Vikipedi

Abraham Joshua Heschel

Abraham Joshua Heschel, (d. 11 Ocak 1907, Varşova, Rus İmparatorluğu - ö. 23 Aralık 1972, New York, ABD), Polonya kökenli Amerikalı bir haham ve 20. yüzyılın önde gelen Yahudi teologlarından ve Yahudi filozoflarından biridir. Amerika Yahudi İlahiyat Fakültesi'nde Yahudi mistisizmi profesörü olan Heschel, Yahudi felsefesi üzerine geniş çapta okunan bir dizi kitap yazdı ve sivil haklar hareketine liderlik yapanlar arasındaydı.[1][2]

Abraham Joshua Heschel
1964 yılında Heschel
Tam adıAbraham Joshua Heschel
Doğumu11 Ocak 1907(1907-01-11)
Varşova, Polonya
Ölümü23 Aralık 1972 (65 yaşında)
New York, ABD
Evlilik
Sylvia Straus (e. 1946)
Alma mater

Biyografi değiştir

Abraham Joshua Heschel, Moshe Mordechai Heschel ve Reizel Perlow Heschel'in altı çocuğunun en küçüğü olarak 1907'de Varşova'da doğdu.[3] Ailesinin her iki tarafı da önde gelen Avrupalı hahamların soyundan geliyordu. Babasının büyük-büyük-büyükbabası ve adaşı, günümüz Polonya'sındaki Apt (Opatow) şehrinden Rebbe(Haham) Avraham Yehoshua Heshel'dir. Annesi de Avraham Yehoshua Heshel ve diğer Hasidik hanedanların soyundan geliyordu. Kardeşleri Sarah, Dvora Miriam, Esther Sima, Gittel ve Jacob idi. Babaları Moshe, Abraham dokuz yaşındayken 1916'da gripten öldü. Onu Kotzk'lu Haham Menachem Mendel'in düşüncesiyle tanıştıran bir Gerrer Hasid (eğitmen) tarafından eğitildi.[4]

Geleneksel bir yeşiva eğitimi ve Ortodoks hahamlık töreni (semicha) için eğitim gördükten sonra Heschel, Berlin Üniversitesi'nden doktorasını ve mezhepsel olmayan Hochschule für die Wissenschaft des Judentums'da hahamlık törenini sürdürdü. Orada, Chanoch Albeck, Ismar Elbogen, Julius Guttmann, Alexander Guttmann ve Leo Baeck gibi zamanın en iyi Yahudi eğitimcilerinden bazılarıyla çalıştı. Berlin'deki akıl hocası David Koigen'di.[5] Heschel daha sonra Hochschule'de Talmud öğretimine devam etti. Bir Yidiş şiir grubu olan Jung Vilna'ya katıldı ve 1933'te babasına ithafen Der Shem Hamefoyrosh: Mentsch adlı Yidiş şiirlerinden oluşan bir kitap yayımladı.

Ekim 1938'in sonlarında Heschel, Frankfurt'ta Yahudi bir ailenin evinde kiralık bir odada yaşarken, Gestapo tarafından tutuklandı ve Polonya'ya sürüldü. Varşova Yahudi Araştırmaları Enstitüsü'nde Yahudi felsefesi ve Tevrat üzerine on ay ders verdi. Heschel, Almanya'nın Polonya'yı işgalinden sadece altı hafta önce, Avrupa'daki Yahudi akademisyenlere vize almak için çalışan İbrani Birliği Koleji başkanı Julian Morgenstern ve daha sonra Cincinnati'deki meslektaşı olacak olan ve Amerikan vize gereksinimlerini karşılamak için koordinasyon sertifikasını gizlice yeniden yazan Alexander Guttmann'ın yardımlarıyla, Varşova'dan Londra'ya gitmek üzere ayrıldı.

Heschel'in kız kardeşi Esther, bir Alman bombardımanı sırasında hayatını kaybetti. Annesi Naziler tarafından öldürüldü ve diğer iki kız kardeşi, Gittel ve Devorah ise Nazi toplama kamplarında öldüler. Heschel bir daha Almanya, Avusturya veya Polonya'ya asla geri dönmedi. Bir keresinde şöyle yazmıştı: "Polonya'ya veya Almanya'ya gidersem, her taş, her ağaç bana küçümsemeyi, nefreti, cinayeti, öldürülen çocukları, diri diri yakılan anneleri, boğulan insanları hatırlatır."

Heschel, 1940 yılının Mart ayında New York'a geldi. Cincinnati'de bulunan Reform Yahudiliğinin ana ilahiyat okulu olan İbrani Birliği Koleji'ne (HUC) bağlı fakültede beş yıl görev yaptı. 1946'da, Muhafazakar Yahudiliğin ana ruhban okulu olan New York City'deki Amerika Yahudi İlahiyat Fakültesi'nde (JTS) görev aldı. 1972'deki ölümüne kadar bu okulda Yahudi ahlakı ve Mistisizm profesörü olarak çalıştı. Heschel, öldüğü sırada Manhattan'da 425 Riverside Drive'da JTS yakınında yaşıyordu.[6]

Heschel, 10 Aralık 1946'da Los Angeles'ta konser piyanisti Sylvia Straus ile evlendi. Kızları Susannah Heschel, kendi başına bir Yahudi bilim insanı oldu.

Fikirleri değiştir

Heschel, Orta Çağ Yahudi felsefesi, Kabala ve Hasidik felsefe üzerine çalışmalar da dahil olmak üzere Yahudi düşüncesinin birçok yönünü açıkladı. Eleştirel metin çalışmasından çok maneviyatla ilgileniyordu; ve maneviyat, JTS'deki birçok akademisyenin uzmanlık alanıydı. Uzun yıllar boyunca bir lisansüstü asistana sahip olmadı. Akademik yüksek lisans programında değil, esas olarak eğitim okulunda veya Hahamlık okulunda öğretmenlik yapması için görevlendirildi. Heschel, meslektaşı Mordecai Kaplan ile arkadaş oldu. Yahudiliğe yaklaşımları farklı olsa da çok samimi bir ilişkileri vardı ve zaman zaman birbirlerinin evlerini ziyaret ederlerdi.

Heschel, İbrani peygamberlerin öğretilerinin Amerika Birleşik Devletleri'nde sosyal eylem için açık bir çağrı olduğuna inanıyordu ve bu inançtan ilham alarak Afrikalı Amerikalılar'ın sivil hakları için çalıştı ve Vietnam Savaşı'na karşı çıktı.[7]

Ayrıca, özellikle pan-halakhizm olarak adlandırdığı kavramı, yani haham geleneğinin yasal olmayan boyutunun ihmal edilmesi için dinî açıdan uyumlu davranışa özel bir odaklanmayı da eleştirdi.[8]

Yahudilik dışındaki etkisi değiştir

 
Heschel, solda, Yahudilik ve Dünya Barış Ödülünü Martin Luther King Jr.'a takdim ederken, 7 Aralık 1965

Heschel, Man Is Not Alone, God in Search of Man, The Sabbath ve The Prophets gibi etkili eserleri geniş çapta okunan bir Yahudi ilahiyatçıdır. İkinci Vatikan Konseyi'nde, Amerikan Yahudilerinin bir temsilcisi olarak Heschel, Katolik Kilisesi'ni, ayinlerinde Yahudileri küçük düşüren veya Yahudiler'in beklenen bir şekilde Hristiyanlıka geçmesine atıfta bulunan pasajları kaldırmaya veya değiştirmeye ikna etti. Teolojik çalışmaları, dinî deneyimin sadece Yahudi değil, temelde insani bir dürtü olduğunu savundu. Hiçbir dini topluluğun dini hakikat üzerinde tekel iddia edemeyeceğine inanıyordu.[9] Bu ve diğer nedenlerle, Martin Luther King, Heschel'i gerçekten büyük bir peygamber olarak nitelendirdi.[10] Heschel, Sivil Haklar hareketine de aktif olarak katıldı ve Dr. King ile John Lewis'e eşlik ettiği üçüncü Selma - Montgomery yürüyüşünde yer aldı.[11]

Yayımlanmış eserleri değiştir

  • The Earth Is the Lord's: The Inner World of the Jew in Eastern Europe. 1949. ISBN 1-879045-42-7
  • Man Is Not Alone: A Philosophy of Religion. 1951, ISBN 0-374-51328-7
  • The Sabbath: Its Meaning for Modern Man. 1951, ISBN 1-59030-082-3
  • Man's Quest for God: Studies in Prayer and Symbolism, 1954. ISBN 0-684-16829-4
  • God in Search of Man: A Philosophy of Judaism, 1955, ISBN 0-374-51331-7
  • The Prophets. 1962. ISBN 0-06-093699-1
  • Who Is Man? 1965. ISBN 0-8047-0266-7
  • Israel: An Echo of Eternity. 1969. ISBN 1-879045-70-2
  • A Passion for Truth. 1973. ISBN 1-879045-41-9
  • I asked for Wonder: A spiritual anthology. 1983. ISBN 0-824505-42-5
  • Heavenly Torah: As Refracted Through the Generations. 2005. ISBN 0-8264-0802-8
  • İbranice: Torah min ha-shamayim be'aspaklariya shel ha-dorot ; Theology of Ancient Judaism. [İbranice]. 2 cilt Londra: Soncino Press, 1962. Üçüncü cilt, New York: Yahudi Teoloji Semineri, 1995
  • The Ineffable Name of God: Man: Poems. 2004. ISBN 0-8264-1632-2
  • Yidiş: Kotsk: in gerangl far emesdikeyt . [Yidiş]. 2 v. (694 s.) Tel-Aviv: ha-Menorah, 1973. t.p. eklendi: Kotzk: the struggle for integrity (1. cildin İbranice çevirisi, Kudüs: Magid, 2015)
  • Yidiş: Der mizrekh-Eyropeyisher Yid (The Eastern European Jew). 45 s. Orijinal yayın tarihi: New-York: Shoken, 1946

Man Is Not Alone (1951) değiştir

Man Is Not Alone: A Philosophy of Religion adlı eserinde Heschel insanların Tanrı'yı nasıl kavrayabileceklerine dair görüşlerini sunar. Yahudilik, Tanrı'yı insanlardan kökten farklı olarak görür, bu nedenle Heschel, Yahudiliğin bir kişinin tarif edilemez olanla karşılaşabileceğini öğrettiği yolları araştırır. Bu çalışmada yinelenen bir tema, insanların İlahi Olan'ın varlığını deneyimlerken hissettikleri radikal şaşkınlıktır. Heschel daha sonra şüphe ve inanç sorunlarını keşfetmeye devam eder; Yahudiliğin Tanrı'nın bir olduğunu öğretmekle ne demek istediği; insanlığın özü ve insan ihtiyaçları sorunu; genel olarak dinin ve özel olarak Yahudiliğin tanımı; ve maneviyat için insan özlemi. Yahudiliğin yaşam için bir model olduğuna dair görüşlerini sunar.

The Sabbath (1951) değiştir

The Sabbath: Its Meaning for Modern Man, Yahudi Şabat Günü olan Şabat'ın doğası ve kutlanması üzerine bir çalışmadır. Yahudiliğin uzay değil, zaman dini olduğu ve Şabat'ın zamanın kutsallaştırılmasını sembolize ettiği tezine dayanır. Heschel, "Teknik uygarlık, insanın uzayı fethetmesidir. Çoğu zaman varoluşun temel bir unsuru olan zamandan fedakarlık edilerek elde edilen bir zaferdir." ve "Uzay dünyasındaki gücümüzü artırmak ana hedefimizdir" uyarısında bulunurken, "Yoksulluktan sık sık yozlaşma yaşadık, şimdi güç nedeniyle yozlaşma tehdidi altındayız" uyarısında bulunur.[12]

God in Search of Man (1955) değiştir

God in Search of Man: A Philosophy of Judaism, Man Is Not Alone'a eşlik eden bir cilttir. Bu kitapta Heschel dini düşüncenin doğasını, düşüncenin nasıl inanca dönüştüğünü ve inancın inananlarda nasıl tepkiler yarattığını inceliyor. İnsanların Tanrı'nın varlığını arayabilecekleri yolları ve karşılığında aldığımız radikal şaşkınlığı tartışıyor. Doğa tapınmasına yönelik bir eleştiriyi; insanlığın metafiziksel yalnızlığı üzerine bir çalışmayı ve Tanrı'nın insanlığın arayışında olduğunu düşünebileceğimiz görüşünü sunar. İlk bölüm, seçilmiş bir halk olarak Yahudilerin incelenmesiyle sona erer. İkinci bölüm vahiy fikrini ve bir peygamber olmanın ne anlama geldiğini ele alır. Bu bölüm bize onun bir süreç yerine bir olay olarak vahiy fikrini verir. Bu, İsrail'in Tanrı'ya bağlılığıyla ilgilidir. Üçüncü bölüm, bir Yahudi'nin Yahudiliğin doğasını bir din olarak nasıl anlaması gerektiğine dair görüşlerini içerir. Tek başına (yasa olmaksızın) inancın yeterli olduğu fikrini tartışır ve reddeder, ancak ardından Yahudi yasalarına çok fazla kısıtlama getirdiğini düşündüğü hahamlara karşı uyarıda bulunur. Ritüel gözlemi maneviyat ve sevgi ile ilişkilendirme ihtiyacını, mitzvot yaparken Kavanah'ın (niyet) önemini tartışır. Dini davranışçılık üzerine -insanlar dışsal olarak yasaya uymaya çabalarken, içsel bağlılığın önemini göz ardı ettiklerinde- tartışmaya girer.

The Prophets (1962) değiştir

Bu çalışma Almanca doktora tezi olarak başlar ve daha sonra genişletilip İngilizceye çevirilir. Başlangıçta iki cilt olarak yayımlanan bu eser, İbrani peygamberlerin kitaplarını inceler. Hayatlarını ve görevlerinin belirlendiği tarihsel bağlamı kapsar, çalışmalarını özetler ve psikolojik durumlarını tartışır. Heschel, teolojisinde merkezi bir fikir haline gelecek şeyi öne sürer: Tanrı'nın peygamberlik (tabii ki bir Yahudi) görüşü en iyi şekilde antropomorfik (Tanrı'nın insan şeklini aldığı) olarak değil, daha çok antropopatik (Tanrının insan duygularına sahip olması) olarak anlaşılır.

Abraham Joshua Heschel, The Prophets adlı kitabında Yahudi peygamberlerin benzersiz yönlerini diğer benzer figürlerle karşılaştırarak anlatıyor. Heschel'e göre diğer ulusların tanrılarının iradesini keşfetmeye çalışan kahinleri ve kehanetleri varken, İbrani peygamberler onun teotropizm dediği -Tanrı'nın insanlığa yönelmesi- deneyimleriyle karakterize edilirler. Heschel, İbrani peygamberlerinin, Tanrı'nın kendisini terk eden ulusuna duyduğu gazap ve kederin "İlahi Acıma" nın alıcıları olarak görüşünü savunuyor. Bu görüşe göre peygamberler, dinleyicilerine Tanrı'nın sesini sessizler, yoksullar ve mazlumlar için söylediklerini hatırlattıkları kadar Tanrı adına konuşmazlar.

Şöyle der:"Kehanet, Tanrı'nın sessiz ıstıraba ödünç verdiği sestir, yağmalanmış yoksullara, dünyanın kutsal olmayan zenginliklerine sestir. Bir yaşam biçimi, Tanrı ile insanın kesişme noktasıdır. Tanrı, peygamberin sözleriyle öfkesini gösterir."[13]

Torah min HaShamayim (1962) değiştir

Birçok kişi Heschel'in Torah min HaShamayim BeAspaklariya shel HaDorot (Torah from Heaven in the mirror of the generations) adlı eserinin onun şaheseri olduğunu düşünür. Bu çalışmanın üç cildi, halakha'nın (Yahudi hukuku) aksine klasik haham teolojisi ve aggadah üzerine bir çalışmadır. Mişna, Talmud ve Midraş'daki hahamların Tevrat'ın doğası, Tanrı'nın insanlığa ifşası, kehanet ve Yahudilerin bu temel Yahudi metinlerini genişletmek ve anlamak için kutsal metin tefsirini kullanma biçimleri hakkındaki görüşlerini araştırır. Bu çalışmada Heschel, 2. yüzyıl bilgeleri Rabbi Akiva ve Ishmael ben Elisha'yı Yahudi teolojisindeki iki baskın dünya görüşü için paradigmalar olarak görüyor.

Yaşamı boyunca Soncino Press tarafından iki İbranice cilt yayınlandı ve üçüncü İbranice cilt, 1990'larda JTS Press tarafından ancak ölümünden sonra yayımlandı. Dr. Dror Bondi tarafından bulunan ve düzenlenen el yazmaları sayesinde genişletilmiş üçüncü cildi içeren yeni bir baskı, 2021'de Magid Press tarafından yayımlandı. Notlar, denemeler ve eklerle birlikte üç cildin İngilizce çevirisi, Heavenly Torah: As Refracted Through the Generations başlığıyla Haham Gordon Tucker tarafından çevrildi ve düzenlendi. Kendi başına yoğun çalışma ve analiz konusu olabilir ve Yahudilik dünyasının ötesinde ve tüm Tektanrıcılık için Tanrı ile İnsan arasındaki ilişkiye dair içgörü sağlar.

Who is Man? (1965) değiştir

Dünyanın en ünlü ve etkili ilahiyatçılarından biri burada, zamanımızın en önemli felsefi ve dini sorularından biriyle yüzleşiyor: insanın doğası ve rolü. Başlangıçta Mayıs 1963'te Stanford Üniversitesinde The Raymond Fred West Memorial Dersleri olarak biraz farklı bir biçimde verilen bu üç konferansta, Dr. Heschel insan olmanın mantığını sorguluyor: İnsan olmakla kastedilen nedir? Bir insanın insan olma iddiasını haklı çıkarmak için gerekçeler nelerdir? Yazarın sözleriyle, “Hiçbir zaman bu kadar açık sözlü ve meraklı olmadık, hiçbir zaman insan hakkındaki cehaletimize şaşırmadık ve utanmadık. Ne yaptığını biliyoruz ama ne olduğunu ya da ondan ne bekleyeceğimizi bilmiyoruz. Tüm uygarlığımızın insanın yanlış yorumlanması üzerine inşa edilmiş olması akla yatkın değil mi? Ya da insanın trajedisinin şu soruyu unutmuş bir varlık olmasından kaynaklandığını: İnsan kimdir? Kendini tanımlayamamak, gerçek insan varlığının ne olduğunu bilememek, onu sahte bir kimliğe bürünmeye, olamayacağı şeymiş gibi davranmaya ya da varlığının kökünde olanı kabul etmemeye götürür. İnsan hakkındaki cehalet, bilgisizlik değil, yanlış bilgidir.”

Prophetic Inspiration After the Prophets (1966) değiştir

Heschel, Kudüs'teki Kutsal Tapınağın M.S. 70 yılında yıkılmasından sonra Yahudilikte kehanetin varlığı hakkında orijinali İbranice olan bir dizi makale yazmıştır. Bu makaleler İngilizce'ye çevrildi ve American Judaica yayıncısı Ktav tarafından Prophetic Inspiration After the Prophets: Maimonides and Others adıyla yayımlandı.

Bu kitabın yayıncısı, "Standart Yahudi görüşü, kehanetin, İkinci Tapınak döneminin başlarında, eski peygamberlerle sona erdiği yönündedir. Heschel, bu görüşün tamamen doğru olmadığını gösterir. Devam eden kehanetsel ilham olasılığına olan inanç ve bunun gerçekten meydana geldiğine olan inanç, Orta Çağ döneminin büyük bir bölümünde vardı ve hatta modern zamanlarda da var. Heschel'in Orta Çağ'daki peygamberlik ilhamı üzerine çalışması, orijinal olarak iki uzun İbranice makale olarak yayınlandı. Bunlarda, Talmud sonrası zamanlarda bile kehanet ilhamının mümkün olduğu fikrine odaklandı ve gerçekten de Geonim'den İbn Meymun'a ve ötesine kadar çeşitli zamanlarda çeşitli okullarda gerçekleşti."

Ödüller ve anmalar değiştir

1970: İsrail için Yahudi Düşüncesi kategorisinde Ulusal Yahudi Kitap Ödülü: Echo of Eternity[14]

 
30 West End Ave, NYC adresindeki AJ Heschel Okul binası; okulun 20 West End'deki bitişik binası sağda kısmen görünüyor

Beş okul Heschel'in ismi ile adlandırılmıştır. Bunlar: Arjantin'in başkenti Buenos Aires'te Seminario Rabinico Latinoamericano Haham Okulu, New York City'de Yukarı Batı Yaka, Northridge, California, Agoura Hills, Kaliforniya ve Toronto, Ontario, Kanada'da yer alır. 2009 yılında, Missouri'deki bir otoyol, bir Springfield, Missouri bölgesi Neo-Nazi grubunun "Otoyolu Benimseyin" planının bir parçası olarak otoyolun gerisini temizlemesinden sonra "Dr. Abraham Joshua Heschel Otoyolu" olarak adlandırıldı. Heschel'in kızı Susannah, babasının adının bu bağlamda benimsenmesine itiraz etti.[15]

Heschel'in makaleleri Duke Üniversitesi'ndeki Rubenstein Nadir Kitaplar ve El Yazmaları Kitaplığı'nda tutulmaktadır.[16]

17 Ekim 2022'de, Lublin II. John Paul Katolik Üniversitesi, Haham Abraham Skorka, Susannah Heschel ve Papa Francis gibi Katolik ve Yahudi figürlerin katıldığı Abraham J. Heschel Katolik-Yahudi İlişkileri Merkezi'nin açılışını yaptı.[17][18]

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ "The Legacy of Abraham Joshua Heschel." 2 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tikkun. Accessed May 25, 2014.
  2. ^ "A Rabbi of His Time, With a Charisma That Transcends It." 18 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The New York Times. Accessed May 25, 2014.
  3. ^ Robert D. McFadden (24 Aralık 1972). "Rabbi Abraham Joshua Heschel Dead". The New York Times. 10 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2022. 
  4. ^ Abraham Joshua Heschel, Interpreters of Judaism in the Late Twentieth Century, edited by Steven T. Katz, p.132, B'nai B'rith Books, Washington D.C. 1993
  5. ^ Abraham Joshua Heschel: Prophetic Witness, Edward Kaplan
  6. ^ https://www.nytimes.com/1972/12/24/archives/rabbi-abraham-joshua-heschel-dead.html 10 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. New York Times obituary, 12/24/1972: "Heschel...died early yesterday at his home here at 425 Riverside Drive"
  7. ^ Dreier (17 Ocak 2015). "'Selma's' Missing Rabbi". Huffington Post. 23 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2015. 
  8. ^ "Beyond the Letter of the Law". American Jewish University (İngilizce). 13 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2020. 
  9. ^ Conservative Judaism: The New Century. Gillman, Neil. Behrman House Inc. 1993. s. 163. 
  10. ^ Heschel, Susannah. "Theological Affinities in the Writings of Abraham Joshua Heschel and Martin Luther King, Jr." 4 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Rabbinical Assembly, 1998, PDF.
  11. ^ "Heschel Selected Photos". Dartmouth College. 4 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2020. 
  12. ^ Iain McGilchrist (2021). The Matter with Things. Perspectiva Publishing. ss. 1333. ISBN 978-1-9145680-6-0. 
  13. ^ The Prophets Ch. 1
  14. ^ "Past Winners". Jewish Book Council (İngilizce). 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2020. 
  15. ^ Cooper, Michael (23 Haziran 2009). "Daughter Against Use of Father's Name to Subvert Neo-Nazis". The New York Times. 17 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2010. 
  16. ^ Duke to Acquire Papers of Rabbi Heschel, Influential Religious Leader 11 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Duke University, August 2012
  17. ^ "Pope Francis welcomes opening of Jewish-Catholic center". Catholic News Agency (İngilizce). 27 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2022. 
  18. ^ "Inauguration of the Heschel Center for Catholic-Jewish Relations - October 17". www.kul.pl (İngilizce). 27 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2022. 

Daha fazla okuma değiştir

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Abraham_Joshua_Heschel&oldid=32561364" sayfasından alınmıştır