Şahoğlu Muharebesi

Şahoğlu Muharebesi ya da İkinci Şamahı Muharebesi ya da Şamahı Kuşatması, 1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı'nda evre, Özdemiroğlu Osman Paşa komutasındaki Osmanlı birliğinin 24-26 Kasım 1578 tarihlerinde Veliaht Hamza Mirza ve Beşvezir Selman Han komutasındaki Safevî ordusuna karşı direnişi.

Şahoğlu Muharebesi
1578-1590 Osmanlı-İran Savaşı
Özdemiroğlu Osman Paşa Demirkapı'da
Tarih 24-26 Kasım 1578 Bölge Şamahı, Azerbaycan Sonuç Osmanlı birliği Şamahı'yı tahliye ederek Demirkapı'ya çekildi
Taraflar
Osmanlı Devleti	Safevî Devleti
Komutanlar ve liderler
Özdemiroğlu Osman Paşa Adil Giray  (esir)	Hamza Mirza Selman Han
Güçler
6-8.000 asker	80.000 asker

Taraflar Muharebenin üçüncü günü olan 26 Kasım'da nihaî çarpışmaya hazırlanırken, Safevî ordusunun bölgeye yaklaşan Adil Giray komutasındaki Kırım ordusunun üzerine yürümesi üzerine, Şamahı'yı savunan Osmanlı birliğinin komutanı Özdemiroğlu Osman Paşa Demirkapı'ya çekildi.

Muharebe öncesi

Lala Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunun Tokmak Han komutasındaki Safevî ordusuna karşı 9 Ağustos 1578'de kazandığı zaferin ardından Gürcistan, 9 Eylül 1578'de Türkmen Emir Han komutasındaki ikinci bir Safevî ordusuna karşı Koyungeçidi Muharebesi'nde kazandığı zaferin ardından ise Şirvan'ın büyük bölümü Osmanlı topraklarına katılmıştı.

Osmanlı ordusu kışlamak üzere Erzurum'a çekilirken, Lala Mustafa Paşa da Şirvan'ın merkezi Şamahı'nın muhafazası için Özdemiroğlu Osman Paşa'yı bırakmıştı. Buna karşılık, Safevîler de önce Şirvan ve Şamahı Hâkimi Aras Han komutasındaki bir orduyu Şamahı üzerine gönderdiyse de 9-11 Kasım 1578'deki Aras Han Muharebesi'nde (muharebenin üçüncü günü Adil Giray komutasındaki Kırım ordusunun yetişmesi üzerine) büyük bir yenilgiye uğramıştı.

Bununla birlikte, Safevîler karşı taarruzu şiddetlenerek devam etti. Üç meydan savaşında büyük yenilgilere uğrayan İranlılar bu defa (Veliaht Prens) Hamza Mirza ve Başvezir Selman Han komutasındaki 80.000 kişilik asıl İran ordusunu Şemahı üzerine gönderdi.

Muharebe

18. yüzyılın başlarında Şamahı

Adil Giray'ın Hamza Mirza'ya teslim olması

Kırım ordusu Aras Han'ın yenilgisinin ardından dağılan Safevî ordusunu Salyan kentine kadar takip ederek her yeri yağmaladı. Bu esnada ise, Safevî ordusu da Kura Nehri'ni geçerek Şamahı üzerine yürüdü. İranlıların ilerleyişini öğrenen Özdemiroğlu Osman Paşa kalesi ve istihkâmı bulunmayan Şamahı'da savunma amacıyla şehrin etrafına hendekler kazdırdı ve sokakların başlarını mevziler yaptırarak her bir köşeye sancakbeyleri komutasında toplar ve tüfekli askerlerden oluşan birlikler yerleştirdi. Eşzamanlı olarak, Salyan'da akında bulunan Adil Giray'a süratle Şamahı'nın yardımına yetişmesi için haber gönderdi.

24 Kasım günü Safevî ordusu şehrin kuzeyindeki Gülistan tabyası tarafından taarruza girişti ve muharebeler başladı. Aynı gün taarruzlar şehrin dört yanına yayıldı. Safevîler 5.000 civarında piyade öne sürerek şehrin etrafına kazılmış hendekleri doldurdu. Bunınla birlikte, Safevî ordusu kaydadeğer kayıplar vererek sadece şehrin dış mahallelerine girebildi.

Safevî ordusu 25 Kasım'da taarruzunun şiddetini artırarak şehrin merkezini hedef aldı. Özdemiroğlu Osman Paşa'nın 25-26 Kasım gecesi Adil Giray'a gönderdiği ikinci mektup mektup Safevîlerin eline geçti.

Bunun üzerine Safeviler iki ateş arasında kalmamak için Şamahı'ya dönmekte olduğu anlaşılan Kırım askerlerinin üzerine yürümeyi kararlaştırdılar. 26 Kasım günü Şamahı'nın önünde ablukayı sürdürmek için küçük bir birlik bırakan Safevî ordusu tüm gücüyle Kırım ordusunün üzerine gidince, şehirdeki Osmanlı kuvvetleri rahatladı. Bununla birlikte, Safevîlerin geri gelmelerinin kuvvetle muhtemel olmasından yola çıkarak, kalesi ya da doğal bir tahkimatı bulunmayan Şamahı'nın tahlkiye edilerek kuzeydoğuda Hazar kıyısında daha müstahkem olan Demirkapı'ya (Derbend) çekilinmesi fikri ağırlık kazandı.

Muharebe sonrası

17. yüzyılda Demirkapı

Kırım ordusunun yenildiği ve Adil Giray'ın İranlılarca esir edildiği haberinin alınması üzerine, Özdemiroğlu Osman Paşa tahliye işlemini hızlandırdı. 27 Kasım günü Demirkapı'ya doğru harekete geçen Osmanlı birliğinden önce Özdemiroğlu Osman Paşa 30 Kasım'da, ordu ağırlıklarını ve hazineyi taşıyan bulunan Dal Mehmed Çelebi 6 Aralık'ta, ordunun tamamı ise (Şabran'da tipiye tutulduktan sonra) 9 Aralık'ta Demirkapı’ya ulaştı.

Demirkapı'daki erzak ve zahire kıtlığı nedeniyle, Osmanlı askerlerinin bir bölümü Tabesaran ve Kaytak ülkelerinde kışladı. Özdemiroğlu Osman Paşa ise İran ordusunun üzerine gelme ihtimaline binaen, Demirkapı surlarını onarttığı gibi, yeni bir sur daha yaptırdı.

Safevî ordusu ise Kırım ordusunu yendikten sonra yeniden Şamahı üzerine yürüdüyse de, bu defa Van Beylerbeyi Hüsrev Paşa’nın İran topraklarına girerek Tebriz'e ilerlemesi üzerine, İran Şahı tarafından Tebriz'e çağrıldı. Bunun sonucunda, Safevîler Şirvan'ı tahliye ederken, Demirkapı'daki Osmanlı birliğinin üzerindeki İran baskısı kalktı.