Mardin-Midyat Eşiği
Mardin-Midyat Eşiği, Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan bir platodur.
Adlandırma değiştir
Alana; Mardin Platosu, Mardin-Midyat Basamağı, Mardin-Midyat-Gercüş Eşiği ve Mardin-Midyat Platosu, gibi isimler verilir. Yörenin en büyük kenti, platonun güneybatı sınırındaki Mardin olduğundan Mardin Platosu adı kullanılmaktadır. Oysa platonun merkezindeki kentten dolayı Midyat Platosu adlandırmasının doğru olacağı iddia edilmektedir[1].
Tarihte değişik isimler alan platonun en bilinen ismi Tur Abdin'dir (İbadet Edenlerin Dağı). Asur devrinde Kaşyari Dağı, Roma devrinde Mos Masius Dağı, Orta Çağ'da Tur Abdin adı kullanılmıştır. Ulaşımı engelleyecek kadar yüksek olmayan platonun merkezi Midyat şehri kabul edilir. Plato tarihi devirlerde Anadolu ve Mezopotamya medeniyetlerinin arasında geçit sahası olmuştur.[1].
Fiziki özellikleri değiştir
Yaklaşık doğu-batı doğrultusunda uzanan, 1.200-1.300 m yüksekliğe sahip, 9.000 km² genişliğinde bir platodur. Bölgenin Dicle Bölümü'nün güney yarısını kapsar. Dicle doğu ve kuzeyden, Karaca Dağ bazaltları batıdan sınırlar, güneyde Suriye-Arabistan düzlüklerine kadar uzanır. Kuzeydeki Diyarbakır Havzası ile Suriye düzlükleri arasında doğal bir sınırdır[1][2].
Litoloji değiştir
Plato genelde Eosen yaşlı kalkerler ile örtülüdür. Kalkerin aşındığı yüzeylerde daha yaşlı kayaçlar görülür[2].
Toprak sübsekant ve karstik depresyonlarda oluşmuştur. Plato yüzeyi gelende taşlıktır, polye ve dolin tabanlarında Terra rosalar (kırmızı akdeniz toprağı) oluşmuştur. Litolojik niteliklerinden dolayı yerleşmeler yoğun değildir. Önemi yerleşmeler Midyat, Ömerli ve Mazıdağı'dır. Yerleşmeler yeraltı sularının kaynaklarında ve vadi tabanlarında kurulmuştur. Tarihi şehirlerin geleneksel mimarisinde kalker litolojisinin ve dini unsurların etkisi bulunur.
İklim değiştir
Platonun iklimi güneydeki Suriye düzlüklerinden ve kuzeydeki Diyarbakır havzasından farklılıklar gösterir. Çevresine göre yağış bir miktar fazla, sıcaklıklar daha düşüktür. Daha kuzeydeki Batman'ın sıcaklık ortalanası 16,3 °C iken Mardin'de 16 °C'dir. Yağış miktarı; Mardin'de 703 mm, Batman'da 491 mm, Urfa'da 472 mm, Diyarbakır'da 488 mm'dir. Yüksek olan plato güney ve kuzeyden cephe yağışları alır[2].
Plato yüzeyi bitki örtüsü açısından çevreye göre zengin sayılır. Tahribata uğramış olsa da yükseklerde meşeler, alçak alanlarda ve akarsu çevrelerinde söğüt, kavak, dişbudak, sakız, badem, çınar, ceviz, bıttım, sumak, mahlep ve kiraz ile Derik civarında zeytin yaygındır.
Akarsular değiştir
Karstik yapısından dolayı akarsuları zayıftır. Platonun sularını kuzeyde çukurlara yerleşen Ahmedi ve Savur çayları, güneyde karstik kaynaklar ile beslenen Kurs ve Çağçağ dereleri toplar.[2]
Kaynakça değiştir
- ^ a b c SEVİNDİ, Cemal; DAŞDEMİR, Dilek (2011). "Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonel Özellikleri Açısından Midyat Şehri Midyat". At a t ü r k Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.
- ^ a b c d Karadoğan, Sabri; Yıldırım, Ahmet (2008). "Mardin-Midyat Platosunun Ekoturizm Açısından Değerlendirilmesi" (PDF). 28 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.