İnosilikatlar

İnosilikatlar (Yunanca [-de hali: ινος inos] ) ya da diğer bilinen adlarıyla "zincir silikatlar" veya "meta-silikatlar"; mineral gruplarının en genişi olan ve yapılarına göre 6 gruba ayrılan silikat ailesinin bir alt grubudur.

İnosilikatlar, zincirler halinde hizalanmış silikat tetrahedronlarına sahip (bir tetrahedron, yani bir dörtyüzlünün dört köşesindeki oksijen atomları ve merkezi bir silikat atomu olmak üzere) inorganik bileşenlere sahip yapılardır. Her tetrahedrondaki iki oksijen atomu diğer bir tetrahedronla ortaktır ve sonsuz olabilecek bir zincir oluşturur. Tekli (birçoğu SiO₃ olarak formüle edilir.) ve daha karmaşık ve sonsuza kadar uzanan zincirler de oluşturulabilir. Bu yapıların mineral örnekleri tekli zincirlerde piroksenler ve ikili zincirlerde amfiboller olarak gösterilir. İnosilikatlar iki ayri grupta incelenir;

a) Tek zincirli silikatlar: Her dörtyüzlü iki oksijen paylaşır. Örnek Enstatit (Mg₂(Si₂O₆))

b) Çift zincirli silikatlar: Dörtyüzlüler ardışık olarak iki ve üç oksijen paylaşırlar. Örnek: Tremolit (Ca₂Mg₅(Si₈O₂₂)(OH)₂)

Tekli zincirler (Piroksen grubu)

Tekli zincir silikatlarında, tetrahedronlar iki oksijen atomunu paylaşır ve görünürde sonsuz bir zincir oluşturabilirler. Böylece merke

Tek Zincirli Piroksen Yapısı 2

zi
silikat atomunun oksijene oranı 1:3 olur. Tekli zincir tetrahedronlarına bağlı oksijen atomlarının oluşturduğu sıra boyunca dizilirler.
Karşı bölümde zincir bir trapezyum (yamuk) oluşturur ve bu şekil kristal yüzler ve klivaj (ayrık,yarık) yönler arasında açılar oluşturur.

Piroksenler de kendi içinde yapılarına göre iki gruba ayrılır. Bunlar; Klinopiroksen ve Ortopiroksen'dir.

Örnekler

• Enstatit-Ortoferrosilit serileri
  • Enstatit MgSiO₃
  • Ferrosilit FeSiO₃
• Pigeonit - Ca_0.25(Mg,Fe)_1.75Si₂O₆
• Diyopsit-hedenberjit serileri
  • Diyopsit CaMgSi₂O₆
  • Hedenberjit CaFeSi₂O₆
  • Ojit (Ca,Na)(Mg,Fe,Al)(Si,Al)₂O₆
• Sodyum piroksin serileri
  • Egirin NaFe³⁺Si₂O₆
  • Jadeyit NaAlSi₂O₆
• Spodumene LiAlSi₂O₆

Çift zincirler (Amfibol grubu)

İkili zincir grubunda ise, sol zincirde sağa hizalanmış tetrahedronlarla sağ zincirde sola hizalanmış tetrahedronların bağlanması için iki ayrı zincir yan yana durur. Her dört merkezi silikat atomu için paylaşılan oksijen atomu, silikat atomlarının oksijen atomlarına oranını 4:11 e düşürür.

Örnekler

• Antofilit - (Mg,Fe)₇Si₈O₂₂(OH)₂
• Cumingtonit serileri
  • Cummingtonit - Fe₂Mg₅Si₈O₂₂(OH)₂
  • Grunerit - Fe₇Si₈O₂₂(OH)₂
• Tremolit serileri
  • Tremolit - Ca₂Mg₅Si₈O₂₂(OH)₂
  • Aktinolit - Ca₂(Mg,Fe)₅Si₈O₂₂(OH)₂
• Hornblende - (Ca,Na)_2-3(Mg,Fe,Al)₅Si₆(Al,Si)₂O₂₂(OH)₂
• Sodyum amfibol grubu
  • Glaukofan - Na₂Mg₃Al₂Si₈O₂₂(OH)₂
  • Riebeckite (asbestos) - Na₂Fe²⁺₃Fe³⁺₂Si₈O₂₂(OH)₂
  • Arfvedsonit - Na₃(Fe,Mg)₄FeSi₈O₂₂(OH)₂