıralanmıştır:
- Sam adındaki şebek 4 Aralık 1959'da Little Joe 2'de 85 km yükseğe fırlatıldı.
- Miss Sam adlı şebek 21 Ocak 1960'ta Little Joe IB'de 15 km yükseğe fırlatıldı.
- Ham adlı şempanze 31 Ocak 1961'de Mercury-Redstone 2'de kısmen Dünya yörüngeli uçuş yaptı.
- Enos adlı şempanze 29 Kasım 1961'de Mercury-Atlas 5'te 2 tam Dünya yörüngeli uçuş yaptı.
| Görev | Roket | Çağrı İşareti | Fırlatma Tarihi | Fırlatma Zamanı | Görev Süresi | Açıklamalar |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Mercury-Jupiter | Jupiter | - | - | - | - | Temmuz 1959'da iptal edildi. - Kısmen Dünya yörüngeli uçuş için düşünülmüştü. |
| Little Joe 1 | Little Joe | LJ-1 | 21 Ağustos 1959 | - | 00gün 00sa 00dk 20sn | Uçuş sırasında fırlatma kaçış sisteminin denenmesi. |
| Big Joe 1 | Atlas 10-D | Big Joe 1 | 9 Eylül 1959 | - | 00gün 00sa 13dk | Isı kalkanının ve Atlas ile uzay aracı arasındaki koordinasyonun denenmesi. |
| Little Joe 6 | Little Joe | LJ-6 | 4 Ekim 1959 | - | 00gün 00sa 05dk 10sn | Kapsülün aerodinamiğinin ve bütünselliğinin denenmesi. |
| Little Joe 1A | Little Joe | LJ-1A | 4 Kasım 1959 | - | 00gün 00sa 08dk 11sn | Uçuş sırasında fırlatma kaçış sisteminin denenmesi. |
| Little Joe 2 | Little Joe | LJ-2 | 4 Aralık 1959 | - | 00gün 00sa 11dk 06sn | Sam adlı maymunun 85 km'lik yüksekliğe çıkarılması. |
| Little Joe 1B | Little Joe | LJ-1B | 21 Ocak 1960 | - | 00gün 00sa 08dk 35sn | Miss Sam adlı maymunun 15 km'lik yüksekliğe çıkarılması. |
| Beach Abort | Fırlatma kaçış sistemi | Beach Abort | 9 Mayıs 1960 | - | 00gün 00sa 01dk 31sn | Platform dışı yarıda kesme işlemi denemesi. |
| Mercury-Atlas 1 | Atlas | MA-1 | 29 Temmuz 1960 | 13:13 GMT | 00gün 00sa 03dk 18sn | Atlas roketinin ve Mercury uzay aracının birlikte kullanıldığı ilk uçuş. |
| Little Joe 5 | Little Joe | LJ-5 | 8 Kasım 1960 | - | 00gün 00sa 02dk 22sn | Üretilmiş Mercury uzay aracının ilk uçuşu. |
| Mercury-Redstone 1 | Redstone | MR-1 | 21 Kasım 1960 | - | 00gün 00sa 00dk 02sn | Elektrik arızası nedeniyle 10 cm yükselip platforma geri oturdu. |
| Mercury-Redstone 1A | Redstone | MR-1A | 19 Aralık 1960 | - | 00gün 00sa 15dk 45sn | Redstone roketinin ve Mercury uzay aracının birlikte kullanıldığı ilk uçuş. |
| Mercury-Redstone 2 | Redstone | MR-2 | 31 Ocak 1961 | 16:55 GMT | 00gün 00sa 16dk 39sn | Ham adlı şempanzenin taşındığı kısmen Dünya yörüngeli uçuş. |
| Mercury-Atlas 2 | Atlas | MA-2 | 21 Şubat 1961 | 14:10 GMT | 00gün 00sa 17dk 56sn | Atlas roketiyle Mercury uzay aracının denenmesi. |
| Little Joe 5A | Little Joe | LJ-5A | 18 Mart 1961 | - | 00gün 00sa 23dk 48sn | Fırlatma kaçış sisteminin bir fırlatmada yaşanabilecek en zor koşullar altında denenmesi. |
| Mercury-Redstone BD | Redstone | MR-BD | 24 Mart 1961 | 17:30 GMT | 00gün 00sa 8dk 23sn | Redstone fırlatma roketi geliştirme - deneme uçuşu. |
| Mercury-Atlas 3 | Atlas | MA-3 | 25 Nisan 1961 | 16:15 GMT | 00gün 00sa 07dk 19sn | Atlas roketiyle Mercury uzay aracının denenmesi. |
| Little Joe 5B | Little Joe | AB-1 | 28 Nisan 1961 | - | 00gün 00sa 05dk 25sn | Fırlatma kaçış sisteminin bir fırlatmada yaşanabilecek en zor koşullar altında denenmesi. |
| Mercury-Atlas 4 | Atlas | MA-4 | 13 Eylül 1961 | 14:09 GMT | 00gün 01sa 49dk 20sn | Atlas roketiyle Mercury uzay aracının denenmesi. 1 tam yörünge tamamlandı. |
| Mercury-Scout 1 | Scout | MS-1 | 1 Kasım 1961 | 15:32 GMT | 00gün 00sa 00dk 44sn | Mercury takip şebekesinin denenmesi. |
| Mercury-Atlas 5 | Atlas | MA-5 | 29 Kasım 1961 | 15:08 GMT | 00gün 03sa 20dk 59sn | Enos adlı şempanzenin taşınarak iki tam Dünya yörüngeli uçuş yapması. |
Pilotlu uçuşlar
değiştir
Uzaya gitmeyi göze alan ilk Amerikalılar fiziksel gerekliliklere ulaşabilmeleri için deneme uçuşlarına seçilen 110 adet askeri pilottan oluşuyorlardı. Nisan 1959'da bu 110 kişinin yedisi astronot oldu. Bunların altısı da Mercury Projesi'nde görev aldı (Deke Slayton kalp rahatsızlığı nedeniyle görevlendirilmedi). Herkesin kendi uzay aracına ad koyması Alan Shepard'ın Freedom 7'si ile başladı. Herkesin bu adlara "7"yi eklemesi de 7 kişilik ekibi simgeliyordu.
Mercury'nin eskiden ordunun test pilotluğunu yapan başlıca 7 astronotu Merkür 7'lisi olarak da bilinir. 9 Nisan 1959'da NASA seçilen astronotları duyurmuştur.
- Malcolm Scott Carpenter, USN (1925- 2013)
- Leroy Gordon "Gordo" Cooper, Jr., USAF (1927-2004)
- John Herschel Glenn. Jr., USMC (1921-) Dünya yörüngesindeki ilk Amerikalı.
- Virgil Ivan "Gus" Grissom, USAF (1926-1967)
- Walter Marty Schirra, Jr., USN (1923-)
- Alan Bartlett Shepard, Jr., USN (1923-1998) Uzaydaki ilk Amerikalı.
- Donald Kent "Deke" Slayton, USAF (1924-1993) Düzensiz nabzı nedeniyle 1962'de uçuştan men edildi, 1972'de yeniden görev verildi ve 1975'te Apollo - Soyuz Test Projesi'nde uçuş görevi aldı.
| Görev | Çağrı İşareti | Roket | Kısaca Belirtilişi | Pilot | Fırlatma Tarihi | Fırlatma Zamanı | Görev Süresi | Açıklamalar |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mercury-Redstone 3 | Freedom 7 | Redstone | MR-3 | Shepard | 5 Mayıs 1961 | 14:34 GMT | 00gün 00sa 15dk 28sn |
Kısmen Dünya yörüngeli uçuş yapan ilk Amerikalı. |
| Mercury-Redstone 4 | Liberty Bell 7 | Redstone | MR-4 | Grissom | 21 Temmuz 1961 | 12:20 GMT | 00gün 00sa 15dk 37sn |
Kısmen Dünya yörüngeli ikinci uçuş. Kapsül, kapak birden infilak edince kurtarılamadan battı. |
| Mercury-Atlas 6 | Friendship 7 | Atlas | MA-6 | Glenn | 20 Şubat 1962 | 14:47 GMT | 00gün 04sa 55dk 23sn |
Dünya yörüngesindeki ilk Amerikalı. Kapsülün fren roketleri geri dönüş boyunca ısı kalkanı üzerindeki kuşkular nedeniyle çalıştı. |
| Mercury-Atlas 7 | Aurora 7 | Atlas | MA-7 | Carpenter | 24 Mayıs 1962 | 12:45 GMT | 00gün 04sa 56dk 15sn |
3 tam yörünge. 402 km'lik hedef şaşmasıyla geri döndü. Pilot Carpenter Deke Slayton'un yerine geçti. |
| Mercury-Atlas 8 | Sigma 7 | Atlas | MA-8 | Schirra | 3 Ekim 1962 | 12:15 GMT | 00gün 09sa 13dk 11sn |
Mühendislik testleri uygulandı. 6 tam yörünge. |
| Mercury-Atlas 9 | Faith 7 | Atlas | MA-9 | Cooper | 15 Mayıs 1963 | 13:04 GMT | 01gün 10sa 19dk 49sn |
Bir günden fazla uzayda kalan ilk Amerikalı. Uzaya ve yörüngeye yalnız başına giden son Amerikalı. 22 tam yörünge. |
| Mercury-Atlas 10 | Freedom 7-II | Atlas | MA-10 | Shepard | - | - | - | Ekim 1963'te 3 günlük görev yapması tasarlanmıştı. 13 Haziran 1963'te iptal edildi. |
Mercury uçuş armaları
değiştirÇeşitli Mercury görevlerinin uçuş armaları mevcut gibi görünmektedir. Aslında bu armalar Mercury Projesi bittikten çok sonra kişisel girişimciler tarafından tasarlanmıştır. Gerçek birer uçuş arması Gemini Projesi'deki görevler için üretilince Mercury Projesi için de genel bir talep baş gösterdi. Bu talebi de işte bu girişimciler karşılamıştır. Mercury astronotlarının taşıdığı arma yalnızca NASA'nın logosu ve adlarının yazdığı etiketti. Bununla birlikte insanlı Mercury uzay araçlarının her biri birer uçuş armasıyla süslenmişti. Bunlar Mercury'nin gerçek uçuş armalarıdır.
Çeşitli bilgiler
değiştirMercury astronotları çalışmalarının bir bölümünü Hampton, Virginia'daki NASA Langley Araştırma Merkezi'nde uçuş operatörü William K. Douglas ve Keith G. Lindell (COL, USAF) ile yaptı. Mercury Projesi'nin anısına Hampton kentindeki kimi köprülere Mercury astronotlarının ve kimi bulvar ve yollara Mercury adı konulmuştur.
Kaynakça
değiştir- ^ a b Lafleur, Claude (8 Mart 2010). "Costs of US piloted programs". The Space Review. 8 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2012.