Vikipedi

İsmail Haniye suikastı

İranlı ve Hamaslı yetkililere göre, 31 Temmuz 2024'te Hamas'ın siyasi lideri İsmail Haniye, İran cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan'ın göreve başlama törenine katıldıktan sonra sabahın erken saatlerinde İran'ın Tahran kentindeki evinde suikasta kurban gitmiştir.[3][4] İranlı bir koruma da öldürülmüştür. Haniyeh'in ölüm nedeni İslam Devrimi Muhafızları Ordusu tarafından araştırılmaktadır.[5]

Hamas-İsrail Savaşı bir parçası
İsmail Haniye suikastı
Haniye, 2002
Tarih31 Temmuz 2024
Saaty. 02:00 IRST[1]
MekânTahran, İran
Türmissile strike
Katılanlar İsrail Hava Kuvvetleri (İran ve Hamas tarafından iddia edilen)[2]
Zayiatlar
İsmail Haniye dahil 2 kişi

Haniyeh, 1987'den bu yana Hamas'ın önde gelen isimlerinden birisiydi. Daha önce Filistin Ulusal Yönetimi'nin başbakanı ve Gazze Şeridi Yönetimi'nde Hamas Şefi olarak görev yapmıştır. 2017 yılında Hamas Siyasi Bürosu başkanlığına seçilmiştir.

Haniyeh, öldüğü sırada Hamas-İsrail Savaşı'nın başlamasından bu yana öldürülen en üst düzey Hamas siyasi lideridir.[6]

Arka plan

değiştir

İsmail Haniye

değiştir
 
Haniyeh, ölümünden bir gün önce Dini Lider Ali Hamenei ile görüşmüştür

İsmail Haniyeh, 1987'de İsrail işgaline karşı Birinci İntifada'nın ardından kuruluşundan bu yana hareketin önde gelen bir üyesi olan Hamas'ın siyasi lideriydi ve 2017'de Hamas'ın siyasi bürosunun başına seçilmiştir. Haniyeh, 2019 yılında Gazze Şeridi'nden ayrıldığından beri Katar'da yurt dışında yaşıyordu.[7] ABD Dışişleri Bakanlığı onu 2018 yılında Özel Olarak Belirlenmiş Küresel Terörist ilan etmiştir.[8]

Katar'ın başkenti Doha'daki ofisinden çekilen görüntülerde, Haniyeh'nin, dua edip Tanrı'ya şükretmeden önce diğer Hamas yetkilileriyle birlikte Hamas liderliğindeki 7 Ekim'de İsrail'e düzenlenen saldırıyı kutladığı görülüyordu. The Daily Telegraph'a göre Haniyeh, saldırıyı İsrail-Filistin çatışmasında yeni bir dönemin başlangıcı olarak tanımlayarak saldırının "halka açık yüzü" haline gelmiştir.[9][10] Haniyeh, televizyonda yaptığı konuşmada Kudüs'teki Mescid-i Aksa'ya yönelik tehditleri, İsrail'in Gazze Şeridi ablukasını ve Filistinli mültecilerin kötü durumunu dile getirdi:[11] "75 yıldır kamplarda yaşayan Filistin halkının mülteci olarak yaşadığı konusunda sizi kaç kez uyardık ve siz halkımızın haklarını tanımayı mı reddediyorsunuz?"[11] Devam ederek şöyle dedi, Direnişçiler karşısında kendini koruyamayan" İsrail, diğer Arap ülkelerine de koruma sağlayamadı ve sizin o yapıyla imzaladığınız "tüm normalleşme anlaşmaları bu (Filistin) ihtilafını çözemez."[12][13] Nisan 2024'te Gazze Şeridi'ne düzenlenen hava saldırısında üç oğlu ve dört torunu öldürülmüştür.[8]

İran medyasında yer alan habere göre Haniyeh'in bilinen son fotoğrafı, öldüğü gün, yani 30 Temmuz 2024'te, Tahran'da "Direniş Ekseni" simge yapılarının yer aldığı bir tema parkı sergisinde çekilmiştir. Fotoğrafta kendisine Filistin İslami Cihat Örgütü lideri Ziyad el-Nakhalah ve Mescid-i Aksa maketi ile poz veren bir grup eşlik etmektedir.[14]

Hamas yetkililerinin öldürülmesi

değiştir

İsrail, 2023'te Hamas liderliğindeki İsrail saldırısına yanıt olarak Hamas liderlerini hedef alacağını açıklamıştır.[6] 2 Ocak 2024'te Hamas milletvekili Salih el-Aruri, [[Beyrut'ta düzenlenen hava saldırısında öldürülmüştür.[15] Haniye'nin ölümünden saatler önce İsrail, Beyrut'ta Hizbullah'ın üst düzey liderlerinden Fuad Shukr'a suikast düzenlendiğini duyurmuştur.[6]

Suikast

değiştir

İsmail Haniye'nin öldürülmesine ilişkin ilk rapor, İran'ın İslam Devrimi Muhafızları Ordusu'ndan (IRGC) gelmiş; ölüm koşulları hakkında sınırlı ayrıntılar verilmiş, ölümün 31 Temmuz başlarında gerçekleştiği ve olayın soruşturma altında olduğunu belirtilmiştir. Haniyeh, suikasttan bir önceki gün gerçekleşen Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan'ın göreve başlama törenine katılmak üzere İran'da bulunuyordu.[3] Hamas'a göre, ikametgahına düzenlenen "Siyonist" hava saldırısında öldürülmüştür. İsrail herhangi bir acil yorum yapmayı reddetmiştir.[16]Saldırıda korumalarından biri de öldürülmüştür.[17] ran medyası, saldırının "Tahran'ın kuzeyindeki savaş gazilerine ait özel konutları" hedef aldığını bildirdi.[1]

Hizbullah'la yakın bağları olan Lübnanlı yayın kuruluşu Al Mayadeen, Haniye'nin İran dışından atılan bir füze ile vurulduğunu bildirmiştir..[9]

Analiz

değiştir

Yediot Aharonot için yazan Avi Issacharoff, Haniyeh suikastının İran'dan bir tepki alması beklendiğini, İran'ın da nükleer programına olası yansımaları göz önüne alındığında eylemlerini dikkatle değerlendirebileceğini yazmıştır. Bu arada Hamas ciddi bir gerileme yaşamaya devam ediyor ve itibarını geri kazanmak için çabalıyor.[18]

İngiltere'nin eski Ulusal Güvenlik Danışmanı Peter Ricketts'in BBC tarafından aktarıldığına göre, suikast "İsrail'in bölgeye ulaşma yeteneğinin çok güçlü bir göstergesi" olarak düşünülebilir.[19]

CNN, Haniyeh'in öldürülmesinin Hamas'a "önemli bir darbe" olduğunu, "Ortadoğu için endişe verici bir zamanda" meydana geldiğini kaydetmiş ve bunun "aynı zamanda İsrail-Hamas müzakerelerinin geleceğini de sorguladığını" eklemiştir."[20] Haber ajansı ayrıca cinayeti İran ve muhtemelen Haniyeh'i korumaktan sorumlu olabilecek IRGC için aşağılayıcı olarak tanımladı. İran destekli gruplardaki Hizbullah ve Hamas'taki iki üst düzey ismin saatler içinde öldürülmesinin, İran'ın müttefiklerini koruyabilen bölgesel bir güç olarak imajını zedelediğini ve olası tepkisi hakkında sorular ortaya çıkardığını belirtti.[21]

Tepkiler

değiştir

Hamas

değiştir

Hamas, "Tahran'daki evine yapılan hain Siyonist baskında" öldürüldüğünü iddia ettiği Haniyeh'in yasını tuttuğunu belirtmiştir.[22] Hamas üst düzey yetkilisi Mousa Abu Marzook, Haniyeh suikastının "boşuna gitmeyecek korkakça bir eylem" olduğunu söylemiştir.[23] Bir diğer üst düzey yetkili Sami Ebu Zuhri ise İsrail'i Haniye'yi öldürmekle suçlayarak, Hamas'ın ve Filistinlilerin iradesini kırmayı amaçladığını belirtmiştir.[24] Hamas'ın askeri kanadı İzzeddin el-Kassam Tugayları, suikastı "tüm bölgede büyük yankıları olacak" "tehlikeli bir olay" olarak nitelendirmiştir.[25]

Filistin otoritesi

değiştir

Devlet Başkanı Mahmud Abbas cinayeti kınamış ve olayı "korkakça bir eylem ve gerilimi tırmandıran ciddi bir olay" olarak nitelendirmiştir. Filistin halkına da birleşme çağrısında bulunmuştur.[17][26]

İran

değiştir

Dini Lider Ali Hamenei, suikastın ardından üst düzey İranlı yetkililerle acil Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi toplantısı düzenlemiştir.[27] Hamaney daha sonra "İran İslam Cumhuriyeti topraklarında "şehit" olduğu için onun [Haniyeh'nin] kanının intikamını almayı görevimiz olarak görüyoruz" demiştir.[28] Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Nasır Kenani, Haniyeh'in "kanının asla boşa gitmeyeceğini" belirterek suikastı kınamıştır.[29] Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan suikastı kınamış ve İran'ın toprak bütünlüğünü koruyacağını ve sorumluları eylemlerinden pişman edeceğini söylemiştir.[3] Hükümet, Haniye için üç günlük yas ilan etmiştir.[30] İranlı bir yetkili, büyük ihtimalle İran hava sahasının dışından fırlatılan bir füzenin neden olduğu cinayetin "İran'a karşı bir bir saldırı eylemi" olduğunu söyledi.[31][32]

İsrail

değiştir

İsrail Savunma Kuvvetleri CNN'e "yabancı medyada çıkan haberlere yanıt vermediklerini" söylemiştir.[33] IDF, sivillere yönelik yeni güvenlik yönergelerini yayınlamamıştır.[4] Miras Bakanı Amihai Eliyahu suikastı övmüş ve bunun "dünyayı biraz daha iyi hale getirdiğini" söylemiştir.[34][24] İsrail, dünya çapındaki diplomatik misyonlarında ve Yahudi sitelerinde güvenlik önlemlerini artırmıştır.[35] 2024 Yaz Olimpiyatları'nda İsrail heyetinin güvenliği, olası saldırı korkusu nedeniyle artırılmıştır.[36] Savunma Bakanı Yoav Galant, Arrow füzesi hava savunma bataryasındaki askerlere seslenerek, "Savaş istemiyoruz ama tüm olasılıklara hazırlanıyoruz" demiştir.[37]

Türkiye

değiştir

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan müttefiki ve "kardeşi" Haniye'nin öldürülmesini kınadı ve saldırının Filistin davasını bozmak için yapıldığını ve "Siyonist barbarlığın hedeflerine ulaşamayacağını" söyledi.[38] Dışişleri Bakanlığı, "iğrenç" suikastı kınadı ve bunun sorumlusunun İsrail olduğunu belirterek, Başbakan Benjamin Netanyahu hükümetinin "barışa ulaşma niyetinin olmadığını" söyledi.[39]

Diğer ülkeler

değiştir
    •   Afganistan: Baş sözcü Zabihullah Mujahid, Haniye'yi önemli fedakarlıklar yapan "zeki ve becerikli bir Müslüman lider" olarak övdü. Taliban yönetimindeki yönetimin Hamas'ı savunmayı hem İslami hem de insani bir görev olarak gördüğünü belirtti.[40]
    •   Çin: Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Lin Jian suikastı kınadı ve Pekin'in "bu olayın bölgesel durumda daha fazla istikrarsızlığa yol açabileceğinden derin endişe duyduğunu" söyledi.[41]
    •   Mısır: Dışişleri Bakanlığı, Haniye suikastının İsrail'in ateşkes için siyasi iradesinin olmadığını gösterdiğini söyledi.[42]
    •   Almanya: Hükümet "azami kısıtlama" ve gerilimi azaltma çağrısında bulundu.[43]
    •   Irak: Hükümet, "saldırgan" operasyonu şiddetle kınadı ve bunu uluslararası hukuk ihlali ve bir tehdit olarak nitelendirdi.[44]
    •   Ürdün: Dışişleri Bakanlığı, cinayeti kınadı ve Filistin ulusuna ve saldırıda hayatını kaybedenlerin yakınlarına başsağlığı diledi.[45]
    •   Malezya: Hükümet suikastı kınadı ve diyalog çağrısında bulundu.[46]
    •   Pakistan: Hükümet suikastı kınadı ve İsrail'in bölgedeki "maceracılığına" karşı uyardı.[47]
    •   Katar: Haniyeh'in düzenli olarak ikamet ettiği yer, suikastı "iğrenç bir suç, tehlikeli bir tırmanış ve uluslararası ve insani hukukun açık bir ihlali" olarak tanımlayarak şiddetle kınadı.[48]
    •   Rusya: dışişleri bakanı yardımcısı Mikhail Bogdanov suikastı kınadı ve bunu "kabul edilemez bir siyasi cinayet" olarak nitelendirdi.[49] Sözcü Dmitry Peskov, Kremlin'in bölge genelinde barışı engelleyecek olan cinayeti "şiddetle kınadığını" söyledi.[50]
    •   Sri Lanka: Sri Lanka Başkanı Ranil Wickremesinghe suikastı kınadı.[51]

İslamcı gruplar

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b "Hamas says leader killed in Israel strike in Iran". France 24 (İngilizce). 31 July 2024. Erişim tarihi: 31 July 2024. 
  2. ^ https://aje.io/q81j9i?update=3083430
  3. ^ a b c Sewell, Abby (31 July 2024). "Hamas leader Ismail Haniyeh is killed in Iran by an alleged Israeli strike, threatening escalation" (İngilizce). Associated Press. Erişim tarihi: 31 July 2024. 
  4. ^ a b "Hamas chief Ismail Haniyeh killed in Iran, Hamas says". Reuters. 2024-07-31. 
  5. ^ Jeong, Andrew (31 July 2024). "Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps said the cause of Ismail Haniyeh's death is under investigation and that the results would be announced later in the day, Iranian state media reported". The Washington Post. Erişim tarihi: 30 July 2024. 
  6. ^ a b c Jones, Rory (31 July 2024). "Hamas Political Leader Ismail Haniyeh Killed in Iran". The Wall Street Journal. 
  7. ^ "Hamas's political chief Ismail Haniyeh assassinated in Iran". Al Jazeera. 31 July 2024. Erişim tarihi: 31 July 2024. 
  8. ^ a b "Israel-Gaza war: Hamas leader Ismail Haniyeh says three sons killed in air strike". BBC News (İngilizce). 10 April 2024. Erişim tarihi: 31 July 2024. 
  9. ^ a b Makoii, Akhtar; Confino, Jotam; Zagon, Chanel; Cleave, Iona (2024-07-31). "Israel-Hamas war latest: Hamas political leader Ismail Haniyeh assassinated in Iran". The Telegraph (İngilizce). ISSN 0307-1235. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2024. 
  10. ^ Rothwell, James; Shamalakh, Siham (2023-10-08). "Ismael Haniyeh profile: Hamas leader who cheered Oct 7 and led ceasefire negotiations". The Telegraph (İngilizce). ISSN 0307-1235. Erişim tarihi: 2024-07-31. 
  11. ^ a b Lubell, Maayan; Al-Mughrabi, Nidal; Awad, Ammar (7 October 2023). "Israel vows 'mighty vengeance' after surprise attack". Reuters. 8 October 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 December 2023. 
  12. ^ "Hamas leader Haniyeh: Battle 'will spread to West Bank, Jerusalem'". Arab News. Retuers, Associated Press. 8 October 2023. 15 November 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 November 2023. 
  13. ^ "Hamas leader Haniyeh says Israel can't provide protection for Arab countries". Reuters. 7 October 2023. 15 November 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 November 2023. 
  14. ^ Fassihi, Farnaz; Rasgon, Adam; Bergman, Ronen (2024-07-30). "Hamas Leader Is Killed in Iran During Visit". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. Erişim tarihi: 2024-07-31. 
  15. ^ Graeme Baker; Raffi Berg (2 January 2024). "Hamas deputy leader Saleh al-Arouri killed in Beirut blast". BBC. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2024. 
  16. ^ Aggarwal, Mithil (31 July 2024). "Hamas chief Ismail Haniyeh killed in Israeli airstrike in Iran, Hamas says". NBC (İngilizce). Erişim tarihi: 31 July 2024. 
  17. ^ a b "Palestinian President Abbas 'strongly condemns' killing of Hamas chief Haniyeh". al-Arabiya. 31 July 2024. Erişim tarihi: 31 July 2024. 
  18. ^ יששכרוף, אבי (2024-07-31). "חיסול דרמטי בטהרן יגרור תגובה. השאלה איזו". Ynet (İbranice). Erişim tarihi: 2024-07-31. 
  19. ^ "Haniyeh killed: What does it mean for Gaza ceasefire?". BBC (İngilizce). Erişim tarihi: 2024-07-31. 
  20. ^ Haq, Kathleen Magramo, Lex Harvey, James Legge, Jessie Yeung, Antoinette Radford, Sana Noor (2024-07-31). "Hamas political leader Ismail Haniyeh killed in Iran". CNN (İngilizce). Erişim tarihi: 2024-07-31. 
  21. ^ Walsh, Nick Paton (2024-07-31). "Analysis: Iran has no good options after two deadly strikes on senior allies". CNN (İngilizce). Erişim tarihi: 2024-07-31. 
  22. ^ Livingstone, Helen (31 July 2024). "Middle East crisis: Hamas says leader Ismail Haniyeh killed in Iran – latest updates". The Guardian. Erişim tarihi: 31 July 2024. 
  23. ^ "إسرائيل تغتال هنية في طهران". وكـالـة مـعـا الاخـبـارية (Arapça). 31 July 2024. Erişim tarihi: 31 July 2024. 
  24. ^ a b "Reactions to the killing of Hamas's Ismail Haniyeh". Al Jazeera (İngilizce). Erişim tarihi: 2024-07-31. 
  25. ^ "Qassam Brigades responds to Haniyeh's assassination". Al Jazeera. 31 July 2024. 
  26. ^ "Mahmoud Abbas condemns killing of Haniyeh, calls on Palestinians to unite". Al Jazeera. 31 Temmuz 2024. 
  27. ^ Fassihi, Farnaz; Bergman, Ronen (31 July 2024). "Iran Says Haniyeh, a Top Hamas Leader, Was Killed". The New York Times. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2024. 
  28. ^ "Khamenei says Tehran has a duty to avenge Haniyeh, vows harsh punishment for Israel". Times of Israel. 2024-07-31. 
  29. ^ "Iran's Foreign Ministry says Haniyeh's 'blood will never be wasted'". Al Jazeera. 31 July 2024. 
  30. ^ "Iran announces 3 days of public mourning". Al Jazeera. 31 July 2024. 
  31. ^ "Tensions escalate in the Middle East following Hamas leader Haniyeh's assassination". Shafaq News (İngilizce). 
  32. ^ Ari, Lior Ben (31 July 2024). "Iran convenes emergency meeting following Haniyeh assassination". Ynetnews (İngilizce). 
  33. ^ Salman, Abeer (31 July 2024). "Israeli military declines to comment on death of Hamas political leader". CNN. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2024. 
  34. ^ "Israeli government minister celebrates Hamas chief's assassination". Al Jazeera. 31 July 2024. 
  35. ^ "Israel said stepping up security at diplomatic missions, Jewish sites around the world". The Times of Israel. 2024-07-31. 
  36. ^ Zenziper, Nadav (2024-07-31). "Following assassinations, security of Israel's Olympic delegation increased". Ynetnews (İngilizce). Erişim tarihi: 31 Temmuz 2024. 
  37. ^ Fabian, Emanuel (31 Temmuz 2024). "Gallant: 'We don't want war, but we are preparing for all possibilities'". Times of Israel. 
  38. ^ "Erdogan says 'perfidious assassination' will not break Palestinians' will". Al Jazeera. 31 Temmuz 2024. 
  39. ^ "Turkey condemns Haniyeh's 'heinous' assassination". Al Jazeera. 31 Temmuz 2024. 
  40. ^ "Live updates: Hamas political leader Ismail Haniyeh killed in Tehran as Iran vows revenge against Israel". AP News (İngilizce). Erişim tarihi: 31 Temmuz 2024. 
  41. ^ "China condemns Haniyeh's assassination". Al Jazeera. 31 July 2024. 
  42. ^ "Egypt says Israeli escalation indicates no political will for ceasefire". Al Jazeera. 31 July 2024. 
  43. ^ "Germany calls for 'maximum restraint'". Al Jazeera. 31 July 2024. 
  44. ^ "Haniyeh killing flagrant violation of international laws: Iraq". Al Jazeera. 31 Temmuz 2024. 
  45. ^ "Jordan condemns assassination of Hamas political leader Haniyeh". The Jordan Times. 31 July 2024. 
  46. ^ "Malaysia condemns 'all acts of violence', calls for dialogue". Al Jazeera. 31 July 2024. 
  47. ^ "Pakistan slams Israeli 'adventurism' in the region". Al Jazeera. 31 July 2024. 
  48. ^ "Qatar condemns killing of Hamas chief Haniyeh in Tehran". The Jerusalem Post (İngilizce). 2024-07-31. Erişim tarihi: 2024-07-31. 
  49. ^ "Reactions to the killing of Hamas's Ismail Haniyeh in Iran". Al Jazeera (İngilizce). Erişim tarihi: 2024-07-31. 
  50. ^ "Kremlin warns Haniyeh killing could 'significantly destabilise' Middle East". Al Jazeera. 31 Temmuz 2024. 
  51. ^ "Sri Lanka's Wickremesinghe condemns killing of Hamas chief". Al Jazeera. 31 Temmuz 2024. 
  52. ^ "Lebanon's Hezbollah issues condolences after killing of Hamas chief". The Jerusalem Post (İngilizce). 31 Temmuz 2024. Erişim tarihi: 2024-07-31. 
  53. ^ "Reactions to the killing of Hamas's Ismail Haniyeh". Al Jazeera (İngilizce). Erişim tarihi: 31 July 2024. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İsmail_Haniye_suikastı&oldid=33596789" sayfasından alınmıştır