Vikipedi

Ali Salih es-Sadi

Iraklı siyasetçi (1928-1977)

Ali Salih es-Sadi (Arapça: علي صالح السعدي, 1928 - 19 Eylül 1977) Iraklı bir siyasetçiydi. 1950'lerin sonlarından Kasım 1963 Irak Darbesi'ne kadar Baas Partisinin Irak kolunun genel sekreterliğini yaptı. 8 Şubat 1963'ten (Ramazan Devrimi) Kasım 1963 Irak Darbesi'ne kadar Ahmed Hasan el-Bekir'in başbakan yardımcısı, içişleri bakanı ve Ulusal Muhafızlar (El-Hars el-Kavmi) komutanı olarak görev yaptı.[1]

Ali Salih es-Sadi
Irak İçişleri Bakanı
Görev süresi
Şubat 1963 - 9 Haziran 1963
Cumhurbaşkanı Abdüsselam Arif
Başbakan Ahmed Hasan el-Bekir
Kişisel bilgiler
Doğum 1928
Ölüm 19 Eylül 1977 (48-49 yaşlarında)
Partisi Arap Sosyalist Baas Partisi Irak Bölgesel Şubesi
Bitirdiği okul Bağdat Üniversitesi

Kariyer değiştir

 
Mısır, Suriye ve Irak arasında Kahire'de düzenlenen 1963 birlik görüşmelerine katılan heyetler. Soldan sağa: Mısır'dan Kameleddin Hüseyin, N/A, Mısır'dan Enver Sedat, Mısır'dan Abdülhakim Amir, Iraklı bir subay, Suriye'den Ziyad el-Hariri, Suriye'den Nahid el-Kasım, Mısır'dan Cemal Abdünnasır ve Irak'tan Ali Salih es-Sadi

Ali Salih es-Sadi Arap-Kürt bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. 1955 yılında Bağdat Üniversitesinin ekonomi bölümünden mezun oldu ve Irak'taki Baas Partisine katıldı. 14 Temmuz 1958'de Abdülkerim Kasım komutasındaki askeri liderler Haşimi monarşisini devirdiler.[2] Baas Partisinin önde gelen üyeleri Kasım'a şiddetle karşı çıktılar. Kasım onları sürgüne yolladı. Saddam Hüseyin 1959'da Kasım'a yönelik bir suikast girişiminde yaralandı ve Suriye (o zamanlar Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin bir parçasıydı) üzerinden Mısır'ın başkenti Kahire'ye sürgüne gitti.[3][4] Ali es-Sadi, Baas Partisinin Irak kolunun genel sekreteri olarak Bağdat'ta kaldı.

Ramazan Devrimi değiştir

Baas Partisi 8 Şubat 1963'te kanlı bir darbeyle Kasım'ı devirdi ve idam etti. Başlangıçta Kasım'ın Şii destekçilerinin çoğu onun sadece saklandığına ve Mehdi gibi ortaya çıkarak yeni hükûmete karşı bir isyana önderlik edeceğine inanıyorlardı; bu düşünceye karşı koymak ve destekçilerini korkutmak için Kasım'ın cesedi televizyonda beş dakika süren ve son sahnede üzerine tükürülerek cesedine saygısızca davranıldığı sırada kurşun yaralarının yakın çekim görüntülerini içeren "Suçluların Sonu" adlı bir propaganda videosunda gösterildi.[5][6] Baas Partisinin genel sekreteri olarak es-Sadi fiilen Irak'ın yeni lideriydi; (Mundir el-Vanadavi tarafından komuta edilen) Ulusal Muhafız milisleri üzerindeki kontrolü sayesinde el-Sadi, başbakandan (önde gelen Baasçı general Ahmed Hasan el-Bekir) ya da büyük ölçüde törensel Cumhurbaşkanı Abdüsselam Arif'ten daha fazla güç kullanıyordu.[7][8] Es-Sadi ve Baas Partisinin sivil kanadının dokuz aylık iktidarı, Devrimci Komuta Konseyinin (DKK) "huzuru bozan herkesi yok etme" emri altındaki Ulusal Muhafızların Kasım'a sadık olduğundan şüphelenilen binlerce kişiyi gözaltına alması, işkence etmesi ya da idam etmesi nedeniyle "bir terör saltanatı" olarak tanımlandı. Dahası, belki 5000 sivil Baas partizanından oluşan çekirdek bir gruptan gelişen ancak Ağustos 1963'e kadar 34.000 üyeye ulaşan ve üyeleri yeşil kolluklarıyla tanınan Ulusal Muhafızlar, milislerin kapsamlı iç çatışmalara girmesi nedeniyle disiplinsizdi ve yaygın bir kaos ve düzensizlik algısı yarattı.[7] Marion Farouk-Sluglett ve Peter Sluglett; Baasçıları, "savaş sonrası Orta Doğu'da şimdiye kadar yaşanan en korkunç şiddet sahnelerinden bazıları" da dahil olmak üzere, Irak'ta daha önce benzeri görülmemiş ölçekte "ahlaksız vahşet eylemleri" yoluyla "son derece çirkin bir imaj" geliştirmiş olarak tanımlamaktadırlar.[9]

Ürdün Kralı Hüseyin ve diğerlerinin, Merkezi İstihbarat Teşkilatının (CIA) (ya da diğer ABD kurumlarının) Baas hükûmetine komünistlerin ve diğer solcuların listesini verdiği ve bu kişilerin daha sonra el-Vanadavi ve es-Sadi'nin yönetimindeki Ulusal Muhafızlar tarafından tutuklandığı ya da öldürüldüğü yönündeki iddiaları akademik çevrelerde önemli ölçüde tartışılmıştır.[10] Bryan R. Gibson ve Hanna Batatu, Irak Komünist Partisi (IKP) üyelerinin kimliklerinin kamuoyu tarafından bilindiğini ve Baasın bunları tespit etmek için ABD istihbaratına ihtiyaç duymayacağını vurgularken, Nathan J. Citino iddiaları makul bulmaktadır çünkü ABD'nin Irak'taki büyükelçiliği bu tür listeleri gerçekten derlemişti ve tasfiyeye katılan Ulusal Muhafız üyeleri ABD'de eğitim almıştı.[6][11][12] Bağdat'taki sokak çatışmalarında 80 Baas Partisi üyesiyle birlikte 300 ile 5000 arasında komünist sempatizan öldürüldü.[7]

Es-Sadi, Baas Partisinin Irak kolunda evrensel olarak kabul görmeyen radikal bir sosyalist çizgiden yanaydı.[13] Parti, varlığının ilk on yılında pan-Arap sloganlara odaklanmış ve sosyalizmden sadece belli belirsiz söz etmişti.[13] Böyle bir politikaya, Baas Partisine mensup olmayıp pan-Arabizm ve Mısır'la birleşme yanlısı olmalarına rağmen yeni hükûmeti destekleyen subaylar da karşı çıktılar.[13]

Partizan manevralar ve devirme değiştir

Ekim 1963'te Baas Partisinin tüm Arapları kapsayan Şam'daki Altıncı Kongresi'nde (Ulusal Kongre) es-Sadi, parti kurucuları Mişel Eflak ve Selahaddin el-Bitar'ı görevden aldırmayı başardı. 11 Kasım'da es-Sadi ve destekçileri, el-Bekir ve diğer rakiplerini partiden ihraç etmek için "olağanüstü parti konferansı" çağrısında bulundu.[14] Bekir'e sadık Baas subayları onları tutukladı, ardından 13 Kasım'da es-Sadi'ye sadık Ulusal Muhafızlar Bağdat'taki hedefleri bombaladı ve beş gün boyunca başkente saldırdılar. El-Bekir, ordunun başkomutanı olarak 18 Kasım 1963 Askeri Darbesi'yle barış ve düzeni yeniden tesis eden Cumhurbaşkanı Arif'i yardıma çağırdı.[15] Es-Sadi'yi görevden almak için El-Bekir ile işbirliği yapmış olmasına rağmen Arif, el-Bekir de dahil olmak üzere Baasçıları yeni hükûmetinden tasfiye etti.[7][16]

Kaynakça değiştir

  1. ^ DeFronzo, J. (2009). The Iraq War: Origins and Consequences. Westview Press. s. 71. ISBN 9780813343914. 
  2. ^ R., Bidwell (2012). Dictionary of Modern Arab History. Routledge. s. 60. ISBN 9781136162985. 
  3. ^ Makiya, Kanan (1998). Republic of Fear: The Politics of Modern Iraq, Updated Edition. University of California Press. s. 118. ISBN 978-0-520-92124-5. 
  4. ^ Karsh, Efraim; Rautsi, Inari (2002). Saddam Hussein: A Political Biography. Grove Press. ss. 15-22. ISBN 978-0-8021-3978-8. 
  5. ^ Makiya, Kanan (1998). Republic of Fear: The Politics of Modern Iraq, Updated Edition. University of California Press. ss. 58-59. ISBN 9780520921245. 
  6. ^ a b Citino, Nathan J. (2017). "The People's Court". Envisioning the Arab Future: Modernization in US–Arab Relations, 1945–1967. Cambridge University Press. ss. 220-222. ISBN 978-1-108-10755-6. 
  7. ^ a b c d Ahram, Ariel Ira (26 Ocak 2011). Proxy Warriors: The Rise and Fall of State-Sponsored Militias (İngilizce). Stanford University Press. ss. 75-77. ISBN 978-0-8047-7359-1. 
  8. ^ Gibson, Bryan R. (2015). Sold Out? US Foreign Policy, Iraq, the Kurds, and the Cold War. Palgrave Macmillan. ss. 59-60, 77. ISBN 978-1-137-48711-7. 
  9. ^ Farouk–Sluglett, Marion; Sluglett, Peter (2001). Iraq Since 1958: From Revolution to Dictatorship. I.B. Tauris. ss. 83, 85-87. ISBN 9780857713735. 
  10. ^ Farouk–Sluglett, Marion; Sluglett, Peter (2001). Iraq Since 1958: From Revolution to Dictatorship. I.B. Tauris. s. 86. ISBN 9780857713735. Although individual leftists had been murdered intermittently over the previous years, the scale on which the killings and arrests took place in the spring and summer of 1963 indicates a closely coordinated campaign, and it is almost certain that those who carried out the raid on suspects' homes were working from lists supplied to them. Precisely how these lists had been compiled is a matter of conjecture, but it is certain that some of the Ba'th leaders were in touch with American intelligence networks, and it is also undeniable that a variety of different groups in Iraq and elsewhere in the Middle East had a strong vested interest in breaking what was probably the strongest and most popular communist party in the region. 
  11. ^ Batatu, Hanna (1978). The Old Social Classes and the Revolutionary Movements of Iraq. Princeton University Press. ss. 985-987. ISBN 978-0-86356-520-5. 
  12. ^ Gibson, Bryan R. (2015). Sold Out? US Foreign Policy, Iraq, the Kurds, and the Cold War. Palgrave Macmillan. s. 59. ISBN 978-1-137-48711-7. 
  13. ^ a b c Tripp (2009). History of Iraq. Warsaw: Book and Knowledge. s. 211. ISBN 9788305135672. 
  14. ^ "العباسية نيوز | علي صالح السعدي". www.alabasianews.com. 5 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2022. 
  15. ^ Dougherty, Beth K.; Ghareeb, Edmund A. (7 Kasım 2013). Historical Dictionary of Iraq (İngilizce). Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-7942-3. 
  16. ^ Gibson, Bryan R. (2015). Sold Out? US Foreign Policy, Iraq, the Kurds, and the Cold War. Palgrave Macmillan. ss. 77, 85. ISBN 978-1-137-48711-7. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ali_Salih_es-Sadi&oldid=30955764" sayfasından alınmıştır