Alihan Töre (Özbekçeئەلىخان Alixonto‘ra Shokirxonto‘ra o‘g‘li Sog‘uniy; Uygurcaئەلىخان تۆرە; Çince: 艾力汗·吐烈; 21 Mart 1884-28 Şubat 1976), İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı olan Özbek asıllı siyasetçi.

Alihan Töre
Alihan Töre
Doğu Türkistan Cumhuriyeti Geçici Hükûmeti Cumhurbaşkanı
Görev süresi
12 Kasım 1944 - 16 Haziran 1946
Yerine gelen Ahmetcan Kasımi
Kişisel bilgiler
Doğum 21 Mart 1884(1884-03-21)
Tokmok, Rus İmparatorluğu
Ölüm 28 Şubat 1976 (91 yaşında)
Taşkent, Sovyetler Birliği
Mesleği Siyasetçi, şair, akademisyen
Askerî hizmeti
Bağlılığı İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti
Rütbesi Mareşal
Birimi Doğu Türkistan Millî Ordusu
Çatışma/savaşları İli İsyanı

Biyografi

değiştir

Alihan Töre, 21 Mart 1884 tarihinde Rus Türkistanı'nın Tokmok kentinde doğdu. 1920 yılında Sovyetler Birliği'nden Sincan'daki Kaşgar kentine kaçtı. Nisan 1944'te Alihan Töre, Abdülkerim Abbas ve diğer on kişi ile birlikte, Doğu TürkistanKuomintang yönetiminden kurtarmak için Gulca'da bir kurtuluş örgütü kurdu.[1] 11 Kasım 1944 tarihinde Sovyetler Birliği'nin desteğiyle İli İsyanı'nı başlattılar.[1]

Alihan Töre, 12 Kasım 1944 tarihinde Gulca kentinde elde edilen isyanın zaferinin ardından ertesi gün İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin cumhurbaşkanı seçildi. 8 Nisan 1945'te mareşal rütbesiyle Doğu Türkistan Millî Ordusu'nun genelkurmay başkanı oldu. Alihan Töre, İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti liderliğinde Josef Stalin'in Doğu Türkistan Millî Ordusu'nun Urumçi'ye yönelik taarruzunu sonlandırma ve Ekim 1945'te Kuomintang ile müzakerelere başlama emrine karşı çıkan tek kişiydi.

12 Haziran 1946'da, Urumçi'de İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti ve Kuomintang temsilcileri arasında barış anlaşması imzalanmasından altı gün sonra, 14 Ekim 1945'te Çan Kay Şek'in teklifine uygun olarak Sovyet arabuluculuğunda başlayan zorlu sekiz aylık müzakereler sonuçlandı. Alihan Töre, Çan Kay Şek'in Sincan krizini barışçıl bir şekilde çözme teklifine uygun olarak NKVD tarafından tutuklanarak zorla Sovyetler Birliği'ne geri getirildi ve burada hapsedildi. Ömrünün geri kalanını Taşkent'te ev hapsinde geçirerek Sincan hakkında Türkistan kaygısı adlı bir kitap yazdı.

Türkistan İslam Partisi, İslamî Türkistan dergisinin ilk sayısında bölge tarihi ile ilgili bir makalede Alihan Töre'den bahsetti.[2]

Eserleri

değiştir
  • Türkistan kaygısı, Taşkent, Özbekistan, East Publishing House, 2003
  • Tarihiy Muhammadiy, Taşkent, Özbekistan, Yayımcı: Kutluhan Şakirov
  • Drifter Saghuniy

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b 动荡之源:新疆三区革命的国际背景 《西域研究》 2013 No. 3 30 Ağustos 2014 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi 10 Ocak 2014 (Çince)
  2. ^ "ماذا تعرف عن تركستان الشرقية". تركستان الإسلامية, 1. 2008. s. 19. 

Dış bağlantılar

değiştir