Katapult (havacılık)

Uçakları gemiden fırlatmak için kullanılan cihaz

Katapult veya başka bir deyişle mancınık, uçağın bir geminin güvertesi gibi çok sınırlı miktarda alandan havalanabilmesine imkan sağlayan bir cihazdır. En çok uçak gemilerinde kullanılmaktadır fakat nadir durumlarda kara tabanlı pistlere de monte edilebilir.

T-45C, USS Ronald Reagan'da bir mancınığa bağlanmaya hazırlanıyor.

Uçağın ön tekerleklerinden, pistteki katapult sistemine bir piston, mekik veya bazı durumlarda mancınık dizgisi adı verilen tel bir halat bağlanır. Bu halat, katapultun çekme çubuğudur. Uçak kalkışa hazır olduğunda katapult silindirlerinden itki sağlayacak olan ağırlık, derrick, barut, flywheel, hava basıncı, hidrolik ya da buhar gücü aniden bırakılır ve bundan kazanılan itki, katapultun çekme çubuğuyla uçağa aktarılmış olur. Buharlı bir katapult sistemi uçağı ortalama olarak 2 saniyede 250 km/s hıza ulaştırabilmektedir. ABD Donanması, Gerald R. Ford sınıfı uçak gemilerinin yapımıyla Elektromanyetik Uçak Fırlatma Sistemlerinin kullanımını geliştirmektedir.

Katapult kullanılan ilk uçuş

değiştir
 
Samuel Langley'nin katapultu, yüzen evi ve başarısız yolcu uçağı Aerodrome (1903)

Havacılığın öncü ismi ve Smithsonian Sekreteri Samuel Langley, başarılı uçuş modellerini ve 1903'teki başarısız Aerodrome projesini piyasaya sürmek için yaylı bir katapult kullandı. Aynı şekilde 1904'te Wright Kardeşler, uçaklarına sınırlı bir mesafede kalkışta yardımcı olmak için ağırlık ve derrick tarzı katapult kullandılar.

31 Temmuz 1912'de Theodore Gordon Ellyson, ABD Donanması'nın katapult sisteminden fırlatılan ilk kişi oldu. Basınçlı hava katapult sisteminin geliştirilmiş hali Annapolis, Maryland'deki Santee Rıhtımı'na monte etmişti. İlk denemede, uçağın burnu rampadan yukarı doğru ittirildiğinde uçak karşı rüzgara yakaladığından suya düşmüştü ve Teğmen Ellyson neredeyse ölüyordu. 12 Kasım 1912'de Teğmen Ellyson, sabit bir kömür mavnasından fırlatılarak donanmanın ilk başarılı katapult uçuşunu yaptı. 5 Kasım 1915'te, Yarbay Henry C. Mustin de bir gemide katapult sistemini kullanarak kalkış yaptı.

Katapultun kullanım zaman çizelgesi
Özellik İlk kullanılışı Kullanıldığı platform İlk görevlendirilmesi Hizmete Girişi Notlar
Deniz Katapultu 1915 USS North Carolina USS Langley – basınçlı hava

USS Lexington – flywheel HMS Courageous – hidrolik

1922

1927 1934

Henry Mustin ilk başarılı fırlatmayı 5 Kasım 1915'te yaptı.
Buharlı Katapult 1950 HMS Perseus USS Hancock 1954 1953 SCB-27C yenilemesi sırasında Hancock'a eklendi.
EMALS 2010 Lakehurst Maxfield Field USS Gerald R. Ford 2017

Aircraft catapult - Wikipedia