Sovyetler Birliği: Revizyonlar arasındaki fark

== Coğrafya ==

{{ana|Sovyetler Birliği coğrafyası}}

22,402,200 kilometrekarelik bir alana sahip Sovyetler Birliği, dünyanın yüzölçümü bakımından en büyük devleti idi ve dağıldıktan sonra bu unvanı ardılı olan [[Rusya]] almıştır.<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/513251/Russia Russia - Encyclopedia Britannica]. Britannica.com (27 Nisan 2010). 21 Eylül 2014 tarihinde erişilmiştir.</ref> SSCB, Dünya yüzölçümünün altıda birini kaplamaktaydı ve büyüklüğü [[Kuzey Amerika]] ile karşılaştırılmaktaydı.<ref>http://pages.towson.edu/thompson/courses/regional/reference/sovietphysical.pdf</ref> Avrupa'daki kısmı, ülkenin yüzölçümünün çeyreği kadardı ve ülkenin kültürel ve ekonomik merkeziydi. Asya'nın doğu kısmında [[Pasifik Okyanusu]]'na uzanırken güneyinde ise [[Afganistan]] bulunmaktaydı ve bu bölgeler daha seyrek nüfusluydu. SSCB, 11 [[zaman dilimi]] arasında doğudan batıya 10.000&nbsp;km ve kuzeyden güneye 7200&nbsp;km boyunca yayılmaktaydı. Ülkede beş iklim bölgesi bulunmaktaydı: [[tundra]], [[tayga]], [[bozkır]]lar, [[çöl]]ler ve [[dağ]]lar.

 

=== Enerji ===

{{ana|Sovyetler Birliği'nin enerji politikası}}

Sovyetler Birliği'nde yakıt ihtiyacı, 1970'lerden 1980'lere kadar her toplumsal ürünün başına brüt ruble ve endüstriyel ürün başına ruble düşmüştür.<ref name="sovietenergydemanddecline">{{kitap kaynağı|son=Wilson|ilk=David|başlık=The Demand for Energy in the Soviet Union|yıl=1983|yayımcı=Rowman and Littfield|isbn=0-7099-2704-5, 9780709927044|sayfalar=105 to 108|dil=İngilizce}}</ref> Başlangıçta bu düşüş çok hızlı büyüdü, ama yavaş yavaş 1970 ve 1975 yılları arasında yavaşlamıştır. 1975'ten ve 1980'e kadar sadece yüzde 2,6 daha yavaş büyümüştür.<ref>Wilson 1983, p. 295.</ref> Tarihçi David Wilson, yüzyılın sonuna kadar gaz endüstrisinin Sovyet yakıt üretiminin %40'ını karşılayacağını inanıyordu. Ancak bu teori SSCB'nin çöküşü nedeniyle gerçekleşemedi.<ref>Wilson 1983, p. 297.</ref> SSCB teoride, enerji alanları nedeniyle 1990'larda %2-2.5 oranında bir ekonomik büyüme devam etmiş olurdu.<ref>Wilson 1983, p. 297–99.</ref> Ancak ülkenin yüksek askeri harcamaları ve [[Sovyetler Birliği tarihi (1982-1991)|Gorbaçov dönemi]] öncesi [[Birinci Dünya]] ile gergin ilişkiler nedeniyle enerji sektörü birçok zorlukla karşı karşıya kalıyordu.<ref>Wilson 1983, p. 299.</ref>

 

=== Bilim ve teknoloji ===

{{ana|Sovyetler Birliği'nde bilim ve teknoloji}}

Sovyetler Birliği, kendi ekonomisi için [[Sovyetler Birliği'nde bilim ve teknoloji|bilim ve teknoloji]]ye büyük vurgu yapmaktaydı,<ref name="science&technology">{{Web kaynağı | başlık = Science and Technology | yayımcı = [[Library of Congress Country Studies]] | url = http://rs6.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field%28DOCID+su0413%29 | erişimtarihi = 19 Ekim 2014 | arşivengelli = evet}}</ref> ancak, [[Sputnik programı|dünyanın ilk uzay uydusu]]nu yapmak gibi teknolojisindeki en önemli başarıların genellikle askeri sorumluluğu bulunmaktaydı.<ref name="economy">{{Web kaynağı | başlık = Economy | yayımcı = [[Library of Congress Country Studies]] | url = http://rs6.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field%28DOCID+su0009%29 | erişimtarihi = 23 Ekim 2010 | arşivengelli = evet}}</ref> Lenin, eğer Sovyetler teknolojide gelişmiş dünyanın gerisinde kalısa asla onları geçemeyeceğine inanıyordu. Sovyet otoriteleri büyük ağlar, araştırma ve geliştirme kuruluşları geliştirerek Lenin'in inancına bağlılıklarını kanıtladı. 1989 yılında, Sovyet bilim adamları [[enerji fiziği]], tıpta sayılı alanlar, matematik, kaynak ve askeri teknolojiler gibi çeşitli alanlarda dünyanın en iyi eğitimli uzmanları arasında yer aldı. Ancak katı devlet planlaması ve yoğun [[Nomenklatura|bürokrasi]] nedeniyle, Sovyetler Birliği kimya, biyoloji ve bilgisayar teknolojileri gibi konularda Birinci Dünya'ya kıyasla geride kalmıştır.

 

=== Ulaşım ===

{{ana|Sovyetler Birliği'nde ulaşım}}

Ulaşım, ülke ekonomisinin önemli bir bileşeni idi. 1920'lerin sonunda ve 1930'larda [[Birinci Beş Yıllık Plan (Sovyetler Birliği)|ekonominin merkezileştirilmesi]], en önemlisi bir havacılık [[Sovyetler Birliği'nde şirketler|işletmesi]] olan [[Aeroflot]]'un kurulması gibi altyapının büyük ölçekte gelişmesini sağlamıştır.<ref>{{Kitap kaynağı|yazar=Highman, Robert D.S.; Greenwood, John T.; Hardesty, Von|başlık=Russian Aviation and Air Power in the Twentieth Century|yayımcı=Routledge|yıl=1998|url=http://books.google.no/books?id=cpynoFM-Jf4C&dq|isbn=978-0-7146-4784-5|sayfa=134}}</ref> Ülkede kara, su ve hava yolu olmak üzere geniş bir ulaşım yelpazesi bulunmaktaydı.<ref name=ciacom/> Ancak, kötü bakımdan dolayı yol, su ve Sovyet sivil havacılığı Birinci Dünya ile karşılaştırıldığında oldukça eski ve teknolojik olarak geri kalmaktaydı.<ref name="twocerofive"/>

 

== Demografi ==

{{ana|Sovyetler Birliği demografisi}}

20. yüzyılın ilk elli yılında [[Rusya İmparatorluğu|Çarlık Rusyası]] ve Sovyetler Birliği yaşadığı felaketler sonucu büyük ölçekli nüfus kayıpları verdi. [[I. Dünya Savaşı]] ve [[Rus İç Savaşı]] sırasında (savaş sonrası [[1921 Rusya kıtlığı|kıtlık]]larda dahil) toplam 18 milyon,<ref>{{kitap kaynağı|yazar=Mark Harrison|başlık=Accounting for War: Soviet Production, Employment, and the Defence Burden, 1940–1945|url=http://books.google.com/?id=yJcD7_Q_rQ8C&pg=PA167|tarih=18 Temmuz 2002|yayımcı=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-89424-1|sayfa=167}}</ref> 1930'larda yaklaşık 10 milyon,<ref name="1930s">{{cite book | author=Geoffrey A. Hosking| title=Russia and the Russians: a history| url=https://books.google.com/?id=oh-5AAmboMUC&pg=PA469| year=2001| publisher=Harvard University Press| isbn=978-0-674-00473-3| page=469 }}</ref> ve 1941-5 yılında 26 milyondan fazla kişi ölmüştür. Savaş sonrası Sovyet nüfusu eğer demografik büyüme devam etseydi 45-50 milyon daha fazla olması gerekirdi.<ref name="Geoffrey A. Hosking 2006 242">{{cite book | author=Geoffrey A. Hosking| title=Rulers and victims: the Russians in the Soviet Union| url=https://books.google.com/?id=CDMVMqDvp4QC&pg=PA242| year=2006| publisher=Harvard University Press| isbn=978-0-674-02178-5| page=242}}</ref>

 

=== Din ===

{{ana|Sovyetler Birliği'nde din}}

1990 yılı istatistiklerine göre, ülkenin dini yapısı %20 Rus Ortodoks, %10 Müslüman, % 7 Protestan, [[Gürcü Ortodoks Kilisesi|Gürcü Ortodoks]], [[Ermeni Ortodoks Kilisesi|Ermeni Ortodoks]] ve Katolik, %1'den azı Yahudi ve %60'ı [[ateist]] idi. [[Hristiyanlık]] ve [[İslam]], dine inanan vatandaşlar arasında en fazla sayıda taraftarı olan dinleriydi.<ref name="dailylife">{{kitap kaynağı|yazar=Eaton, Katherine Bliss|başlık=Daily life in the Soviet Union|yayımcı=[[Greenwood Publishing Group]]|yıl=2004|url=http://books.google.com/books?id=VVFuYN8TS5AC&dq|isbn=0-313-31628-7|sayfalar=285 ve 286}}</ref> [[Doğu Hıristiyanlığı]], Sovyetler Birliği'ndeki en büyük [[Hıristiyan mezhepleri|Hıristiyan mezhebi]] olan Rusya'nın geleneksel [[Rus Ortodoks Kilisesi]] ile Hıristiyanlar arasında hakim idi. Sovyetler Birliği'nin Müslümanların yaklaşık %90'ı [[Sünni]] olup kalan %10 [[Şia|Şii]] ise [[Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]'nde yaşamaktaydı.<ref name = "dailylife"/> Küçük gruplar ise [[Katolik Kilisesi|Katolik]], [[Yahudilik|Yahudi]], [[Budizm|Budist]] ve çeşitli [[Protestanlık|Protestan]] gruplarıydı.<ref name = "dailylife"/>

 

=== Eğitim ===

{{ana|Sovyetler Birliği'nde eğitim}}

1917 öncesinde [[Rus İmparatorluğu]]'nda eğitim zorunlu değildi ve bu nedenle alt sınıf işçi ve köylü ailelerinden olan birçok çocuk eğitim imkanlarına zorlukla erişilebiliyor veya hiç erişemiyordu. 1917 tahminlerine göre nüfusun % 75-80'i [[okuryazarlık|okuma yazma]] bilmiyordu.

 

=== Sağlık ===

{{ana|Sovyetler Birliği'nde sağlık hizmeti}}

1917 yılında devrim öncesinde, Rusya'da sağlık koşulları gelişmiş ülkelerin oldukça gerisinde idi. Lenin bu durumu "Ya sosyalizm biti yenecek, ya da bit sosyalizmi" diye eleştirmiştir.<ref name="lane">Lane 1992, p. 353.</ref> Sovyet sağlık prensibi 1918 yılında [[Sağlık Halk Komiserliği]] tarafından oluşturulmuştu. Sağlık hizmetleri devlet tarafından kontrol edilecekti ve devrimci bir kavram olan ücretsiz sağlık hizmeti tüm vatandaşlara sağlanacaktı. [[1977 SSCB Anayasası]]'nın 42. maddesi tüm yurttaşların sağlığı koruma altına alınmış ve SSCB'de herhangi bir sağlık kurumuna ücretsiz erişim hakkı verilmişti. Ancak, Sovyetler Birliği'nde nüfus artışı sebebiyle sağlık sisteminin halkının tüm ihtiyaçlarını yerine getirmesi mümkün değildi.<ref>Lane 1992, p. 360.</ref> [[Mihail Gorbaçov]] devlet başkanı olmadan önce Sovyetler Birliği'nin sağlık sistemi birçok yabancı uzmanın çalışmaları, sosyo-ekonomik politikalar ve tıp alanındaki gelişmelerle halka kaliteli bir hizmet sunabiliyordu. . Ancak [[Mihail Gorbaçov]] döneminde, ekonomik iflasla maddi imkansızlıklar Sovyet sağlık sisteminin hizmet kalitesi ve sunumunda eşitsizliğin ortaya çıkmasına sebep oldu.<ref>Lane 1992, p. 352.</ref> [[Sağlık Bakanlığı (Sovyetler Birliği)|Sağlık Bakanı]] [[Yevgeni Çazov]], [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 19. Kongresi]] sırasında, dünyanın en iyi doktorlarına ve en iyi hastanelerine sahip olmak, bu konudaki sorunları tespit edip hizmet kalitesini iyileştirebilmek için milyarlarca [[Sovyet ruble]]si harcanması gerektiğini belirtti.<ref>Lane 1992, p. 352–53.</ref>