Almanlardan Hazarlara giden yol

Almanlardan Hazarlara giden yol, muhtemelen 9.-11. yüzyıllarda var olan ve Volga'nın (Hazar Kağanlığı) alt kısımlarını o zamanın büyük Avrupa güçleriyle (örneğin, Doğu Frank Krallığı) birleştiren birçok ayrı yoldan oluşan yoldur.

Varangianların ana ticaret yolları. Turuncu renk, Asya'yı Avrupa'ya bağlayan, Itil ve Sarkel'den geçen bir rota kompleksini gösterir.

Birçok tarihçinin Kiev Knezliğinin oluşumunu etkilediğini düşündüğü yolun adı, Tarih Bilimleri Doktoru A.V. Nazarenko tarafından “Uluslararası Yollarda Eski Rusya: 9-12. Yüzyılların Kültürel, Ticari ve Siyasi İlişkileri Üzerine Disiplinlerarası Denemeler” kitabında önerildi. Yazara göre, “Almanlardan Hazarlara giden yol”, eski Rus tarihinde, bu yola dik olarak inen çok daha ünlü “Vareglerden Yunanlara uzanan ticaret yolu”ndan daha az rol oynamadı.

Hipotez

Var olduğu iddia edilen "Almanlardan Hazarlara giden yol", Nazarenko'nun araştırmalarıyla ortaya konmuştur. Tezleri "Orta Çağ", "Slav Çalışmaları" dergilerinde, Rusya Bilimler Akademisi Rus Tarihi Enstitüsü tarafından yayınlanan "Doğu Avrupa'nın Eski Devletleri" koleksiyonunda ve ayrıca yazarın diğer kitaplarında yayınlandı.

AV Nazarenko'ya göre, böyle bir ticaret yolunun varlığı aşağıdaki gerçeklerle belirtilmektedir:

1. O zamanın Rus topraklarının coğrafi yönelimi (sadece Vareglerden Yunanlara uzanan ticaret yolu boyunca kuzeyden güneye değil, aynı zamanda batıdan doğuya (Kiev'den Cherven şehirlerine) uzanıyordu.
2. Dil süreçleri: İngilizce'de Slave ve Almanca'da Sklave olan köle kelimesi muhtemelen Sclavius kelimesinden yani Latince'den gelir. O dönemin belgelerindeki bu kelime Slavları ifade ediyordu.

Hipotezin daha da geliştirilmesi

Hipotez, Vladimir Yakovlevich Petrukhin ve Dmitry Sergeevich Raevsky'nin "Antik çağda ve Orta Çağ'ın başlarında Rusya halklarının tarihi üzerine denemeler" kitabında, Orta Avrupa'da dirhemlerin bulunması ve İbn Hurdâzbih'in aktarımında, neredeyse tüm eski dünyayı dolaşan Yahudi tüccarların (Radhanitler) Hazar Kağanlığı dahil olmak üzere Doğu Avrupa'yı kullandığını belirtmesi yolun kullanımını doğruluyor.

Yolun nasıl oluştuğu hakkında detaylı bilgi bulunmasa da en olası senaryo yolun Hasday bin Şaprut'un Hazar Kağanlığı'na ulaşmaya çalışması sonucunda ortaya çıkmasıdır. 10. yüzyılın ortalarında Kurtuba veziri Hasday bin Şaprut, Horasan'dan Kurtuba'ya gelen Doğulu tüccarlardan, Yahudiliği kabul eden Hazar Kağanlığını öğrenmiştir ve etkilenmiştir. Çünkü Yahudiler Bar Kohba İsyanından beri sürgün hayatı yaşıyordu. Şaprut, Kurtuba'ya gelen Bizans yetkililerden de bu bilgiyi teyitledikten sonra Hazar Kağanı Yusuf'a mektup yazmaya karar verir. Yazdığı mektupta, bağımsız bir Yahudi devletinin varlığına ilişkin eşi görülmemiş gerçeğe hayranlığını ifade ederek, kendisinden bahsetti ve Hazar Kağanlığı'nın yapısının çeşitli yönleri hakkında sorular sordu.

Mesajı iletmek için Şaprut, hizmetkarı Isaac ben Nathan'ı İstanbul'a gönderdi, ancak Bizanslılar, Isaac'in topraklarından geçmesine izin vermedi. Isaac imparatorluk sarayında altı ay geçirdi ve İspanya'ya döndü. Bunun üzerine Şaprut Ortadoğu ve Ermenistan üzerinden bir mektup göndermeye karar verdi. Ancak, iki Alman Yahudisi, mar Saul ve mar Joseph, mektubu Orta Avrupa üzerinden iletmeyi mantıklı buldu ve mektubu Almanya, Macaristan, Rusya ve Volga Bulgaristan üzerinden ulaştırdı. Başka bir Alman Yahudisi olan Haham Jacob ben Eliezer tarafından doğrudan Hazar kralına teslim edildi.

Mikhail Yurasov yolun dallarından birinin Doğu Bavyera'ya uzandığını savunuyor. Andrey Plakhonin daha da ileri gidiyor ve Kiev ve Kazan arkeologlarının ortak yayınladıkları sonuçlarına dayanarak, Ukrayna Bilimler Akademisi'nin resmi bilimsel ve tarihi yayınında, Doğu Bavyera'ya uzanan yolun genel yolun ayrılmaz bir parçası olduğunu ilan ediyor. Rusya Bilimler Akademisi Slav ve Balkan Araştırmaları Enstitüsü Profesörü Alexander Alexandrovich Gugnin, “Almanlardan Hazarlara giden yolun”, “Vareglerden Yunanlara uzanan ticaret yolu”ndan daha az önemli olmadığını savunuyor ve tek başına bu bizi Rusya'nın erken tarihinin Bizans-İskandinav modelini düzeltmeye zorlar.

Eleştiri

Nazarenko tarafından önerilen teori, bilim çevrelerinde geniş tartışmalar buldu. Unutulmamalıdır ki, böyle bir yolun var olma ihtimalinin kendisi de uzun süredir akademik çevrelerde tartışılmaktadır. RGADA "Rus Tarihi Arşivi" nin bilimsel yayınında tanınmış tarihçi ve yazar Alexei Karpov, Nazarenko'un isimine karşı çıkmış ve bir yolun olması durumunda bile ismin "Hazarlardan Almanlara giden yol" olması gerektiğini savunmuştur. Sistematik itirazlar, ne yıllıklarda ne de diğer belgelerde "Almanlardan Hazarlara giden yol"dan veya buna benzer bir şeyden bahsedilmemesi ve belirtilen konumlarda önemli bir ticaret yolunun varlığını gösteren hiçbir eser bulunmaması üzerinde duruyor.