Laffer eğrisi

Laffer eğrisi ekonomide vergi oranı ile hazinenin vergi geliri arasındaki ilişkiyi gösteren bir grafiktir. Grafik adını 1974 yılında bu eğriyi çizen Amerikalı ekonomist Arthur Laffer’den almıştır. Grafiğe bu adı veren kişi de bir ekonomi yazarı olan June Wanniski’dir. Ancak grafiğe esas olan görüş çok daha eskidir. Hatta 14. yüzyılda İbn Haldun’un da buna benzer görüşler ileri sürdüğü bilinmektedir.

Laffer_eğrisi

Eğri

Vergi oranı % 0 olduğunda hazinenin vergi geliri de doğal olarak 0 olacaktır. Tam tersine vergi oranı % 100 olduğunda ise üreticinin net kazancı 0 a düştüğü için üretici üretim yapmaktan vaz geçecek ve hazine vergi geliri yine 0 olacaktır. Ancak bu iki uç nokta arasında üreticinin üretim yapıp vergi verdiği bir bölge vardır. Laffer bu bölgenin grafik üzerinde bir parabol ile gösterilebileceğini öne sürdü. Bu grafikte x ekseni vergi oranı, y ekseni ise hazinenin vergi geliridir. Buna göre hazinenin maksimum vergi aldığı bölge (0 eğimli teğet) eğrinin maksimum olduğu noktadır. Laffer’in eğrisi genel kabul görmekle birlikte kimi ekonomistler eğrinin parabol olmadığını ileri sürmektedirler. Bunlardan biri 2011 de Trabandt and Uhlig tarafından çizilen bir eğridir.

Trabadt ve Uhlig tarafından çizilen eğri

Eleştiriler

Eğri çeşitli yönelerden eleştirilmektedir. Türkiye'de eski Hazine Müsteşarı Mahfi Eğilmez'in konu ile ilgili görüşleri aşağıdadır.

Arz yönlü ekonominin özellikle vergiyle ilgili önermeleri ABD’de Reagan, İngiltere’de Thatcher ve Türkiye’de Özal zamanında uygulanmış, fakat iddia edildiği gibi vergi oranı indirimleri vergi tahsilâtını artırmamıştır. Hatta Türkiye’deki uygulamada 1980’erin ortasında gelir vergisi oranlarında iki yıl üst üste yapılan indirimlerin gelir vergisi gelirlerini artırması bir yana, düşen vergi gelirleri miktarının eski düzeyine gelmesi 14 yıl sürmüştür. Bunun nedenleri üzerine yapılan çalışmalar vergi oranlarının Laffer’in iddia ettiği kadar yüksek olmadığı ya da durumun bir çan eğrisi ile temsil edilmesinin yanlış olduğu yolunda sonuçlara ulaşmıştır.

Arz yönlü ekonominin vergi oranlarının düşürülmesi önerisi; bütçe açıklarının artmasına ve kamu borçlanmasının yükselmesine, çevre önlemlerinin azaltılması önerisi; çevrenin daha çok tahrip olmasına, deregülasyona gidilmesi önerisi; kuralların zayıflatılmasına ve bunun sonucunda etik dışı kazanç yollarına sapılmasına kaynaklık etmiştir. Özetle söylemek gerekirse küresel krize giden yolda arz yönlü ekonomi yaklaşımının olumsuz katkıları olmuştur.