Göteborg
Göteborg İsveççe telaffuz: [jœtɛˈbɔrj] (
dinle), İsveç'in ikinci ve İskandinavya'nın dördüncü büyük şehridir. Göteborg şehir merkezinin 570.000, metropolitan bölgesinin ise yaklaşık 1.000.000 nüfusa sahip olduğu tahmin edilmektedir. Stockholm'den sonra İsveç'in ikinci büyük şehridir. Göteborg 60.000 üniversite öğrencisiyle İskandinavya'nın en çok öğrenci barındıran şehridir.
| Göteborg | |
|---|---|
Göteborg | |
 Bayrak  Arma | |
Takma adlar: Küçük Londra, Yeni Amsterdam, Gbg | |
| İl | Västra Götaland ili |
| Bölge | Västergötland |
| Kurucu | II. Gustav Adolf |
| Yüzölçümü | |
| • Şehir | 447.98 km² |
| • Kara | 3.694,45 km² (142.643 mil²) |
| • Su | 14,5 km² (55 mil²) |
| • Kent | 203,67 km² (7.863 mil²) |
| Nüfus (2018) | |
| • Şehir | 571.868 |
| • Yoğunluk | 1221/km² |
| • Kent | 599.011 |
| • Kent yoğunluğu | 2.700/km² (6.000/mil²) |
| • Metropol | 1.025.355 |
| • Metropol yoğunluğu | 265/km² (680/mil²) |
| Zaman dilimi | UTC+01.00 (OAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+02.00 (OAYS) |
| Alan kodu | 031 |
Resmî site http://www.goteborg.se | |
.jpg)
Tarih
değiştir
Orta Çağ'da bugünkü Göteborg'un 40 km kuzeyinde olan Lödöse şehri büyük bir ticaret merkeziydi. Norveçlilerin kıyıya yakın bir kale yapmaları üzerine şehir jeo-stratejik konumu göz önünde bulundurularak güneye, deniz kıyısına taşındı. Ancak şehrin taşınması bölgedeki karışıklığı sonlandıramadı ve birkaç başarısız denemenin ardından İsveç Kralı'nın emriyle 1621 yılında Göteborg kuruldu. İsveç kralının şehir planlamacıları Göteborg'un planlarını çizerken o dönemde tamamen Felemenk mimarisi ile inşa edilmiş olan bugünkü Cakarta'yı (o dönemki adıyla Batavia) örnek almışlardır.
Göteborg'da inşa edilen ve daha sonra Danimarkalı işgalciler tarafından yıkılan ilk kilisenin yeri, Färjenäs Parkı'ndaki Älvsborg Köprüsü'nün kuzey ucuna yakın bir yerde bir taşla işaretlenmiştir. Kilise 1603 yılında inşa edilmiş ve 1611 yılında yıkılmıştır.[1]
18. yüzyılda balıkçılık en önemli sanayiydi. Bununla birlikte, 1731'de İsveç Doğu Hindistan Şirketi kuruldu. Göteburg, Çin'e yapılan dış ticaretin karlı ticari seferlerle nedeniyle gelişti.[2]
Liman, batıya doğru ticaret için İsveç'in ana limanı oldu. Amerika Birleşik Devletleri'ne İsveçlilerin göçü arttığında, Göteborg bu gezginler için İsveç'in ana hareket noktası oldu. İsveçli göçmenler için ana yükleme limanı olarak Göteborg'un etkisi, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki küçük bir İsveç yerleşim yeri olan Gothenburg, Nebraska‘dır.[3]
19. yüzyılla birlikte Göteborg, 20. yüzyıla kadar devam eden modern bir sanayi kentine dönüştü. Nüfus, yüzyılda 13.000'den (1800) 130.000'e (1900) on kat arttı.[4][5][6]
20. yüzyılda gelişen başlıca şirketler arasında SKF (1907)[7] ve Volvo (1927) yer aldı.[8]
Yönetim
değiştirGöteborg şehri halk tarafından seçilen bir vali ile yönetilir. Dört yılda bir seçilen seksen bir üyeli konseyin atadığı ve başkanlığını valinin yaptığı on üç kişilik yönetim kurulu tarafından idare edilir. Göteborg yirmi bir ilçeye ayrılmıştır:
|
|
|
Coğrafya
değiştir
Göteborg şehri, İsveç'in Kuzey Denizi'ne bakan batı kıyısındaki Kattegat Körfezi'nde yer almaktadır. Gulf Stream akıntısı sebebiyle iklimi, İskandinavya bölgesindeki diğer şehirlere göre daha yağışlı ve yumuşaktır. Göteborg, Göta Alv Nehri'nin ve Göta Kanalı'nın denizle buluştuğu noktada konuşlanmıştır. Göteborg Adaları, içinde bulunduğu Bohus Bölgesi'nde tipik olduğu üzere kayalık bölgelerden ve uçurumlardan oluşmuş sert bir araziye sahiptir.
İklim
değiştir Göteborg (1991-2020) iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 10,8 | 12,6 | 18,9 | 28,5 | 31,1 | 31,9 | 34,1 | 32,0 | 27,4 | 21,3 | 15,7 | 12,7 | 34,1 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 3,0 | 3,2 | 6,4 | 12,1 | 17,0 | 20,1 | 22,5 | 21,9 | 17,7 | 12,0 | 7,4 | 4,2 | 12,3 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 0,8 | 0,7 | 3,0 | 7,7 | 12,4 | 15,7 | 18,3 | 17,7 | 14,0 | 9,0 | 5,1 | 2,1 | 8,9 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −11 | −9,9 | −7,3 | −2,7 | 2,1 | 7,2 | 10,1 | 8,7 | 3,7 | −1,6 | −5 | −9,5 | −13,2 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −18,5 | −16 | −16,2 | −6,2 | −1 | 4,3 | 8,4 | 5,0 | 0,1 | −8,5 | −10,4 | −18,7 | −18,7 |
| Ortalama yağış (mm) | 83,0 | 61,0 | 54,0 | 51,3 | 54,3 | 73,7 | 81,4 | 92,8 | 80,0 | 102,9 | 84,7 | 93,1 | 912,2 |
| Kaynak: İsveç Meteoroloji Enstitüsü[9] | |||||||||||||
.jpg)
Ulaşım
değiştir
Toplu taşıma
değiştir
80 km (50 mi) üzerinde çift hat ile Göteborg tramvay ağı şehrin çoğunu kapsar ve İskandinavya'daki en büyük tramvay/hafif raylı sistem ağıdır. Göteborg da otobüs ağı da vardır.
Tekne ve feribot hizmetleri, Göteborg takımadalarını anakaraya bağlar. Metro eksikliği, Göteborg'un üzerinde bulunduğu yumuşak zeminden kaynaklanmaktadır. Bu tür koşullarda tünel açmak çok pahalıdır.[10]
Üç hatlı Göteborg banliyö treni yakınlardaki bazı şehir ve kasabalara hizmet verir.[11]
Göta älv nehri üzerindeki toplu taşıma Älvsnabben feribot hattında Styrsöbolaget tarafından Västtrafik'ten bir heyetle işletilmektedir.
Demiryolu ve şehirlerarası otobüs
değiştir
Diğer önemli ulaşım merkezleri, İsveç'teki çeşitli yerlere giden trenler ve otobüslerin yanı sıra Oslo ve Kopenhag'a bağlantılar (Malmö aracılığıyla) Göteborg Merkez İstasyonu ve Nils Ericson Terminalidir.[12]
Hava ulaşımı
değiştir
Göteborg şehrinin iki havaalanı vardır; daha büyük olan Landvetter Havaalanı ve Göteborg Şehir Havaalanı.
Göteborg'a, şehir merkezinin yaklaşık 20 km (12 mi) doğusundaki Göteborg Landvetter Havalimanı (IATA: GOT, ICAO: ESGG) hizmet vermektedir. Adını yakındaki Landvetter yöresinden almıştır. Flygbussarna, 20–30 dakikalık yolculuk süresiyle Göteborg'a çift yönlü sık otobüs bağlantıları sunar. Swebus Express, Flixbus ve Nettbuss ayrıca Göteborg, Borås ve Avrupa E-yolu E4 üzerindeki diğer hedeflere birkaç günlük kalkış ile havalimanına hizmet verir. Bölgedeki yerel toplu taşıma sağlayıcısı Västtrafik, Landvetter'e ek bağlantılar sunar.[13]
Bölgedeki ikinci havaalanı Göteborg Şehir Havaalanı (IATA: GSE, ICAO: ESGP) kapalıdır.
Göteborg'dan Oslo ve Kopenhag'a trenle, Kiel ve Newcastle'a feribotla ulaşılabilir. Göteborg şehrinin 150 kilometrelik tramvay hattı, Avrupa'daki emsallerinin en uzunudur.
Nüfus
değiştirGöteborg, İsveç'in diğer büyük şehirlerinde olduğu gibi çok sayıda göçmen barındırmaktadır. 2005 yılında yapılan bir araştırmada, Göteborg'da 93.965 göçmen olduğu ortaya çıkmıştır. Bu göçmenlerin %50'si İran'dan, %45'i Finlandiya'dan gelmiştir. İran ve diğer Orta Doğu ülkeleri ile Yugoslavya'dan gelen göçmenlerin şehrin uzak banliyölerine yerleştirilmeleri, göçmenleri topluma entegre etmekle görevli devlet kuruluşunun (Integrationsverket) eleştirilmesine sebep olmaktadır.
Ekonomi
değiştir
Coğrafi konumu dolayısıyla avantajları bulunan Göteborg şehri, İskandinavya'nın en büyük limanına sahiptir. Uluslararası ticaret yüzyıllardır şehir için büyük geçim kaynağı olmuştur. Şehirdeki endüstri ve hizmet sektörlerinin gelişmesi, Volvo ve Ericsson gibi büyük şirketlerin yer almalarıyla hızlanmıştır. Göteborg'da ayrıca yüksek teknoloji şirketleri ve yazılım şirketleri de konuşlanmıştır.
Eğitim
değiştir
Göteborg 60.000 öğrencisiyle İskandinavya'nın en büyük üniversite şehridir. Göteborg'daki bu gelişme 19. yüzyılda şehrin ileri gelenlerinin üniversiteleri maddi açıdan desteklemeleriyle başlamıştır. Göteborg'un en önemli üniversiteleri:
Kültür
değiştir
Göteborg, ticaret yolları üzerinde bulunduğu ve pek çok zengin sakini olduğu için yüzyıllardır kültürel bir merkez olmuştur. Şehrin en önemli eğlence merkezlerinden biri Liseberg parkıdır. Bu park, metal işçilerinin boş vakitlerinde yaptıkları çalışmalarla doludur. Göteborg Botanik Bahçesi Avrupa'nın en önemli botanik bahçelerinden birisi sayılmaktadır. Zengin tüccarlar ve fabrikatörlerin katkılarıyla yaptırılan kültür merkezlerinden bir diğeri de Röhsska Müzesi'dir. Göteborg, canlı bir müzik dünyasına ev sahipliği yapar. Göteborg Senfoni Orkestrası, Ace of Base, In Flames gibi farklı müzik dallarından pek çok grup ve sanatçı sayılabilir. Her yıl düzenlenen Göteborg Film Festivali, İskandinavya'nın en büyük film festivalidir.
Yeme-içme
değiştir
Göteborg Kuzey Denizi'ne olan yakınlığı sayesinde pek çok deniz ürünleri restoranına sahiptir. Göteborg'daki dört restoran (28 +, Basement, Fond and Sjömagasinet) dünya çapında üne sahiptir. Dünyanın en ünlü şeflerinden bazılarına ev sahipliği yapan Göteborg, İsveç'in kişi başına en çok kafe olan şehridir. Göteborg'un yerel ürünü olan taze balığın alınabileceği en ünlü yer Feskekôrka'dır. Göteborg'un gece hayatı Kungsportsavenyn Caddesi'nde toplanmıştır. İki kilometre uzunluğundaki caddede farklı zevklere hitap eden eğlence mekânları sıralanmıştır.
Spor
değiştirFutbol
değiştir
Göteborg aşağıdaki futbol takımlarına ev sahipliği yapmaktadır:
- GAIS
- IFK Göteborg
- BK Häcken
- Qviding FIF
- Örgryte IS
Artistik patinaj
değiştirAyrıca 2008 yılında Göteborg'da düzenlenen Dünya Artistik Patinaj Şampiyonası Göteborg'da kış sporlarının ne kadar gelişmiş olduğunun bir örneğidir.
Çeşitli konular
değiştir- Göteborg'un güneyindeki Güney Göteborg Takımadası motorlu taşıtlardan arındırılmış bir bölgedir.
- 2006 yılında Göteborg'daki NO2 ve PM10 toz seviyeleri Avrupa Birliği rakamlarını geçmiştir. Göteborg hava kirliliği açısından İsveç'in birinci şehridir.
Kardeş şehirler
değiştir
Kaynakça
değiştir- ^ Lagerström, Robert (23 Kasım 2008). "Färjenäs – stan under bron" [Färjenäs – the town under the bridge]. www.gp.se. Göteborgs-Posten. 17 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2017.
- ^ Leche, V; Nyström, J.F.; Warburg, K; Westrin, Th, (Ed.) (1914). "Ostindiska kompanier" [East India companies]. Nordisk familjebok–Uggleupplagan (İsveççe). 20. Stockholm: Nordisk familjeboks förl. ss. 1060-1062. 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2015.
- ^ Gothenburg, Nebraska, LASR, 9 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 15 Eylül 2010
- ^ Wieselgren, Sigfrid (1878). Ur Göteborgs Häfder – om de styrande och de styrde 1621–1748 [From Gothenburg's annals – of the rulers and the ruled 1621–1748]. Stockholm: P A Norstedt & Söner. s. 10.
- ^ Warburg, Karl (1913). Viktor Rydberg, hans levnad och diktning [Viktor Rydberg, his life and poetry]. Stockholm: ALB. Bonniers Book Publishing. s. 54. ISBN 9781278687216. SELIBR 383367. 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2015.
- ^ Jan Hansson, (Ed.) (1999). Millennium – årtusendets bok [Millennium – the millennium book (the awkward title is because the first word of the original title was literally "Millennium")]. Göteborgs-Posten. s. 104. ISBN 978-91-973363-2-1. SELIBR 7799720.
- ^ A. Holber, (Ed.) (1951). Sfären Nr 5 SKF Göteborg: Sven Wingquist 75 år [Sphere No. 5 SKF Gothenburg Sven Wingquist 75 years]. Göteborg: Wezäta. s. 4.
- ^ "Volvo's founders : Volvo Group – Global". Volvo.com. 14 Nisan 1927. 22 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2021.
- ^ Rudolphi, Martin. "Allélänken" (PDF). www.chalmers.se. Chalmers University of Technology. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ağustos 2015.
- ^ "Tilldelningsbeslut fattat för upphandlingen "Region- och pendeltåg i Väst 2010"". www.mynewsdesk.com. Västtrafik. 28 Ağustos 2009. 24 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2015.
- ^ "Nils Ericson Terminal (Gothenburg)". www.vasttrafik.se. Västtrafik. 4 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2015.
- ^ "Buses". www.swedavia.com (İngilizce). 9 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2018.
- Wikipedia-Gothenburg 24 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Wikipedia-Göteborg
Dış bağlantılar
değiştir
- Göteborg Resmi Sitesi 25 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Gothenburg & Co. 21 Mayıs 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Resmi Turist sitesi