Hür bin Yûsuf
el-Hürr b. Yûsuf b. Yahyâ b. el-Hakem b. Ebi’l-Âs el-Ümevî (Arapça: الحر بن يوسف القرشي الأموي) (ö. 731), sekizinci yüzyıl başlarında Emevî devlet adamıydı. Akrabası Hişâm'ın (h. 724-743) hilafeti sırasında 724 ile 727 yılları arasında Mısır valisi olarak görev yaptı daha sonra Musul'un başına getirildi ve ölümüne kadar burada kaldı. Musul'da Mervanî döneminde tamamlanan şehrin en önemli gelişmelerinden bazıları da dahil olmak üzere bir dizi büyük ölçekli inşaat projesini üstlenmesiyle tanınır.
| el-Hürr b. Yûsuf b. Yahyâ b. el-Hakem b. Ebi’l-Âs el-Ümevî الحر بن يوسف القرشي الأموي | |
|---|---|
| Emevî Mısır valisi | |
| Görev süresi 724-727 | |
| Yerine geldiği | Muhammed bin Abdülmelik bin Mervân |
| Yerine gelen | Hafs ibn al-Walid ibn Yusuf al-Hadrami |
| Emevî Musul valisi | |
| Görev süresi 727-731 | |
| Yerine geldiği | Mervân bin Muhammed bin Mervân |
| Yerine gelen | Yahya bin Hür (732/33) |
| Kişisel bilgiler | |
| Ölüm | 731 Musul, Emevî Halifeliği |
| Akraba(lar) | Amina bint Yahya (hala) Umm Hakim ibn Yahya (hala) Yahya bin Hakem (büyükbaba) |
| Çocuk(lar) | Yahya bin Hür Ubeydullah bin Hür Salama bin Hür |
| Yaşadığı yer | Musul |
Kariyeri değiştir
Ailesi değiştir
Hür, Emevî hanedanının yan bir kolundan geliyordu, büyükbabası Yahya bin Hakem, dördüncü Emevi halifesi Mervân bin Hakem'in (h. 684-685) kardeşidir. Babası Yusuf, Abdülmelik bin Mervân (h. 685-705) hilafeti sırasında Musul valisi olarak hizmet etti. Hür'ün halalarından biri olan Amina bint Yahya, Hişam bin Abdülmelik ile evliyken, başka bir hala (veya tarihçi al-Azdi'ye göre kız kardeş), Ümmü Hakim,,[1] benzer şekilde aynı halifeyle evlendi ve daha sonra Hür'ün Musul'a atanmasını sağlamada etkili oldu.[2]
Hür'ün çocukları arasında Yahya bin Hür, babasının ölümünün ardından kısa bir süre Musul valisi vekili olarak görev yaptı ve Abbâsî İhtilâli'nin ardından İsmail bin Ali tarafından idam edilene kadar bölgedeki mülklerin başında kaldı. Başka bir oğul, Ubeydallah'ın, son Emevi halifesi II. Mervân'ın 750'de ölümünden sonra Nübye'ye kaçmak için Abdullah bin Mervân bin Muhammed'e katıldığı bildirildi. Salama bin Hür bir şair oldu ve Arap çölünde Bedeviler arasında ikamet etti; daha sonra Hâricî asi el-Dahhak ibn Kays el-Şeybani tarafından öldürüldü.[3]
Mısır Valiliği değiştir
724'te el-Hurr, Hişam tarafından ikinci kuzeni Muhammed bin Abdülmelik bin Mervân'ın yerine Mısır valisi olarak atandı. Mayıs ayı başlarında Mısır'a vardığında güvenlik meselelerinin kontrolünü üstlendi, ancak eyaletin maliyesi Ubeydallah ibn al-Habhab tarafından ayrı yönetiliyordu.[4]
Hür'un valiliği sırasında İbn el-Habhab, her dinar vergisine en az bir karat (1/24) ekleyerek halka ek vergiler koymaya çalıştı. Bu hareket, 725-726'da Aşağı Mısır'da yaygın bir isyanın patlak vermesine neden oldu; Natu, Tumayy, Qurbayt, Turabiyya ve doğu Hawf sakinleri daha sonra tarihçi Muhammed bin Yusuf el-Kindi tarafından Araplara karşı ilk Kıptî isyanı olarak tanımlanan bir olay ile ayaklandı. Buna cevaben Hür, isyancılara karşı operasyonlara liderlik etmek için Dimyat'a taşındı ve üç ay boyunca isyancılara ağır kayıplar verdikten sonra eyalette düzeni yeniden sağlamayı başardı.[5]
Mısır'dayken Hür, Hişam'la birlikte bir grup Suriyeli Arap'ı Doğu Deltası'na[6] yeniden yerleştirmek için çalıştı ve Nil'in durgunluğundan oluşan yeni arazi üzerine üstü kapalı bir pazar yeri inşa etti.[7] 726'da Suriye'deki halifeyle görüşmek için kısa bir süre eyaletten ayrıldı ve yokluğunda işleri yönetmesi için polis şefi Hafs ibn al-Walid ibn Yusuf al-Hadrami'yi bıraktı. Kendisi ile İbnü'l-Habhab arasındaki bir anlaşmazlığın, ikincisinin halifeye bir şikayet mektubu yazmasına neden olduğu 727 yılına kadar vali olarak kaldı; cevaben Hür görevden ayrılmayı kabul etti ve yerine Hafs geçti.[8]
Musul Valiliği değiştir
Hür, Mısır'dan kovulduktan kısa bir süre sonra Hişam'dan Musul valiliği için bir randevu aldı. Al-Azdi, Hür'ün valiliğinin başlangıcını 724-725 olarak tarihlendiriyor, ancak bu onun Mısır'daki görev süresiyle örtüştüğü için modern tarihçiler bunun yerine atanmasını 727 veya sonrasına yerleştiriyor.[9]
Musul'dayken Hür, birkaç büyük özel ve kamu gelişimi için bir inşaat programı başlattı ve onu şehir için iyileştirme projelerine yatırım yapan uzun bir Mervani geleneğine uygun hale getirdi.[10] Bunlar arasında, Hür'ün vali konağı olarak hizmet etmesini amaçladığı şehir pazarlarının yakınında bulunan yeni bir sarayın inşası da vardı. El-Mankuşa veya Süslü Saray olarak adlandırılan büyük kompleks, tik ağacı, kaymaktaşı ve diğer malzemelerden yapılmış süslemelerinden dolayı bu ismi almıştır. Saray en azından kısmen, tarihçi Ali İbnü'l-Esîr tarafından harap bir durumda olduğu bildirildiğinde 13. yüzyıla kadar ayakta kaldı.[11]
Hür tarafından başlatılan en büyük tek gelişme, Dicle'den Musul'un merkezine uzanan bir kanalın kesilmesi içindi ve bu girişim, Chase F. Robinson tarafından erken Mervanî döneminde şehirde tamamlanan "en etkileyici inşaat projesi" olarak nitelendirildi.[12] Örtüsüz Nehir (en -nehrü'l-makşuf) olarak bilinen kanal, şehrin içme suyuna erişimini artırmak için döşendi ve kazısına katılmak üzere binlerce işçi ve planlamacı getirildi. Projenin maliyeti çok yüksekti ve bunun için ödeme yapmak, eyalet gelirlerinin tamamının kullanılmasını gerektirdi, bunun sonucunda, inşaatı sırasında merkezi hükûmete hiçbir para aktarılmadı. Hür'ün ölümünden sonra kanal üzerindeki çalışmalar devam etti ve proje nihayet 738-739'da tamamlandı.[13]
Hür 731'de öldü ve Musul'a gömüldü.[14] Ölümü üzerine oğlu Yahya, sarayının yanı sıra çok sayıda ev, han ve malikane miras kaldı ve ailesi, Emeviler dönemi boyunca Musul bölgesindeki geniş mülkleri elinde tuttu.[15]
Kaynakça değiştir
- Özel
- ^ On Umm Hakim see Hillenbrand 1989, s. 90 n. 455, Ibn 'Asakir 1998, s. 229 & n. 1.
- ^ Forand 1969, s. 89; Robinson 2004, ss. 77, 152–53.
- ^ Forand 1969, s. 90; Robinson 2004, s. 153 & n. 33; Ibn Hazm 1982, s. 110.
- ^ Al-Kindi 1912, s. 73; Ibn Taghribirdi 1929, s. 258.
- ^ Al-Kindi 1912, ss. 73–74; Ibn Taghribirdi 1929, s. 259; Morimoto 1981, ss. 135–37; Frantz-Murphy 2007, s. 106. Severus 1910, ss. 75 ff. Ubeydallah'ın vergi oranını ikiye katladığını ve Mısırlıları zorunlu çalışmaya zorladığını iddia ediyor; Hür'ün isyandaki özel rolünden bahsetmiyor, ancak Bana, Sa ve Samannud'da ayaklanmaların meydana geldiğini ve bunun sonucunda Hristiyanlar ile Müslümanlar arasında kanlı çatışmalar olduğunu belirtiyor.
- ^ Frantz-Murphy 2007, s. 106.
- ^ Frantz-Murphy 2007, s. 111; Al-Kindi 1912, s. 74; Ibn Taghribirdi 1929, s. 259.
- ^ Al-Kindi 1912, s. 74; Ibn Taghribirdi 1929, s. 259.
- ^ Forand 1969, s. 90; Rotter 1974, ss. 178–79.
- ^ Robinson 2004, ss. 78 ff..
- ^ Forand 1969, s. 90; Robinson 2004, s. 80.
- ^ Robinson 2004, s. 78.
- ^ Forand 1969, s. 90; Robinson 2004, ss. 78–79.
- ^ Forand 1969, s. 90; Historical Guide 1953, s. 50.
- ^ Forand 1969, ss. 89, 90, 93; Robinson 2004, s. 153. Bu mülklerin kapsamı o kadar büyüktü ki, bulundukları bölge "el-Hur" olarak bilinmeye başlandı. Aile daha sonra Yahya bin Hür'ün idam edilmesinin ardından bölgedeki mülklerine el konuldu.
- Genel
- Forand, Paul G. (January–March 1969). "The Governors of Mosul According to al-Azdi's Ta'rikh al-Mawṣil". Journal of the American Oriental Society. 89 (1). ss. 88-105. doi:10.2307/598281. JSTOR 598281.
- Frantz-Murphy, Gladys (2007). "The economics of state formation in early Islamic Egypt". Sijpesteijn, Petra M.; Sundelin, Lennart; Torallas Tovar, Sofia; Zomeño, Amalia (Ed.). From Al-Andalus to Khurasan: Documents from the Medieval Muslim World. Leiden: Koninklijke Brill NV. ISBN 978-90-04-15567-1.
- Hillenbrand, Carole, (Ed.) (1989). The History of al-Ṭabarī, Volume 26: The Waning of the Umayyad Caliphate: Prelude to Revolution, A.D. 738–744/A.H. 121–126. SUNY series in Near Eastern studies. (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 978-0-88706-810-2.
- A Historical Guide to the Ancient Sites in Iraq: Issued on the Occasion of Coronation of His Majesty, King Faisal II. Bağdat: Ar-rabita Press. 1953.
- Ibn 'Asakir, Abu al-Qasim 'Ali ibn al-Hasan ibn Hibat Allah (1998). al-'Amrawi, 'Umar ibn Gharama (Ed.). Tarikh Madinat Dimashq (Arapça). 70. Beirut: Dar al-Fikr.
- Ibn Hazm, Abu Muhammad ibn 'Ali ibn Ahmad ibn Sa'id al-Andalusi (1982). Harun, 'Abd al-Salam Muhammad (Ed.). Jamharat Ansab al-'Arab. 5th (Arapça). Kahire: Dar al-Ma'arif.
- Ibn Taghribirdi, Jamal al-Din Abu al-Mahasin Yusuf (1929). Nujum al-zahira fi muluk Misr wa'l-Qahira, Volume I (Arapça). Kahire: Dar al-Kutub al-Misriyya.
- Şablon:The Governors and Judges of Egypt
- Morimoto, Kosei (1981). The Fiscal Administration of Egypt in the Early Islamic Period. Kyoto: Dohosha. ISBN 9784810402124.
- Robinson, Chase F. (2004). Empire and Elites after the Muslim Conquest: The Transformation of Northern Mesopotamia. Cambridge University Press. ISBN 0-511-03072-X.
- Rotter, Gernot (1974). "The Umayyad Fulus of Mosul". American Numismatic Society. 19 (1). ss. 165-198. JSTOR 43573525.
- Severus of Al'Ashmunein (1910). "Part 3: Agathon - Michael I (766 AD)". EVETTS, B. (Ed.). History of the Patriarchs of the Coptic Church of Alexandria. 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2023.