Efim Petroviç Geller (Rusça: Ефим Петрович Геллер, Ukraynaca: Юхим Петрович Геллер, 8 Mart 1925 - 17 Kasım 1998), Sovyet satranç oyuncusudur ve zirve döneminde dünya çapında bir büyükustaydı. Sovyet Şampiyonası'nı iki kez kazandı (1955 ve 1979'da) ve altı kez (1953, 1956, 1962, 1965, 1968 ve 1971) Dünya Şampiyonasına aday oldu. Dört Ukrayna SSC Şampiyonası şampiyonluğu kazandı (1950, 1957, 1958 ve 1959'da) ve 1991 Dünya Büyükler Şampiyonası'nda birinciliği paylaştı ve 1992'de şampiyonluğu tamamen kazandı. Eşi Oksana bir balet, oğlu Alexander da bir satranç ustasıydı. Geller, Dünya Şampiyonları Boris Spassky ve Anatoly Karpov'un koçuydu. Kendisi aynı zamanda bir yazardı.[1]

Efim Geller
1977 yılında Geller
Tam ismi Efim Petroviç Geller
Ülke Sovyetler Birliği → Rusya
Doğum (1925-03-08)8 Mart 1925

Odessa, Ukrayna SSC, Sovyetler Birliği

Ölüm 17 Kasım 1998(1998-11-17) (73 yaşında)

Moskova, Rusya

Ünvan Büyükusta (1952)
En yüksek puanı 2620 (Ocak 1976)

Çocukluk ve gençlik yılları

değiştir

Geller, Sovyetler Birliği'nin Odessa kentinde büyüdü ve Yahudi idi. İyi bir basketbol oyuncusuydu ve satrançta uzmanlaşmadan önce beden eğitimi alanında doktorasını almıştı. Babası, Birinci Kategori satranç oyuncusuydu. En iyi oyuncu olmak için gelişimi, İkinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla gecikti.

Geller'in ilk kayda değer sonucu, Kiev'de düzenlenen 1947 Ukrayna SSR Satranç Şampiyonası'nda 9½/15 ile altıncı olmasıydı; bu turnuvayı kazanan ise Alexei Sokolsky'ydi . Jüri Randviir'in kazandığı Bakü 1948'de 9/15 ile 3-5. sırayı paylaştı. Geller, Kiev'de düzenlenen 1948 Ukrayna SSC Şampiyonası'nda 11/18 puan alarak 5-8. sırayı paylaştı; bu turnuvayı kazananlar Sokolsky ve Poliak'tı.

Büyük ustalığı

değiştir
 
1973 yılında Geller

Geller, 1940'ların sonlarında, Tiflis 1949'da SSCB Şampiyonası yarı final elemelerini 11½/16 puanla kazandı ve böylece aynı yılın sonunda finale yükselerek adını duyurmaya başladı. İlk finali Moskova'daki URS-ch17 idi. Sanal olarak tanınmayan biri olarak, David Bronstein ve Vasily Smyslov'un arkasında 12½ / 19 ile 3.-4. sıraları paylaştı. Geller, Semyon Furman, Isaac Boleslavsky, Alexander Kotov, Salo Flohr, finalde ilk kez sahneye çıkan Tigran Petrosian, Viacheslav Ragozin ve Grigory Levenfish gibi köklü oyuncuları yendi. Bu performansına rağmen bir sonraki yıl yarı final seviyesine geri dönmek zorunda kaldı ancak 1950'de Kiev'de oynanan elemelerde 9/15 puanla üçüncü sırada yer aldı. Geller, Moskova'da 1950'deki URS-ch18'de 9/17'lik skorla 7.-10. sırayı paylaştı, bu turnuvayı kazanan Paul Keres'ti. Yine 1950'de Geller, Kiev'de Ukrayna SCB Şampiyonasını kazandı. Bu, o etkinlikteki dört şampiyonluğundan ilkiydi, 1957'den 1959'a kadar Kiev'deki üç etkinliğin hepsine katıldı. Geller, 1950 yılında uluslararası ilk maçına Iwonicz Zdroj'daki Przepiorka Anıtı'nda 11½/19 puanla zor bir kategoride yedinci olarak çıktı; bu turnuvayı da Keres kazandı.

Geller'in yaklaşık yirmi yıldır dünyanın en iyi on oyuncusu arasında olduğu düşünülüyor. 1951'de Uluslararası Usta ünvanını, ertesi yıl ise Uluslararası Büyük Usta ünvanını aldı.

Geller, 23 SSCB Satranç Şampiyonasında oynadı; bu, Mark Taimanov'a eşit bir rekordu ve pek çoğunda iyi sonuçlar elde etti. 1955'te Moskova'da (URS-ch22) beş maç kaybetmesine rağmen 12/19'luk eşitlikle birinci bitirip play-off maçında +1=6'lık skorla Smyslov'u yenerek kazandı. İkinci şampiyonluğunu 1979'da Minsk'te (URS-ch47) 54 yaşındayken kazandı ve bu başarısı onu en yaşlı Sovyet şampiyonu yaptı.

Diğer önemli turnuvalardaki en iyi sonuçları arasında şunlar vardı: 1957'de Iwonicz Zdroj'da birincilik, 1959'da Dresden'de Taimanov ile birincilik, 1965'te Beverwijk'te Lajos Portisch ile birincilik, Kislovodsk'ta birincilik, 1967'de Göteborg'da birincilik, 1968'de Kislovodsk'ta birincilik, 1969'da Wijk aan Zee'de Mikhail Botvinnik ile birincilik (Keres'in önünde), 1971'de Havana'da Vlastimil Hort ile birinci, 1973 Hilversum'da Laszlo Szabo ile birinci, Budapeşte 1973'te Anatoly Karpov'un önünde birinci, Teesside'da birinci 1975, Moskova 1975'te birincilik (Boris Spassky, Viktor Korchnoi ve Petrosian'ın önünde), 1976 Las Palmas'ta birincilik, Wijk aan Zee'de Gennadi Sosonko ile birincilik, Bogotá 1978'de birincilik, Bern 1987'de birincilik Daniel Campora, Dortmund 'A' 1989'da birinci oldu ve 1990 New York Manhattan'da 65 yaşında Gregory Kaidanov ile birinci oldu.

Emektarlar yarışmasında Geller, 1990'ların başında kendini daha da öne çıkardı. 1991 Dünya Büyükler Şampiyonası'nda Bad Woerishofen'de Smyslov ile 8½/11 ile birinci oldu. Daha sonra gelecek yıl aynı yerde düzenlenen Şampiyonada Geller aynı skorla açık ara birinci oldu. Geller, 70 yaşına kadar üst düzey rekabetçi satrançta aktif kaldı; katıldığı son turnuva ise Elista'daki 1995 Rusya Şampiyonası'ydı.

Dünya Şampiyonası adaylığı süreci

değiştir

Geller, Dünya Şampiyonası'nın sonraki aşamalarına birkaç kez ulaştı. 1953 Zürih ve 1956 Amsterdam'da adaylardan biri oldu.

Geller'in en iyi sonucu "1962 döngüsü"nde elde edildi ve Stockholm Interzonal'da Bobby Fischer'ın ardından ikinci oldu. Daha sonra Adaylar Turnuvası'nda Curaçao'da 17/27 skorla şampiyonluk için oynama şansından yarım puan eksik kaldı ve Botvinnik'i şampiyonluk için mağlup eden Tigran Petrosian'ın yarım puan gerisinde Keres ile ikinci sırayı paylaştı. Gelecek yıl Geller, 1962 Moskova'da Keres'e karşı play-off maçını 4½ – 3½ farkla kaybetti ancak Botvinnik (mağlup Dünya Şampiyonu) katılmayı reddedince 1965 Adaylar maçlarına yedek olarak girmeyi başardı.

1965 Adaylar yarışmasında ilk turda Moskova'da Smyslov'u 5½–2½ mağlup etti ancak yarı finalde Riga'da Spassky'ye 5½–2½ mağlup oldu. 1966'da Bent Larsen'e karşı oynanan Kopenhag play-off maçında, iki oyuncu her biri iki galibiyetle sekiz oyun paylaştı ve Larsen, bir sonraki turda nitelikli bir oyuncunun çekilmesi durumunda Adayların muafiyetini garantileyen ilk eşitlik bozma oyununu kazandı. (Sonunda hiçbiri geri çekilmediği için bunun bir önemi olmadığı ortaya çıktı.)

"1968 döngüsü"nde Geller, Sohum'da Adaylar Turnuvası'nın ilk tur maçında Spassky'ye 5½ – 2½ farkla yenildi. 1970 yılında Palma de Mallorca'da bölgeler arası aşamaya geri döndü ve Moskova'daki ilk maçını Korchnoi ile oynadı, onu 5½ – 2½ yenerek tekrar aday olmaya hak kazandı. 1973'te Petropolis Interzonal'da Lajos Portisch ve Lev Polugaevsky ile ikinci sırayı aldı ancak Portorož'daki üç yönlü play-off maçı turnuvasını iki eleme pozisyonu tehlikede olduğu için kaybetti, bu yüzden bir sonraki aşamaya geçemedi.

Önemli oyunları

değiştir

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Geller published Za Shakhmatnoi Doskoi (1962), containing a short autobiography and five of his games. Hooper, David; Whyld, Kenneth (1987). The Oxford Companion to Chess. Oxford University Press. s. 127. ISBN 0-19-281986-0.