İkizdere taş ocağı protestoları
İkizdere taş ocağı protestoları, Rize'nin İkizdere ilçesinde bulunan İşkencedere (Eskenci) Vadisi'ndeki Gürdere ve Cevizlik köylerinde halkın, köyleri yakınında taş ocağı yapılmasını durdurma talebiyle düzenlediği eylemleridir.
Bölge halkı, Cengiz İnşaat'ın iş makinelerinin çalışma yapmak için vadiye gelmesiyle, Nisan 2021'de fiili olarak direnişe geçmiş ve kolluk kuvvetlerinin müdahalesi ile karşı karşıya kalmıştır. 8 aylık direnişin sonunda Aralık 2021'de alınan acele kamulaştırma kararı kapsamında köylüler alandan çıkarılmış; çadırları yıkılmış ve alan şirkete devredilmiştir.
Arka plan değiştir
2013 yılında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından İyidere ilçesinde 132 hektarlık bir alan önce "Özel Proje Alanı" ilan edildi; ardından aynı yıl içinde yapılan bir düzenlemeye ile proje alanı 214 hektara çıkarılarak "Endüstriyel Gelişme Bölgesi" ilan edildi.[1] Endüstriyel Gelişme Bölgesinin kuzeyinde Karadeniz’e dolguyla kazanılacak alanda bir lojistik limanı (konteyner, genel kargo ve ro-ro limanı) inşa edilmesi planlandı. Bu limanın inşatında kullanılmak üzere deniz suyuna dayanıklı taşın, İkizdere Vadisi'nin yan vadisi olan İşkencedere Vadisi'nde bulunduğu tespit edildi.[2] Muhalefete göre, bölgede bazalt yaygın olmasına rağmen vadi ile liman dolgusu yapılacak yer olan İyidere arası 35 km. gibi kısa bir mesafe olduğundan burası tercih edildi.[3]
Çay tarımı ve "delibal" denilen özel bir bal üretimi yaparak geçimlerini sağlayan yöre halkı, taş ocağı projesinin yaratacağı doğa tahribatının, Cevizlik ve Gürdere köylülerini bölgede yaşayamayacak duruma getireceği gerekçesiyle inşaata karşı çıktı.[4]
Hukuk mücadelesi ve protestolar değiştir
2019 yılında vadide taş ocağı yapmak için farklı firmaların girişimleri oldu; ancak yöre halkı dava açarak mahkeme kararı ile bu girişimleri durdurdu.[5] Eylül 2020’de sahildeki İyidere Lojistik Limanı projesinin Cengiz İnşaat adlı firmaya ihale edilmesinden sonra acele faaliyete geçirmek üzere Cevizlik köyüne kuşbakışı 1800 m, Gürdere köyüne 2500 m uzaklıkta bir taş ocağı yapılmasına karar verildi ve taş ocağı Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından projelendirildi.[2]
Ocak 2021’de Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na taş ocağı için ruhsat başvurusu yapıldı ve bakanlığının “ÇED Gerekli Değildir” kararı vermesiyle ruhsat alındı. Bu kararın iptali için bölge halkı, çevre dernekleri ve TMMOB’ye bağlı odaların dava açtı. Mahkeme devam ederken 19 Mart 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile söz konusu arazi için “Acele Kamulaştırma” kararı alındı.[6]
Köylüler, 20 Nisan 2021’de alanda nöbet tutmaya başladı. Cengiz İnşaat'ın iş makineleri 21 Nisan’da bölgeye girdi. Gürdere köyünün girişine çadır kuran köylüler, bölgeye iş makinelerinin girişine engel olmak için direndiler. Vatandaşların direnişi sonrası geri çekilen iş makineleri 23 Nisan’da bölgede 3 günlük sokağa çıkma yasağı ilan edilmesi üzerine geri geldi. Köylülerin makinelerin önüne barikat kurması üzerine jandarma 25 Nisan’da biber gazı ve copla müdahale ederek bazı köylüler gözaltına aldı.[7] Direniş, 25 Nisan'daki şiddet görüntüleri ile kamuoyunun dikkatini çekti.[8] Rize Valiliği, İkizdere ilçesinde açık alanlarda basın açıklaması, eylem, yürüyüş gibi etkinliklerle ilgili yasak kararı aldı.[9] Köylüleri ikna için ilçeye giden Ulaştırma Bakanı Adil Karaismailoğlu, protestoyla uğurlandı ve halkın kandırılmaya çalışıldığını öne sürdü.[10]
8 aylık direnişin sonunda acele kamulaştırma kararı kapsamında köylüler Aralık 2021'de alandan çıkarıldı; çadırları yıkıldı ve alan şirkete devredildi.[11] Yapılmak istenen taş ocağı ile bağlantı yoluna isabet eden taşınmazlar yıkıldı.
Taş ocağı için açılmış olan ÇED iptal davası, 3 Ağustos 2022'de görüldü. Mahkeme, 2019'daki iptal davalarından farklı olarak bu davada iptal talebini reddetti.[12]
Tepkiler değiştir
Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, partisinin 27 Nisan 2021 tarihinde düzenlediği grup toplantısında bölge halkına seslenerek yanlarında olduklarını söylemiştir.[13]
Türk pop müziği sanatçısı Tarkan, sosyal medya hesaplarından bir açıklama yayınlayarak köylülerin direnişinin yanında yer aldığını açıklamıştır.[14]
Sezen Aksu, yazılı bir açıklama yaparak İşkencedere Vadisi'ne yapılmak istenen taş ocağına tepki göstermiştir.[15]
Habertürk yazarı Fatih Altaylı; Taş, Liman, Sandık başlıklı bir köşe yazısı yazarak taş ocaklarının doğada onulmaz tahribatlara yol açtığını belirtmiştir.[16]
Kaynakça değiştir
- ^ "Rize- İyidere Lojistik Limanı (Konteyner, Genel Kargo ve Ro Ro Limanı) Uygulama İmar Planı Açıklama Raporu" (PDF). 21 Şubat 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b "İyidere Lojistik Limanı, Doğayla Uyumlu Güçlü Bir Mühendislik Projesidir". uab.gov.tr. 11 Mayıs 2021. 21 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Can, Celalettin (24 Mayıs 2021). "İkizdere direniyor". 27 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "İkizdereliler taş ocağına karşı eylemde: Toz fabrikası değil çay fabrikası istiyoruz". Yesilgazete.org. 2 Nisan 2021. 2 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Başcan, Gökay (30 Eylül 2022). "Hukuk Cengiz'e çok farklı işliyor". birgun.net. 30 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ Kılıç, Leyla (22 Eylül 2021). "İkizdere'de acele kamulaştırma kararı". Cumhuriyet. 22 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ Çeri, Ufuk (26 Nisan 2021). "Rize-İkizdere'de yapılması planlanan taşocağına karşı eylemler devam ediyor: Jandarma köylülerin yolunu kesti, yurttaşlar maden alanına patika yollardan geçerek ulaştı". Medyascope. 13 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ "İkizdere Direnişçileri: "Bu Vadi Bizim Ambarımız"". Kısa Dalga. 22 Mayıs 2021. 1 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ Erbaş, Arzu (31 Mayıs 2021). "İkizdere'de eylem ve basın açıklaması yasağı uzatıldı". Hurriyet.com.tr. 21 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ Kasap, Ayşegül (28 Kasım 2021). "İkizdere'deki vadi yok olmanın eşiğinde: 'Cengiz'in dozerine hukuk yetişemiyor' - Diken". www.diken.com.tr. 28 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ "İkizdereliler: Tek ağaç kalsa dahi mücadele edeceğiz". Evrensel.net. 28 Aralık 2021. 28 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ "Mahkeme, İkizdere'deki taş ocağı projesinin durdurulması talebini reddetti". Evrensel.net. 24 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ Gazetesi, Evrensel. "Kemal Kılıçdaroğlu: Erdoğan artık bir milli güvenlik sorunu haline gelmiştir". Evrensel.net. 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ "Canım memleketim Rize". Twitter. 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ "Sezen Aksu'dan İkizdere'deki doğa talanına tepki". birgun.net. 5 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ "Taş, liman, sandık". Habertürk. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
Dış Bağlantılar değiştir
- Rize İkizdere'de Olan Nedir? 2 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Türkiye Barolar Birliği Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu Raporu