Lipót Fejér

Lipót Fejér (veya Leopold Fejér, Macarca telaffuz: [ˈfɛjeːr]; 9 Şubat 1880 - 15 Ekim 1959), Yahudi mirasına sahip Macar bir matematikçidir. Fejér, Weisz Leopold'da doğdu ve 1900'lerde Macarca Fejér adını aldı.

Lipót (Leopold) Fejér
Doğum	9 Şubat 1880(1880-02-09) Pécs, Avusturya-Macaristan
Ölüm	15 Ekim 1959 (79 yaşında) Budapeşte, Macaristan Halk Cumhuriyeti
Defin yeri	Fiumei Street (Kerepesi) Mezarlığı 47°29′45″K 19°5′26″D
Milliyet	Macar
Vatandaşlık	Macaristan
Eğitim	Eötvös Loránd Üniversitesi (1898–1902) Frederick William Üniversitesi (1899–1900) Göttingen Üniversitesi (1902–1903) Paris Üniversitesi (1903–1903)
Mezun olduğu okul(lar)	Eötvös Loránd Üniversitesi
Tanınma nedeni	Harmonik analiz Fourier serileri
Ödüller	Kossuth Prize (1948), Hungarian Order of Merit (1950), Honorary doctor of the Brown University (1933), Corvin Wreath (1930), honorary doctor of the Eötvös Loránd University
Kariyeri
Dalı	Matematik, Matematiksel analiz
Çalıştığı kurum	Eötvös Loránd Üniversitesi (1911–1959) Franz Joseph Üniversitesi (1905–1911)
Tez	(1902)
Doktora danışmanı	Hermann Schwarz
Doktora öğrencileri	John von Neumann (1926), Pál Turán (1935), Paul Erdős (1934), Otto Szász (1911), Jenő Egerváry, George Pólya (1912), Tibor Radó (1922), Steven Gaal (1947), János Aczél (1947), Michael Fekete (1909), László Fejes Tóth (1939), Géza Freud (1956), György Hajós (1938), János Horváth (1947), László Kalmár (1926), Marcel Riesz (1912), Vera T. Sós (1957), Simon Sidon , Ferenc Lukács, Pál Csillag, John Michael Horvath

Hayatı

Fejér, matematik ve fizik dersleri aldığı Budapeşte Üniversitesi'nde ve Hermann Schwarz'ın öğrencisi olduğu Berlin Üniversitesi'nde okudu. 1902'de Budapeşte Üniversitesi'nden (bugün Eötvös Loránd Üniversitesi) doktorasını aldı. 1902'den 1905'e kadar burada öğretmenlik yaptı ve 1905'ten 1911'e kadar Avusturya-Macaristan'daki Kolozsvár'daki (şimdi Romanya'da Cluj-Napoca) Franz Joseph Üniversitesi'nde ders verdi. 1911'de Fejér, Budapeşte Üniversitesi'nde matematik kürsüsüne atandı ve ölümüne kadar bu görevi sürdürdü. Macar Bilimler Akademisi'nin muhabir üyesi (1908) ve üyesi (1930) olarak seçildi.

Budapeşte Fejér'deki başkanlık döneminde oldukça başarılı bir Macar analiz okuluna liderlik etti. John von Neumann, Paul Erdős, George Pólya ve Pál Turán gibi matematikçilerin tez danışmanıydı.

Lipót Fejér, Budapeşte'deki Kerepesi Mezarlığı'na gömüldü.

Fejér'in araştırması, harmonik analiz ve özellikle Fourier serileri üzerinde yoğunlaştı.

Fejér, biri 1907'de tam fonksiyonlar üzerine Caratheodory ile birlikte ve diğer büyük çalışması 1922'de Frigyes Riesz ile birlikte açıkorur gönderimler (özellikle Riemann dönüşüm teoreminin kısa bir kanıtı) ile ilgili önemli makaleler üretmek için işbirliği yaptı.

Pólya'nın Fejér üzerinde söyledikleri

Soldan sağa, ayakta: Frigyes Riesz, Béla Kerékjártó, Alfred Haar, Gyula Kőnig, Rudolf Ortvay, sandalyelerde:József Kürschák, George David Birkhoff, O.D. Kellog, Lipót Fejér, yerde oturan: Tibor Radó, István Lipka, László Kalmár, Pál Szász

Pólya, bize Fejér'in kişiliği hakkında çok şey anlatan aşağıdaki satırları yazmıştır:

“	Sanatsal zevkleri vardı. Müziği çok severdi ve iyi bir piyanistti. İyi çevrilmiş bir sözü severdi: "Hayatını kazanmaya gelince, bir profesörün maaşı gereklidir, ancak yeterli koşul değildir." derdi. Bir defasında topolog olan bir meslektaşına çok kızdı ve sonunda durumu "... ve söylediği, gerçeğin topolojik bir haritasıdır" şeklinde açıkladı.Zayıflıklara ve sefalete sağduyulu yaklaştı; sıkıcı görünen durumlarda, beklenmedik şekilde komik veya beklenmedik şekilde acıklı olan noktaları fark etti. Hikayecilik yeteneğini dikkatlice geliştirdi; belli bir büyük matematikçinin küçük kusurlarını karakteristik jestleriyle anlattığında karşı konulmazdı. Fejér ile kıtaya özgü kahvehanelerde matematik tartışırken ve hikayeler anlatırken geçirilen saatler, çoğumuz için değerli bir hatıradır. Fejér, matematiksel düşüncelerini öyküleriyle aynı şevkle sundu ve bu, problemleri için pek çok genç erkeğin kalıcı ilgisini kazanmasında ona yardımcı olmuş olabilir.	„

Lipót Fejér, (sağda duran) Yunan matematikçi Constantin Carathéodory (1873-1950) (solda) ile

Aynı makalede Pólya, Fejér'in matematik stili hakkında da aşağıdakiler yazmıştır:

“	Fejér yazmak üzere olduğu bir makaleden bahsetti. "Bir makale yazdığımda," dedi, "farklılaşma kurallarını ve hatta bazen çarpmada değişim yasasını kendim için yeniden anlamalıyım." Bu sözler hafızamda kaldı ve yıllar sonra Fejer'in matematiksel yeteneğinin yani sezgisel olarak net ayrıntılara olan aşkının temel bir yönünü ifade ettiklerini düşünmeye başladım. Çok zor problemleri çözmesi ya da geniş kavramsal yapılar inşa etmesi ona verilmedi. Yine de çok büyük olmayan oldukça somut bir problemin önemini, güzelliğini ve vaadini algılayabilir, bir çözüm olasılığını öngörebilir ve üzerinde yoğun bir şekilde çalışabilirdi. Ve çözümü bulduğunda, her ayrıntı tamamen şeffaf hale gelene kadar sevgiyle üzerinde çalışmaya devam ederdi. Fejér'in makalelerinin çok açık bir şekilde yazılmış olması, okunması kolay ve kanıtlarının çoğunun çok açık ve basit görünmesi, çözümün detaylandırılmasına bu kadar özen gösterilmesinden kaynaklanmaktadır. Yine de sadece çok saf olanlar, okunması kolay bir makale yazmanın kolay olduğunu veya basit bir çözüme sahip önemli bir probleme işaret etmenin basit bir şey olduğunu düşünebilir.	„

Ayrıca bakınız

• Fejér çekirdeği
• Fejér teoremi

Dış bağlantılar

• Szegő, Gabor (1960). "Leopold Fejér: In memoriam, 1880-1959". Bull. Amer. Math. Soc. 66 (5): 346-352. doi:10.1090/s0002-9904-1960-10441-7. MR 0114742. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
• "Birthplace of Lipót Fejér". 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
• O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Lipót Fejér", MacTutor Matematik Tarihi arşivi 
• Mathematics Genealogy Project'te Lipót Fejér

Konuyla ilgili yayınlar

• "Lipót Fejér". Dictionary of Scientific Biography. New York: Charles Scribner's Sons. 1970–1980. ISBN 978-0-684-10114-9.