Üçlü Sarmal
Üçlü Sarmal ya da Triskele (Yunanca: Triskelion) Avrupa'nın batısından, Orta Asya'daki bazı Türki milletlere kadar birçok yerde kullanılan, ilk örnekleri MÖ 3000'li yıllara dayanan semboldür. Merkezden yayılan sarmal şekilde devam eden üç kol şeklindeki sembolün yunanca adının kökeni "üç bacaklı" (tri-üç, skelos-bacak) demektir.[1]. Tarihsel açıdan Kelt Uygarlığı ve Sicilya adası ile özdeşleşmiştir.
Triskelion (üçlü sarmal) Man adası, Breton ve Almanya’daki Füssen kasabasında olduğu kadar Sicilya Adası’nın da sembolüdür ve trinacria olarak adlandırılır.
Kökeni değiştir
Üçlü sarmal sembolüne ilişkin ilk örnek, İrlanda'da yer alan Newgrange arkeolojik sitinde bulunmuştur. Aynı zamanda Dünya Miras Listesinde yer alan bölgenin MÖ 3200[2][3] yılında yapıldığı sanılmaktadır. Üçlü sarmal sembolüde Entrence Stone (giriş taşı) adı verilen bir kaya bloğunun üzerine işlenmiştir.Sembol keltlerle ilişkilendirilsede buradaki sembolün adaya Keltlerin gelişinden 2500 yıl önce yapıldığı bilinmektedir.[3] Bu açıdan sembolün Kelt uygarlığından daha eski olduğu söylenebilir.
Bazı yaklaşımlara göre ise sembol Yakın Doğu kökenlidir. MacKenzie bu alanda bazı teoriler öne atar. Üçlü sarmalın kollarının Antik Mısırdaki, başlıca üç mevsimi (kurak, serin ve kabarma) ve sırasıyla Aslan, İnek ve Hippopotam başlı tanrıçaları temsil ettiğini ya da bu kolları yer, hava ve gökyüzü tanrıları olan Gebt, Şu ve Anu'yu sembolize etmiş olabileceğini söyler.[4]
Avrupa'da Neolitik, Bronz ve Demir Çağ'da kullanımı değiştir
Triskelion (üçlü sarmal) sembolü geçmiş çağlarda birçok kültürde kullanılmıştır. İlk olarak Malta’da ve MÖ 3200'lerde İrlanda'daki ünlü megalitik Newgrange mezarında bulunmuştur. Yunan çömlekçiliğinde ise hanedan ailesi savaşçılarının kalkanlarında amblem olarak görülmektedir.
Sicilya’da da yine aynı şekilde antik bir sembol olarak karşımıza çıkar. Sembol, Sicilya Ege’nin ötesinde bulunan Yunan kolonilerine bağlı Magna Graecia’nın bir parçası olduğu zamana kadar uzanır.
Üçlü birleşik spiralin Kelt sembolü üçlü sarmalın arkasında yatan benzer nedenlerle üç kat fazla öneme sahip olabilir. Üçlü sarmal motifi Batı Avrupa’da Neolitik bir semboldür. Bir Kelt sembolü olarak fazlasıyla dikkate alınır fakat aslında Kelt öncesi bir semboldür. İrlanda’daki Meath Yerleşkesi’nde tarihöncesi Newgrange anıt mezarları üzerinde oymalı bir şekilde kazınmış halde bulunmuştur.
Asya'da kullanımı değiştir
Üçlü sarmalın geleneksel Asya versiyonu Japon Mitsudomoe, Tibet Budisti Gankyil ve Koreli Sam Taegeuk'u içerisine alır.
Hıristiyanlıkta Kullanımı değiştir
Hıristiyanlık İrlanda'da MS 5. yüzyıldan önce ön plana gelmiştir ve üçlü sarmal Trinity (üçlü birlik) sembolü olarak yeni bir anlam kazanmıştır ; Baba, Oğul ve Kutsal Ruh. Ayrıca sonsuzluğun sembolü olarak da anlam kazanmıştır. Sembolün popülerliği bugün dünya çapında Kelt Hristiyanlığında kaderin sembolü anlamıyla dekoratif olarak kullanılmaktadır.
Modern kullanımı değiştir
Üçlü sarmal Amerika Birleşik Devletleri Ulaştırma Bakanlığı'nın mühürlerinde ve ambleminde kullanılmaktadır.
Üçlü sarmal şekli İrlanda Hava Kolordu madalyonu için esastır.
Üçlü sarmal Kanada,British Columbia,Viktorya’da Kanadalı futbol takımı Victoria Highlanders’ın rozeti olarak kullanılmaktadır.
Dizayn 1988 Yaz Olimpiyatları logosu için de yapılmıştır ve Koreli Sam Taegeuk’a dayalı bir tasarımdır.
Bilgisayar oyunları oynayanlar için bilgisayar bileşenleri üreten firma Razer Inc. ‘de bir takım yılan formlarında triskelion (üçlü sarmal)’ı kullanır.
Üçlü sarmal bir MTV dizisi olan Teen Wolf’taki Hale ailesinin de sembolü olarak kullanılır.
Triskelion BBC televizyon dizisi olan Merlin’de de sıklıkla kullanılmaktaydı.
Filipinler’de bulunan Tau Gamma Phi (TΓΦ) kardeşliği de triskelionı amblemleri olarak kullanmaktadırlar ve kardeşliğin üyeleri kendilerine Triskelions demektedir.
Neopaganizm değiştir
Triskele genellikle spiralleri içerir fakat ayrıca “boynuzlu triskelion” da yeniden yapılandırılmış çok tanrılı ve neopagan gruplarca kullanılır. Kelt bir sembol olarak, geleneksel Kelt kültüründe esas olarak kullanılır, daha az sıklıkta ise bazı Alman neopagan gruplarca da kullanılabilir. Spiral Triskele Kelt Paganizmi’nin en temel sembollerinden birisidir. Kelt’ler sembolü genellikle kozmolojilerinde ve teolojilerindeki çeşitliliği ifade etmek için kullanırlar, ayrıca sembol Tanrı Manannán mac Lir'i tanımlamak için kullanılan yegâne semboldür.
Türleri değiştir
-
Kelt Tipi -
Akdeniz Tipi, Üç bacaklı -
Üç Tavşan Tipi (Three Hares)
Günümüzde kullanımı değiştir
Sicilya'nın bayrağı, Man Adasının bayrağı Alman şehri Süderbrarup amblemi,Turki bir halk olan Kumukların bayrağı.
Teen Wolf dizisinde Derek Hale karakterinin dövmesi.
Kaynakça değiştir
- ^ etymonline.com 13 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. sitesi "triskelion" sorgusu (İngilizce)
- ^ The archaeology coursebook, Jim Grant (2008), sf:159
- ^ a b knowth.com 26 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Newgrange
- ^ Migration of Symbols 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Donald A. MacKenzie (2003), sf:155
| Wikimedia Commons'ta Üçlü Sarmal ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |