Cahide Tamer Aksel
Cahide Tamer Aksel (d. 1915, İstanbul - ö. 5 Aralık 2005, İstanbul), Türk, mimar ve ilk Türk kadın restoratör.[1][2][3]
| Cahide Tamer Aksel | |
|---|---|
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1915 İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 5 Aralık 2005 (90 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Vatandaşlık |  Türkiye |
| Evlilik | Hadi Tamer |
| Çalışma ve başarıları | |
| Etkin yılları | 1944-1974 |
| Anıtların restorasyonu | Amcazade Yalısı Yedikule Hisarı Sultan Selim Medresesi Topkapı Sarayı Rumeli Hisarı Aya İrini Kilisesi |
| Ödül(leri) | Chevalier de L'Ordre des Arts et des Lettres |
Hayatı değiştir
Cahide Aksel, 1915 yılında, anne Mukaddes Aksel ve gemi mühendisi baba Ahmet Saim Aksel'in çocuğu olarak İstanbul'da dünya geldi.[4] Kadıköy Onuncu İlkokulu ve Kadıköy Ortaokulundaki eğitiminin ardından evlendirildi.[4][5] Evliliği sadece bir yıl sürdü ve eşinden boşandı. Ardından iş aramaya başladı ancak ortaokul mezunu olmasından dolayı iş bulamadı.[5] Bu süreçte Erenköy Kız Lisesindeki eğitimini dışarıdan tamamladı ve evde yağlı boya resimler yapmaya başladı. Lise eğitiminin ardından Cahide, İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Resim Bölümü'nünde İbrahim Çallı ve Namık İsmail'in atölyesine girdi.[4][5] Daha sonra da Güzel Sanatlar Akademisi'nin Mimarlık Bölümü'ne girdi ve Sedad Hakkı Eldem'in öğrencisi oldu.[1] Buradaki eğitiminin ardından ise 1938 yılında mezun oldu.[4][5]
Türkiye’nin ilk kadın restoratörü unvanını almıştır. Yaşamı boyunca birçok restorasyon projesi gerçekleştirmiştir ve mimarlık tarihinin ilk kadın mimarlarından biridir.[6]
Kariyer değiştir
1943 yılında Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Mimarlık Bölümü’nü bitirdikten sonra, aynı yılın sonunda Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü Rölöve Bürosu’nda çalışmaya başlayan Cahide Tamer’in, 1943 sonbaharındaki ilk işi, Ayasofya’da sürdürülen rölöve çalışmalarına katılmaktır. Burada, Rölöve Bürosu Şefi Y.Mimar Sedat Çetintaş’a yardım ederek işe başlayan Cahide Tamer, 1944 yılında 3 ay için Ankara, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nde görev yaptıktan sonra İstanbul’a dönmüş ve 1945’te Kariye Camisi’nin onarımında çalışmıştır. Bu tarihten itibaren, restorasyon uygulamalarının belgelenmesi konusunda da, Türkiye açısından bir adım atılmasında öncü olmuştur.
Bursa Yeşil Türbe’deki restorasyon uygulamasıyla adı anılan Macit Kural’ın önerisiyle, bundan böyle yapılan her onarım çalışmasının dosyası tutulmaya ve restorasyon öncesi yapılan müdahaleler ve restorasyon sonrası durum belgelenmeye başlamaktadır. Böylece Rölöve Bürosu’nda ilk kez bir arşiv oluşturulmaktadır. O yıllarda eski eserlerin onarımıyla ilgili birim fiyatlar, şartname, ya da belirli ilkeler yoktu. Cahide Tamer, Rölöve Bürosu’ndaki 14 yıllık uygulamaları sırasında teknik şartnameyi kendilerinin yazdıklarını, birim fiyatları tahmin ederek, ya da deneyerek (işi yaptırıp puantaj tutturarak), ustalarla konuşarak geliştirdiklerini ifade etmektedir. Ancak 1958’den sonra, bu çalışmalar bastırılarak, matbu belgeler haline getirilmiştir.
Bilimsel restorasyon konusunda Cahide Tamer, 9 yıllık çalışma hayatından sonra Paris’teki Monuments Historiques Dairesi’ne gitmiş ve 2 ay süreyle orada kalmıştır. Bu süre içinde Monuments Historiques Dairesi yetkilileri kendisini restorasyon uygulamalarına götürmüş, yapılanları ve ardındaki ilkeleri yerinde açıklamışlardır. Aynı eğitim sürecine, Fransa’dan sonra gördüğü İtalya, İspanya’daki uygulamalar da katılmıştır. Türkiye’ye dönüşte de, yaptığı onarımlarda İtalya’yı örnek almaya çalışmıştır.
İlk onarımları arasında yer alan, Topkapı Sarayı Müzesi Müdürlüğü’nce görevlendirildiği Amcazade Hüseyin Paşa Yalısı Divanhanesi'dir. Yapı, Cahide Hanım’ın gerçekleştirdiği temel müdahaleleriyle ayakta tutulmuştur.
Cahide Tamer, 1958-61 yılları arasında Yedikule’de Büyük ve Küçük Altınkapı’nın restorasyonlarını yürütür. Bu çalışmalarda da Rumelihisarı’nda olduğu gibi, yine yerine göre dondurma, sağlamlaştırma ve gereğinde tamamlamalar yapar.[7]
Ödülleri değiştir
- 1993 - Meslekte 50. Yıl Plaketi, Mimarlar Odası, Türkiye[1]
- 1961 - Sanat ve Edebiyat Nişanı, Fransa Kültür Bakanlığı, Fransa - Yedikule Hisarı restorasyonundaki başarısı nedeniyle[1]
Yayınları değiştir
- Cahide Tamer, İstanbul Bizans Anıtları ve Onarımları, Türk Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları, İstanbul, 2003.
- Cahide Tamer, Taraklı Yunus Paşa Camii Restorasyonu, Türk Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları İstanbul, 2002.
- Cahide Tamer, Sultan Selim (Halıcılar) Medresesi Restorasyonu, 1958-1963, Türk Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları, İstanbul 2002.
- Cahide Tamer, Rumelihisarı Restorasyonu: Belgelerle ve Anılarla, Türk Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları, İstanbul 2001.
- Cahide Tamer, Amcazade Yalısı ve Manzumesi Onarımları, Türk Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları, İstanbul, 2001.
- Cahide Tamer, Gebze-Çoban Mustafa Paşa Külliyesi Restorasyonu (1961-1970), İstanbul 1999.
- İzzet Kumbaracılar, Cahide Tamer, Yedikule, Türk Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları, İstanbul, (tarihsiz).[8]
Kişisel koleksiyonu değiştir
2018 yılında Cahide Tamer'in kızı Ayşe Nur Ökten, Tamer'in "Tarihi Yapılar Restorasyon Projeleri" konulu kişisel koleksiyonunu Koç Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi'ne bağışladı.[9] Bu bağış Koç Üniversitesi Stavros Niarchos Vakfı Geç Antik ve Bizans Araştırmaları Merkezi'nin (GABAM, Barış Altan) girişimiyle gerçekleştirilmiştir. GABAM, 2019-2020 yılları arasında arşiv malzemelerinin sınıflandırılması, tanımlanması (Ali Öz) ve tercümesi gibi konularda da destek sağlamıştır.
Bu koleksiyon, Cahide Tamer'in restorasyon projeleri, fotoğrafları ve çizimleri gibi çeşitli materyallerden oluşmaktadır. Koleksiyondaki malzemeler 1940'tan 1980'e kadar olan dönemi kapsayan restorasyon projeleri üzerine çalışan araştırmacılar için değerli bir kaynak oluşturmaktadır. Koleksiyon genellikle Marmara Bölgesi ve ağırlıklı olarak da İstanbul'da bulunan müzeler, kütüphaneler, çarşılar, camiler ve kiliseler gibi çeşitli mimari yapılar hakkında bilgiler içermektedir. Araştırmacılar koleksiyonu kullanarak Ayasofya, Mısır Çarşısı, İstanbul Arkeoloji Müzesi ve Rumeli Hisarı gibi İstanbul'un en ikonik yapılarından bazıları hakkında ayrıntılı bilgi bulabilirler.
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ a b c d Aydemir, Dr. Olcay. "Bir Kadın Vakıf Mimarı: Cahide Tamer Aksel" (PDF). istanbulavrupa.vgm.gov.tr. Vakıflar Genel Müdürlüğü İstanbul 1. Bölge Bölge Müdürlügü. s. 43. 18 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2017.
- ^ "Tarihi kadınlar bu müzede". Akşam Gazetesi. aksam.com.tr. 25 Ocak 2014. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2017.
akşam
- ^ "Sanal müzedeki sergi: Kubbelerde Yüksek Ökçeler". Hürriyet Gazetesi. hurriyet.com.tr. 12 Kasım 2004. 10 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2017.
- ^ a b c d "Cahide Tamer Aksel, İlk kadın restoratör". istanbulkadinmuzesi.org. İstanbul Kadın Müzesi. 6 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2017.
- ^ a b c d "'Restorasyon şiire benzer'". Radikal Gazetesi. radikal.com.tr. 20 Kasım 2004. 29 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2017.
- ^ "Tarihe Adını Yazdırmış 5 Türk Kadın Mimar". Cahide Tamer Aksel. Öğrenci Kariyeri. 2021. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2021.
- ^ "Koruma Alanının Büyük Kaybı: CAHİDE TAMER". CAHİDE TAMER. 2006. 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2021.
- ^ "Cahide Tamer Aksel". Cahide Tamer Aksel. İstanbul Kadın Müzesi. 18 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2021.
- ^ "Cahide Tamer Historic Buildings Restoration Projects Collection | Koç University" (İngilizce). 8 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2022.