Vikipedi

Kanser evrelemesi

Kanser evrelemesi bir kanser’in ne ölçüde büyüdüğünü ve yayıldığını belirleme sürecidir. I'den IV'e kadar bir sayı atanır; I izole bir kanserdir ve IV, metastaz yapmış ve kökeninden yayılan bir kanserdir. Evre genellikle tümör‘ün boyutunu, komşu organları istila edip etmediğini, varsa kaç bölgesel (yakın) lenf düğümüne yayıldığını ve daha uzak yerlerde görünüp görünmediğini (metastaz yapıp yapmadığını) hesaba katar.

Kanser evrelemesi
AmaçBir kanserin ne ölçüde geliştiğini belirlemektir
Vikiveri öğesi

Evreleme sistemi "seviye I-IV" olarak ifade edilen astrositom için geçerli değildir. Daha yaygın olarak glioblastoma multiforme olarak adlandırılan Seviye IV astrositom, halen yetmişli yaşlarında olan kişilerde en sık görülen, evrensel olarak ölümcül başlıca beyin kanseridir.

TNM evreleme sistemi değiştir

 
Meme kanserinde TNM evrelerini gösteren 3 boyutlu tıbbi illüstrasyon

Kanser evrelemesi klinik evre ve patolojik evre olarak ikiye ayrılabilir. TNM (Tümör, Düğüm, Metastaz) sisteminde, klinik evre ve patolojik evre, evreden önce küçük bir "c" veya "p" ile gösterilir (örneğin, cT3N1M0 veya pT2N0). Bu evreleme sistemi beyin tümörleri ve hematolojik maligniteler dışında çoğu kanser türü için kullanılır.

  • Klinik aşama, tümörün çıkarılmasına yönelik ameliyat öncesinde elde edilen tüm mevcut bilgilere dayanır. Bu aşama, fizik muayene, kan testi, radyolojik inceleme, biyopsi ve endoskopi ile elde edilen tümör hakkında bilgileri içerebilir.
  • Patolojik evre, tümörün cerrahi olarak çıkarıldıktan sonra bir patolog tarafından mikroskobik olarak incelenmesiyle elde edilen ek bilgileri ekler.

Farklı kriterler kullandıkları için klinik evre ve patolojik evre farklıdır. Patolojik evrelemenin genellikle daha doğru olduğu kabul edilir çünkü tümörün bütünüyle doğrudan incelenmesine imkan verir bunun aksine klinik evreleme, hala vücuttaki tümörün dolaylı gözlemleri yapılarak bilgi elde edilmesiyle sınırlıdır. Ancak klinik evreleme ve patolojik evreleme sıklıkla birbirini tamamlar. Her tümör cerrahi olarak tedavi edilmez, dolayısıyla patolojik evreleme her zaman mümkün olmayabilir. Ayrıca bazen ameliyattan önce tümörü küçülten kemoterapi ve radyasyon tedavisi gibi diğer tedaviler uygulanır, bu nedenle patolojik evre gerçek evreyi olduğundan az gösterebilir.

Düşünceler değiştir

Doğru evreleme kritiktir çünkü tedavi (özellikle ameliyat öncesi tedaviye duyulan ihtiyaç ve/veya adjuvan tedavi ihtiyacı, ameliyatın kapsamı) genellikle bu parametreye dayanır. Bu nedenle yanlış evreleme yanlış tedaviye yol açacaktır.

Bazı yaygın kanserler için evreleme süreci iyi tanımlanmıştır. Örneğin meme kanseri ve prostat kanseri vakalarında doktorlar rutin olarak kanserin erken olduğunu ve metastaz riskinin düşük olduğunu tespit edebilir.[1] Bu gibi durumlarda tıbbi uzmanlık gerektiren profesyonel kuruluşlar PET taramaları, CT taramaları veya kemik taramalarının kullanılmasına karşı tavsiyelerde bulunur çünkü araştırmalar bu tür yöntemleri alma riskinin olası faydalardan daha ağır bastığını göstermektedir.[1] Aşırı testle ilişkili sorunlardan bazıları, hastaların invaziv işlemlere maruz kalması, tıbbi hizmetlerin aşırı kullanılması, gereksiz radyasyona maruz kalma ve yanlış teşhis konmasıdır.[1]

Patolojik değiştir

Bir patoloğun doku bölümlerini incelediği patolojik evreleme, iki özel nedenden dolayı özellikle sorunlu olabilir: görsel değerlendirme ve dokudan rastgele örnekleme. "Görsel değerlendirme", bir slayt üzerinde sağlıklı hücrelerle karışmış tek kanserli hücreleri tanımlayabilmek anlamına gelir. Bir hücre'nin gözetimi yanlış teşhis anlamına gelebilir ve kanserin ciddi, beklenmedik yayılmasına yol açabilir. "Rastgele örnekleme", lenf düğümlerinin hastalardan isteğe göre seçilmesi ve rastgele örneklerin incelenmesi anlamına gelir. Görüntülenen doku dilimlerinde lenf düğümü'nde bulunan kanserli hücreler yoksa, yanlış evreleme ve uygunsuz tedavi ortaya çıkabilir.

Güncel araştırma değiştir

Yeni, son derece hassas evreleme yöntemleri geliştirilmektedir. Örneğin bağırsak epitelinin yalnızca luminal kısmında bulunan GCC mRNA'sı (guanilil siklaz c), yüksek derecede hassasiyet ve kesinlik ile moleküler tarama (RT-PCR) kullanılarak tanımlanabilir. Vücudun herhangi bir dokusunda GCC'nin varlığı kolorektal metaplaziyi temsil eder. Yüksek hassasiyeti nedeniyle GCC için RT-PCR taraması, hastalık evresinin eksik tahmin edilmesini büyük ölçüde azaltır. Araştırmacılar bu düzeyde bir hassasiyetle evrelemenin daha uygun tedaviye ve daha iyi prognoza yol açacağını ummaktadır. Ayrıca araştırmacılar aynı tekniğin diğer dokuya özgü proteinlere de uygulanabileceğini ummaktadır.

Sistemler değiştir

Evreleme sistemleri her kanser türüne (örneğin, meme kanseri ve akciğer kanseri gibi) özeldir ancak bazı kanserlerin evreleme sistemi yoktur. Her ne kadar bazı kanser türleri için rakip evreleme sistemleri hala mevcut olsa da, evrensel olarak kabul edilen evreleme sistemi Amerikan Kanser Ortak Komitesi (AJCC) ile aynı bireysel kategori tanımlarına sahip olan UICC'ninkidir.

Evreleme sistemleri hastalıklar veya bir hastalığın özel belirtileri arasında farklılık gösterebilir.

Kan değiştir

  • Lenfoma: çoğunlukla Ann Arbor evrelemesini kullanılır
  • Hodgkin lenfoma: I'den IV'e kadar bir skalayı izler ve hastanın semptomatik olmamasına veya ateş gibi semptomları olup olmadığına bağlı olarak A veya B ile daha da gösterilebilir. "Cotswold Sistemi" veya "Modifiye Ann Arbor Evreleme Sistemi" olarak bilinir.[2]

Katı değiştir

Katı tümörler için TNM açık ara en yaygın kullanılan sistemdir ancak bazı durumlar için de uyarlanmıştır.

  • Meme kanseri: meme kanseri sınıflandırmasında evreleme genellikle TNM evreleme sistemine dayalıdır[3] ancak I–IV'deki evreleme de kullanılabilir.
  • Rahim ağzı ve yumurtalık kanserleri: "Uluslararası Jinekoloji ve Obstetrik Federasyonu (FIGO)" sistemi TNM sistemine uyarlanmıştır. Premalign displastik değişiklikler için CIN (servikal intraepitelyal neoplazi) derecelendirme sistemi kullanılır.[4]
  • Kolon kanseri: başlangıçta dört aşamadan oluşuyordu: A, B, C ve D (Dukes evreleme sistemi). Daha yakın zamanlarda, kolon kanseri evrelemesi ya orijinal A-D evreleri ya da TNM ile belirtilmektedir.[5]
  • Böbrek kanseri: TNM kullanılır.[6]
  • Gırtlak kanseri: TNM'yi kullanılır.[7]
  • Karaciğer kanseri: TNM kullanılır.[8]
  • Akciğer kanseri: TNM'yi kullanılır.[9]
  • Melanom: TNM kullanıldı. Ayrıca tümör istilasının mikroskobik derinliğini ifade eden "Clark seviyesi" ve "Breslow derinliği" de önemlidir ("Mikroevreleme").[10]
  • Prostat kanseri: Genelde TNM kullanılır.[11]
  • Testis kanseri: TNM'yi bir miktar kan serumu belirteçleri (TNMS) ile birlikte kullanır.
  • Melanom dışı cilt kanseri: TNM'yi kullanılır.
  • Mesane kanseri: TNM'yi kullanılır.[12]

Genel evre gruplaması değiştir

 

Genel Evre Gruplandırmasına Romen Rakamları Evrelemesi de denir. Bu sistem, kanserin ilerlemesini tanımlamak için I, II, III ve IV rakamlarını (artı 0) kullanır.

  • Evre 0: karsinoma in situ, normal yerlerinde büyüyen anormal hücreler (Latince'de "in situ" "yerinde" anlamına gelir).
  • Evre I: kanserler vücudun bir bölümünde yerelleşmiştir. Evre I kanser yeterince küçükse cerrahi olarak çıkarılabilir.
  • Evre II: kanserler yerel olarak ileri düzeydedir. Evre II kanseri kemoterapi, radyasyon veya ameliyatla tedavi edilebilir.
  • Evre III: kanserler de yerel olarak ilerlemiştir. Bir kanserin Evre II veya Evre III olarak belirlenmesi, kanserin belirli türüne bağlı olabilir; örneğinHodgkin Hastalığı'nda Evre II, diyaframın yalnızca bir tarafındaki etkilenen lenf düğümlerini gösterirken, Evre III, diyaframın üstündeki ve altındaki etkilenen lenf düğümlerini gösterir. Bu nedenle Evre II ve III için belirli kriterler tanıya göre farklılık gösterir. Evre III kemoterapi, radyasyon veya ameliyatla tedavi edilebilir.
  • Evre IV: kanserler sıklıkla metastaz yapmış veya diğer organlara ya da vücudun her yerine yayılmıştır. Evre IV kanser kemoterapi, radyasyon veya ameliyatla tedavi edilebilir. Tedaviye rağmen Evre IV kanserde hasta ölüm oranı çok yüksek olabilir ve kanser ölümcül hale gelebilir.

TNM sisteminde kanser aynı zamanda nükseden olarak da tanımlanabilir yani iyileşmeye başladıktan sonra veya tüm görünür tümörler ortadan kaldırıldıktan sonra kanser tekrar ortaya çıktığı anlamına gelir. Nüksetme yerel olabilir, yani orijinal ile aynı yerde ortaya çıkabilir veya uzak olabilir yani vücudun farklı bir yerinde ortaya çıkabilir.

Evre geçişi değiştir

Evre geçişi, belirli bir kanser nüfusundaki evrelerin dağılımında, evreleme sisteminin kendisindeki bir değişiklik veya tümör yayılımının daha hassas bir şekilde belirlenmesine ve dolayısıyla hastalığın yayılmasının tespitinde daha fazla hassasiyete imkan veren teknolojideki bir değişiklikle (örneğin MRI taramalarının kullanılması gibi) tetiklenen değişikliktir. Evre geçişi ilginç istatistiksel olaylara yol açabilir (örneğin, Will Rogers fenomeni).

Kaynakça değiştir

  1. ^ a b c American Society of Clinical Oncology, "Five Things Physicians and Patients Should Question" (PDF), Choosing Wisely: an initiative of the ABIM Foundation, American Society of Clinical Oncology, 31 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 14 Ağustos 2012 , citing
    • Carlson, R. W.; Allred, D. C.; Anderson, B. O.; Burstein, H. J.; Carter, W. B.; Edge, S. B.; Erban, J. K.; Farrar, W. B.; Goldstein, L. J.; Gradishar, W. J.; Hayes, D. F.; Hudis, C. A.; Jahanzeb, M.; Kiel, K.; Ljung, B. M.; Marcom, P. K.; Mayer, I. A.; McCormick, B.; Nabell, L. M.; Pierce, L. J.; Reed, E. C.; Smith, M. L.; Somlo, G.; Theriault, R. L.; Topham, N. S.; Ward, J. H.; Winer, E. P.; Wolff, A. C.; NCCN Breast Cancer Clinical Practice Guidelines Panel (2009). "Breast cancer. Clinical practice guidelines in oncology". Journal of the National Comprehensive Cancer Network. 7 (2). ss. 122-192. doi:10.6004/jnccn.2009.0012. PMID 19200416. 
    • Thompson, I.; Thrasher, J. B.; Aus, G.; Burnett, A. L.; Canby-Hagino, E. D.; Cookson, M. S.; d'Amico, A. V.; Dmochowski, R. R.; Eton, D. T.; Forman, J. D.; Goldenberg, S. L.; Hernandez, J.; Higano, C. S.; Kraus, S. R.; Moul, J. W.; Tangen, C. M.; AUA Prostate Cancer Clinical Guideline Update Panel (2007). "Guideline for the Management of Clinically Localized Prostate Cancer: 2007 Update". The Journal of Urology. 177 (6). ss. 2106-2131. doi:10.1016/j.juro.2007.03.003. PMID 17509297. 
  2. ^ "Hodgkin's Disease - Staging". oncologychannel. 25 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2010. 
  3. ^ "Breast Cancer Treatment - National Cancer Institute". Cancer.gov. 13 Ağustos 2010. 4 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2010. 
  4. ^ Eric Lucas (31 Ocak 2006). "FIGO staging of cervical carcinomas". Screening.iarc.fr. 24 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2010. 
  5. ^ "Colon Cancer - Staging". oncologychannel. 24 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2010. 
  6. ^ "Stages of kidney cancer". Cancerhelp.org.uk. 30 Haziran 2010. 22 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2010. 
  7. ^ "The stages of cancer of the larynx". Cancerhelp.org.uk. 28 Temmuz 2010. 16 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2010. 
  8. ^ "How is liver cancer staged?". 3 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2013. 
  9. ^ eMedicine'de Imaging in Lung Cancer Staging
  10. ^ "malignant melanoma: staging". Chorus.rad.mcw.edu. 18 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2010. 
  11. ^ "NCCN Guidelines for Patients". National Comprehensive Cancer Network. 25 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2015. 
  12. ^ "Bladder Cancer Stages". Cancer.org. American Cancer Society. 30 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2017. 
   Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kanser_evrelemesi&oldid=32572306" sayfasından alınmıştır