Vikipedi

Menemen

İzmir'in ilçesi
(Menemen, İzmir sayfasından yönlendirildi)
Başlığın diğer anlamları için Menemen (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Menemen, Türkiye'nin İzmir ilinin bir ilçesidir. İlçenin kuzeyinde Aliağa ve Foça, güneyinde Çiğli, Karşıyaka ve Bornova ilçeleri, doğusunda Manisa ili, batısında İzmir Körfezi bulunmaktadır. Nüfusu 2022 yılı itibarıyla 200.904 kişidir. Menemen yemeği, çileği, testileri ve diğer çömlekçilik ürünleri ile ünlüdür. Cumhuriyet tarihinin en önemli olaylarından biri olan ve laik devlet düzenine karşı çıkan Menemen İsyanı burada yaşanmıştır.

Menemen
İlçe
Menemen Cumhuriyet Meydanı
Menemen Cumhuriyet Meydanı
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlİzmir
Coğrafi bölgeEge Bölgesi
İdare
 • KaymakamFatih Yılmaz
 • Belediye başkanıAydın Pehlivan (AK Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam573 km²
Rakım30 m
Nüfus
 (2018, 2020)
 • Toplam174,564, 186,182
 • Kır
-
 • Şehir
186.182
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu35660
İl alan kodu0232
İl plaka kodu35

Tarihçe değiştir

16 Haziran 1919 günü, işgal esnasında halka itidal telkin etmiş bulunan Menemen Kaymakamı Kemal Bey ve maiyetindeki 6 jandarma şehit edilmiştir. 17 Haziran 1919 günü Bergama baskınında hezimete uğrayarak dönmüş bulunan Yunan birliklerinin Menemen'de gerçekleştirdikleri, muhtemelen 1000'e yakın kişinin bir gün içinde öldürüldüğü katliam Ege Bölgesi'de işgal döneminin en kara sayfalarından birini oluşturmuştur.[3]

İşgale rağmen Menemenli hiçbir zaman Yunan buyruğu altına girmemiş zaman zaman dağlara çıkarak Yunan askeri birliklerine baskınlar yaparak zayiatlar verdirmişlerdir.

Menemen, Türk Kurtuluş Savaşı sonrasında zafer kazanan Türk Ordusu'nun 9 Eylül 1922'de şehre girmesiyle tekrar bağımsızlığına kavuşmuştur. 9 Eylül günü Menemen'in kurtuluş günü kabul edilmiştir.

23 Aralık 1930 günü Derviş Mehmet isminde şeriatçı ve kendini Mehdi ilan eden bir kişi ve yandaşları hükûmet konağına gelerek irticai isyan çıkarmıştır ve bu isyan sonucunda Mustafa Fehmi Kubilay isimli yedek subay, bir bekçi ve bir jandarma ölmüştür. Bu olayın haberi Mustafa Kemal Paşa'ya ulaştıktan sonra Menemen ilçesi için Vilmodit ilan edilmiştir ama Paşanın emri hemen yerine getirilmediği için zamanla unutulup iptal edilmiştir. Bu isyan tarihe "Menemen Olayı" olarak geçmiştir. İsyanın sorumluları idam cezasına çarptırılmıştır.

Coğrafya değiştir

İzmir'in kuzeyinde yer alan Menemen, il merkezine 33 km uzaklıktadır. İlçenin kuzeyinde Aliağa ve Foça, güneyinde Çiğli, Karşıyaka ve Bornova ilçeleri, doğusunda Manisa ilinin Yunusemre ilçesi, batısında İzmir Körfezi bulunmaktadır. Yüzölçümü 573 km2'dir.[1] Kıyı bölgesinde Gediz Deltası yer almaktadır.

Nüfus değiştir

Yıl Toplam Şehir Kır
1927[4] 28.298 9.513 18.785
1935[5] 36.547 13.377 23.170
1940[6] 37.885 12.634 25.251
1945[7] 36.472 10.572 25.900
1950[8] 40.466 11.252 29.214
1955[9] 53.971 14.218 39.753
1960[10] 54.606 15.155 39.451
1965[11] 68.523 16.588 51.935
1970[12] 66.739 16.734 50.005
1975[13] 68.476 18.464 50.012
1980[14] 79.623 21.832 57.791
1985[15][a] 62.915 24.998 37.917
1990[16] 76.043 29.006 47.037
2000[17] 114.457 46.079 68.378
2007[18] 126.934 53.940 72.994
2008[19] 125.478 113.870 11.608
2009[20] 128.113 116.147 11.966
2010[21] 131.394 119.230 12.164
2011[22] 134.889 122.722 12.167
2012[23] 138.143 125.984 12.159
2013[24] 142.836 142.836 veri yok
2014[25] 148.662 148.662 veri yok
2015[26] 156.974 156.974 veri yok
2016[26] 163.565 163.565 veri yok
2017[26] 170.090 170.090 veri yok
2018[26] 174.564 174.564 veri yok
2019[26] 179.881 179.881 veri yok
2020[26] 186.182 186.182 veri yok
2021[26] 193.229 193.229 veri yok
2022[26] 200.904 200.904 veri yok

Not: 2008 yılında bazı belde ve köyler mahalle statüsüne geçtiğinden şehir nüfusu artıp kır nüfusu azalmıştır. 2013 yılında ise Büyükşehir yasası nedeniyle köylerin tamamı mahalle statüsüne geçtiğinden kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Kültür değiştir

Mutfak değiştir

Yumurta, biber, domates ve bazen soğan kullanılarak yapılan bir yemek olan menemen, ilk kez mübadele ile ilçeye gelen Girit Türkleri tarafından yapılmıştır ve adını ilçeden almaktadır.[27][28]

Yönetim değiştir

Belediye başkanları[29]
Belediye başkanları, partileri ve aldıkları oy oranları
Yıllar Belediye Başkanı Parti Oy oranı (%)
2024 Aydın Pehlivan Adalet Ve Kalkınma Partisi 48,75
2021 Aydın Pehlivan Adalet ve Kalkınma Partisi Meclis Oylaması İle Vekâleten[30]
2019 Serdar Aksoy Cumhuriyet Halk Partisi 53,29
2014 Tahir Şahin Cumhuriyet Halk Partisi 43,50
2009 40,80
2004 42,70
1999 23,30
1994 İlhami Gürsoy Doğru Yol Partisi 39,50
1989 Kadir Yıldırım Sosyaldemokrat Halkçı Parti 41,96
1984 İlhami Gürsoy Doğru Yol Partisi 45,59
1977 İlhami Gürsoy Adalet Partisi 59,45
1963 Yücel Dirik Bilinmiyor Bilinmiyor
1950 Bedri Onat Demokrat Parti Bilinmiyor
1946 İdris Tınaz Bilinmiyor Bilinmiyor
1946 Hüsnü Evlioğlu Bilinmiyor Bilinmiyor
1943 Muhittin Çiftçi Bilinmiyor Bilinmiyor
1932 İdris Tınaz Bilinmiyor Bilinmiyor
1931 Fadıl Arat Bilinmiyor Bilinmiyor
1930 Akif Uluözen Bilinmiyor Bilinmiyor
1927 Kenan Ali Gemicigil Bilinmiyor Bilinmiyor
1925 Aziz Bey Bilinmiyor Bilinmiyor
1923 Ahmet Kemal Bey Bilinmiyor Bilinmiyor
1919 Süleyman Bey Hürriyet ve İtilaf Fırkası Bilinmiyor

Kaymakamlar[31] değiştir

Kaymakam Yıllar
Fatih YILMAZ 2020-
Mustafa ÖZKAYNAK 2018-2020
Gülihsan YİĞİT 2015-2018
Mustafa GÜRDAL 2012-2015
Turgut SUBAŞI 2006-2012
Mustafa ERGÜN 2003-2006
Bekir Şahin TÜTÜNCÜ 2000-2003
Nurettin YÜCEL 1997-2000
Mehmet Özcan 1994-1997
Ümit OLTULU 1988-1994
Yıldırım KARTAL 1984-1988
Servet ÇİFTLİKLİ 1980-1983
Ardahan TOTUK 1979-1980
Mehmet ÖZGÜN 1978-1979
Necati DEVELİOĞLU 1975-1978
Cemil AKINÇ 1970-1975
Salim ÇANKIRI 1968-1969
Şerafettin TARHAN 1964-1968
Ahmet Nazım PEŞTEMALCİ 1961-1964
Mehmed Tevfik İMSEL 1960-1961
Hamdi semih IŞIKLI 1958-1960
Muammer DURAK 1955-1958
Azmi BERKER 1954-1955
Nazım BAŞLAMIŞLI 1953-1954
Mesud Sani SALTER 1951-1953
Kani ÖZCAN 1950-1951
İbrahim Nabi ERSAKA 1948-1950
Mustafa Eşref OKUR 1945-1948
Niyazi DALOKAY 1941-1945
Ruhi ÇALIŞIRLAR 1939-1941
Mehmet Emin ERGÜVEN 1936-1939
Rahmi GÖKÇE 1935-1936
Emin BEY 1935-1935
Ali Nihad ŞENMAN 1932-1935
Hasip BEY 1930-1931
Hasan İhsan KAHYAOĞLU 1928-1930
Hasan Bey 1926-1927
Azmi Bey 1924-1925
İbrahim Bey 1923-1923
Kemal Bey 1918-1919
Mustafa Adli Bey 1914-1918
Ali Vefa Bey 1914-1914
Hilmi URAN 1911-1914
Hacı Esad Bey 1909-1911
Ali Rıza Bey 1908-1909
Ali Bey 1908-1908
Emrullah Bey 1906-1908
Feridun Bey 1904-1906
Hasan Refet CANITEZ 1902-1904
Osman Nuri Bey 1902-1902
Mehmet Remzi Bey 1901-1902
Mehmet Arif Bey 1899-1901
Tahir Kenan Bey 1896-1899
Ahmet Reşid Bey 1894-1896
Hüseyin Avni Bey 1890-1894
Hüseyin Halis Bey 1886-1890
Mehmet Naim Bey 1883-1886
Saffet Bey 1881-1882
Hasan Ziya Bey 1880-1881
Ahmet Şeriyi Bey 1879-1880
Cemal Bey 1878-1879

Eğitim değiştir

Bakırçay Üniversitesi ilçede yer almaktadır.

Altyapı değiştir

Menemen-Çandarlı Otoyolu ilçeden geçmektedir. İlçede ulaşım İZBAN trenleri ve İZTAŞIT otobüsleri ile sağlanmaktadır. İlçede bir Bisim istasyonu bulunmaktadır.[32]

Notlar değiştir

  1. ^ Aliağa ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça değiştir

  1. ^ a b "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2019. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012. 
  3. ^ Celâl Bayar hatıralarında (Ben de yazdım 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) Menemen'de yaşanan zor günler yöre tüccarından Çerkes Sefer Efendi'nin ağzından şu şekilde aktarır: Çarşı kahvesinde eşraftan birkaç kişi oturuyorduk. Öğleye doğru Rum mahallesinden silah sesleri gelmeye, herkes dükkânlarını kapayıp evlere doğru koşmaya başladı. Ben de derhal kendimi evime attım. Şehrin üzerine mermi yağıyordu. Saat yarımda başlayan bu ateş öğleden sonra dörde kadar sürdü. Ne olup bittiğini anlamak üzere kendimi dışarıya attım. Sokağa adımımı atar atmaz önümde üç kadının cansız yattığını gördüm. Bir iki adım ilerledim. Bir yanda on yaşında bir erkek çocuk yatıyordu. Biraz daha ilerledim. Dizinden vurulmuş bir kız çocuğu kapı önünde yuvarlanmış, korkudan rengi uçmuş, imdat bekliyordu. Artık daha ileriye gitmeye cesaret edemedim. Komşum İshak Efendi de evinin önünde öldürülmüştü. Tekrar eve döndüm. Bir süre sonra kasaba yakınındaki çiftlik bahçemde çalışan hizmetçim Todori geldi, ağlayarak yardımcısı Ahmet'in öldürüldüğünü, sığırların da Yunanlar tarafından alındığını anlattı. 18 Haziran Çarşamba gününe kadar evimden çıkmadım. O gün asayiş sağlandı. İzmir'den İngiliz ve Fransız mümessilleri geldi dediler. Biraz cesaret alarak çıktım. Mahallemizin İslam mezarlığı yönünde arabalarla Türk ölülerinin götürülerek gömüldüğünü gördüm.
  4. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  5. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  6. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  7. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  11. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  24. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  25. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2015. 
  26. ^ a b c d e f g h
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Menemen Nüfusu - İzmir". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "İzmir Menemen Nüfusu". nufusune.com. 
  27. ^ "Menemen denince ilk akla gelen lezzet; Menemen Yemeği". İzmir Kültür ve Turizm Dergisi. 3 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2018. 
  28. ^ Yaşin, Mehmet (9 Temmuz 2016). "Yaz sofralarının kraliçesi menemen". Hürriyet. 3 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2018. 
  29. ^ Menemen Tarihi Albümü. 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2021. 
  30. ^ "Menemen Belediye Başkan Vekili, kura çekimiyle AK Parti'nin adayı Aydın Pehlivan oldu". tr.sputniknews.com. 15 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021. 
  31. ^ "Tarihçe". www.menemen.gov.tr. 3 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2023. 
  32. ^ "İstasyonlar". Bisim. 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2021. 

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Menemen&oldid=32499233" sayfasından alınmıştır