|
|bayrakkenar =
|bayrakbaşlık =
|fors = State Emblem of the Soviet Union.svg
|forsbüyüklüğü = 150px
|forsbaşlık = [[Sovyetler Birliği arması]]
|birim =
|üyelik =
|görevbaşlangıcı =
|unvan =
|ikamet = [[Büyük Kremlin Sarayı]], [[Moskova]]
|atayan =
|atayan = Bir lider [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi|Komünist Parti]] [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi Politbürosu|Politbürosu]], [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi|Merkez Komitesi]] ve [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Sekreterliği|Merkez Komitesi Sekreterliği]]'nin desteği olmadan devamlılık sağlayamazdı.
|atayanmakam =
|atadığı =
|görevsüresi =
|açılış = [[Vladimir Lenin]]
|oluşum = 30 Aralık 1922 <small>(SSCB'nin kuruluşu)</small>
|son = [[Mihail Gorbaçov]]
|kaldırılma = 25 Aralık 1991 <small>(SSCB'nin dağılışı)</small>
|sıralama =
|vekil =
}}
'''Sovyetler Birliği liderleri listesi''', [[Sovyetler Birliği]]'nin yönetimindeyönetimini [[de facto|fiilen]] olarak liderlikele yapanalan kişilerin yer aldığı listedir. Sovyetler Birliği'nin yaklaşık yetmiş yıllık tarihinin hiçbir döneminde ülkenin resmî bir lideri olmadı, çünkü ülkedeki [[siyasi sistem]]i oluşturan [[iktidar]] tüm [[Sovyet (konsey)|sovyetler]] arasında paylaştırılmıştı. Buna karşın her dönem pratikte üst düzey liderler bulunmaktaydı ve genelliklebu sistemliderlerin üzerindegenellikle [[Sovyetler Birliği başbakanları listesi|Halk Komiserleri Konseyi Başkanlığı]] ya da [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi genel sekreteri|Sovyetler Birliği Komünist Partisi genelGenel sekreterliğiSekreterliği]] makamımakamları vasıtasıyla sorumlukları ve yetkileri bulunurdu. Devletin kuruluşunda [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi]] (SBKP) [[öncü parti]] ilkesine uygun olarak devletinana yönetim organı olarak konumlandı ve bu durum [[Sovyet Anayasası 6. maddesi]] ile anayasal olarak korumagüvence altına aldıalındı. Böylelikle SBKP'nin toplumundaböylece, öncü rolü oynayan parti olduğunu vurgulanarakolarak [[Tek parti rejimi|tek parti yönetimi]] ile devlet yönetiminde söz sahibi oldu.{{Kdş|Malia|1994}}<ref group="not">[[Öncü parti]] kavramı Sovyetler Birliği'nin kurucusu [[Vladimir Lenin]] tarafından teorize edilmiştir. Lenin ''[[Ne Yapmalı?]]'' adlı eserinde bu kavramı detaylı olarak açıklar.</ref>
21 Mart 1922'de imzalanan [[Sovyetler Birliği Kuruluş Antlaşması]] ile kurulan ülkenin ilk lideri 30 Aralık 1922'de [[Sovyetler Birliği Sovyetleri Kongresi]] tarafından [[Halk Komiserleri Konseyi]] başkanı seçilen [[Vladimir Lenin]]'dir.{{Kdş|Lenin|1920|p=516}} 1918 yılında [[Lenin'in vurulması|silahlı saldırıya uğramasından]] dolayı sağlığı gitgide kötüye giden ve 21 Ocak 1924 tarihinde hayatını kaybeden Lenin'in ardından geçen sürede [[Josef Stalin]] parti içerisinde daha yetkili bir konuma yükseldi.{{Kdş|Clark|1988|p=373}}{{Kdş|Brown|2009|p=59,63}} 1920'li yıllarda Stalin'in [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi]]ndeki etkinliğinin artması ve [[Josef Stalin#İktidar|parti içerisindeki yükselişinden]] sonra Merkez Komitesi Genel Sekreterliği görevi, gerek SBKP gerekse [[Sovyetler Birliği hükûmeti]] üzerinde söz sahibi olmasından dolayı pratik olarak "Sovyetler Birliği lideri" ile eş anlamlı hale geldi.{{Kdş|Armstrong|1986|p=93,98}}
[[Sovyetler Birliği Komünist Partisi Politbürosu]]nun lideri olarak Stalin, parti içerisinde çoğunluk olan taraftarlarıyla birlikte [[Büyük Temizlik]] olarak adlandırılan [[siyasi baskı]] dönemi başlattı ve muhalefet susturuldu. Bu dönem sonrası Stalin'in partideki yetkili konumu pekiştirildi.{{Kdş|Brown|2009|p=72}} Bu dönem kimi kaynaklarca [[Stalin kişi kültü]] olarak anıldı.{{Kdş|Gill|1980|p=167}} Haziran 1941'de [[Nazi Almanyası]]'nın [[Barbarossa Harekâtı]] kapsamında Sovyetler Birliği'ni işgal girişimini başlatması üzerine [[Devlet Savunma Komitesi]] kuruldu ve Stalin başkan olarak seçildi. Bu komite [[Büyük Vatanseverlik Savaşı]] boyunca fiili olarak devleti yöneten kurum oldu. Stalin'in Mart 1953'de yaşamını yitirmesinin ardından Merkez Komitesi [[Georgiy Malenkov]]'u "birinci sekreter" olarak seçti ancak Malenkov'a karşı [[Nikita Kruşçev]] tarafından muhalefet süreci başlatıldı.{{Kdş|Brown|2009|pp= 194, 231-33}} Kruşçev, Eylül 1953'te birinci sekreter olarak Merkez Komitesinin lideri olarak seçildi. Bu makam 1990 yılına kadar ülkede en üst düzey yöneticilik konumuydu.{{Kdş|Ginsburgs|Ajani|van den Berg|1989|p=500}}{{Kdş|Armstrong|1989|p=22}}
[[Dosya:Vladimir Lenin Leon Trotsky Lev Kamenev 1920.jpg|thumb|sol|225px|[[Sovyetler Birliği]]'nin ilk lideri olan [[Vladimir Lenin]]'in Mayıs 1920'de bir konuşma yaparken çekilen fotoğrafı.]]
21 Mart 1922'de imzalanan [[Sovyetler Birliği Kuruluş Antlaşması]] sonrası kurulan ülkenin ilk lideri 30 Aralık 1922'de [[Sovyetler Birliği Sovyetleri Kongresi]] tarafından [[Halk Komiserleri Konseyi]] (Sovnarkom) başkanı seçilen [[Vladimir Lenin]]'dir.{{Kdş|Lenin|1920|p=516}} Ancak 1918 yılında [[Lenin'in vurulması|silahlı saldırıya uğramasından]] dolayı sağlığı gitgide kötüye gitti ve 21 Ocak 1924 tarihinde hayatını kaybetti.{{Kdş|Clark|1988|p=373}} Ardından geçen sürede [[Josef Stalin]] parti içerisinde daha yetkili bir konuma yükseldi.{{Kdş|Brown|2009|p=59,63}} 1920'li yıllarda Stalin'in [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi]]'ndeki etkinliğinin artması ve [[Josef Stalin#İktidar|parti içerisindeki yükselişinden]] sonra Merkez Komitesi Genel Sekreterliği görevi, gerek SBKP gerekse [[Sovyetler Birliği hükûmeti]] üzerinde söz sahibi olmasından dolayı pratik olarak "Sovyetler Birliği lideri" ile eş anlamlı hale geldi.{{Kdş|Armstrong|1986|p=93,98}}<ref group="not">Bu dönemde gerek ülke gerekse parti içerisinde [[de jure]] olarak üst düzey lider olan ve aynı zamanda Lenin'in [[Halk Komiserleri Konseyi]] başkanlığına seçilmesinde etkili isimlerden biri olan [[Aleksey Rıkov]], 1920'lerin ortalarında [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi Politbürosu|Komünist Parti Politbürosu]]'nun Halk Komiserleri Konseyi'ne göre daha fazla yetkili konuma sahip olmaya başlamasıyla birlikte eski yetkilerini ve gücünü kaybetti. 1920'li yılları sonlarına gelindiğinde Rikov sadece Politbüro ve Stalin tarafından alınan kararların altına imza atmakla yetindi.</ref><ref group="not">[[Sovyetler Birliği Komünist Partisi genel sekreteri|Genel Sekreterlik]] makamı Sovyetler Birliği'nin kurulmasının ardından idari bir makam olarak oluşturulmuştu ve ilk lider [[Josef Stalin]] seçilmişti. 1927'deki [[Tüm Birlik Komünist Partisi (Bolşevik) 15. Kongresi|15. Parti Kongresi]]'nde Stalin genel sekreterlik makamının kaldırılmasını önerdi, ancak bu öneri kabul edilmedi. 1934'teki [[Tüm Birlik Komünist Partisi (Bolşevik) 17. Kongresi|17. Kongresi]]'nde yapısı değiştirilerek görevleri birden fazla üyeye verildi. Bu kişiler birinci sekreter, ikinci sekreter gibi isimlerle anıldılar. 1952'deki [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 19. Kongresi|19. Kongre]]'de genel sekreterlik makamı tamamen kaldırıldı. 1966 yılında [[Leonid Brejnev]] döneminde bu makam tekrar eski adı olan Genel Sekreterlik olarak isimlendirildi.</ref>
1956'daki [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 20. Kongresi|SBKP 20. Kongresi]]'nde Kruşçev, Stalin'i ve politikalarını açıkça kınadı ve [[destalinizasyon]] adı verilen Stalin dönemindeki liderlik anlayışlarının mahkûm edildiği süreç başladı. Bunun üzerine [[Anti Parti Grubu]] ismiyle anılan eski üst düzey Sovyet liderlerinden oluşan grup 1957'de Kruşçev'i görevden almayı denediyse de başarısız oldu.{{Kdş|Brown|2009|p=246}} Bu gelişmelerin ardından Kruşçev, Politbüro ile tartışmadan veya onay almadan siyasal kararlar alma yoluyla liderlik görevini sürdürdü.{{Kdş|Service|2009|p=378}} [[Küba Füze Krizi]] sonrası kendisine yönelik eleştirilerin artmasıyla birlikte 1964 yılında SBKP Birinci Sekreterliği görevini bıraktığını açıkladı. Yakın çalışma arkadaşı [[Leonid Brejnev]] aynı gün yapılan oylamada birinci sekreter olarak seçildi; [[Aleksey Kosıgin]] yeni Bakanlar Konseyi başkanı oldu ve [[Anastas Mikoyan]] [[Yüksek Sovyet Prezidyumu]] başkanı sıfatıyla görevini sürdürdü. 1965'te Politbüro'nun kararıyla Mikoyan emekli olmak zorunda bırakıldı, [[Nikolay Podgornıy]] ise Yüksek Sovyet Prezidyumu başkanı oldu.{{Kdş|Brown|2009|p= 402}}
[[Dosya:14th Conference of the All-Union Communist Party (Bolsheviks).jpg|thumb|sağ|250px|Nisan 1925'te [[Tüm Birlik Komünist Partisi (Bolşevik) 14. Kongresi]] için toplanan dönemin lider kadroları. Soldan sağa [[Mihail Laseviç]], [[Mihail Frunze]], [[Vılas Çubar]], [[Aleksey Rıkov]], [[Kliment Voroşilov]], [[Josef Stalin]], [[Mikola Skripnik]], [[Andrey Bubnov]] ve [[Grigol Orconikidze]].]]
{{Sovyetler Birliği siyaseti}}
Politbüro'nun lideri olarak Stalin, parti içerisinde çoğunluk olan taraftarlarıyla birlikte [[Büyük Temizlik]] olarak adlandırılan [[siyasi baskı]] dönemi başlattı ve muhalefet susturuldu. Bu dönem sonrası Stalin'in partideki yetkili konumu pekiştirildi.{{Kdş|Brown|2009|p=72}} Bu dönem kimi kaynaklarca [[Stalin kişi kültü]] olarak anıldı.{{Kdş|Gill|1980|p=167}} Haziran 1941'de [[Nazi Almanyası]]'nın [[Barbarossa Harekâtı]] kapsamında Sovyetler Birliği'ni işgal girişimini başlatması üzerine [[Devlet Savunma Komitesi]] kuruldu ve Stalin başkan olarak seçildi. Bu komite [[Büyük Vatanseverlik Savaşı]] boyunca devleti fiili olarak yönetti. Stalin'in Mart 1953'de yaşamını yitirmesinin ardından Merkez Komitesi [[Georgi Malenkov]]'u "Birinci Sekreter" olarak seçti, ancak Malenkov'a karşı [[Nikita Kruşçev]] tarafından muhalefet süreci başlatıldı.{{Kdş|Brown|2009|pp= 194, 231–33}} Kruşçev, Eylül 1953'te Birinci Sekreter olarak Merkez Komitesi'nin lideri olarak seçildi. Bu makam 1990 yılına kadar ülkede en üst düzey yöneticilik konumuydu.{{Kdş|Ginsburgs|Ajani|van den Berg|1989|p=500}}{{Kdş|Armstrong|1989|p=22}}
1964-1977 yılları arasında ülke Leonid Brejnev, Aleksey Kosıgin ve Nikolay Podgornıy'ın [[kolektif liderlik]] oluşturduğu [[troyka]] adı verilen [[triumvirlik]] sistemiyle yönetildi.{{Kdş|Bacon|Sandle|2002|p=13}} Hiçbir [[birinci dünya ülkesi]]nde görülmeyen bu durum söz konusu ülkelerle ilişkilerde temsiliyet açısından zaman zaman karmaşalara yol açtı.{{Kdş|Brown|2009|p=403}}<ref group="not">Örneğin [[Ulusal Güvenlik Danışmanı (Amerika Birleşik Devletleri)|Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Güvenlik Danışmanı]] [[Henry Kissinger]], 1967 yılında toplanan [[Glassboro Zirvesi Konferansı]]'nda Sovyetleri temsil eden [[Aleksey Kosıgin]]'in hatalı bir şekilde "Sovyetler Birliği lideri" ve "Sovyet dış politikasının başındaki kişi" olduğunu düşünmüştü.</ref> Sonraki yıllarda Gorbaçov tarafından [[Durgunluk Dönemi]] olarak anılacak olan 1964-1982 yılları arasındaki dönem, ülkede geçmişe görece düşük sosyoekonomik verimliliğin baş gösterdiği ve ülke yöneticilerinde [[gerontokrasi]]nin belirgin halde olduğu bir dönem oldu.{{Kdş|Brown|2009|p=398}} 1982'de [[Yuriy Andropov]] SBKP Merkez Komitesi Genel Sekreterliği görevine seçildi ancak 1983 yılında büyüyen sağlık sorunları nedeniyle görevini yapamaz hale geldi ve Politbüro toplantılarına başkanlık etmesi gereken toplantılara nadiren katılabildi. Bu süreçte [[Nikolay Tihonov]] onun yerine toplantılara başkanlık yaptı.{{Kdş|Zemtsov|1989|p=146}} Andropov yalnızca 15 ay görevde kalabildi ve 1984 yılındaki ölümünün ardından [[Konstantin Çernenko]] genel sekreter oldu. Çernenko, 10 Mart 1985'teki ölümüne dek 13 ay bu görevi sürdürdü.{{Kdş|Brown|2009|p=481}}
Anayasada genel sekreterlik görevine direkt bir atıf bulunmaması nedeniyle, bir Sovyet liderinin ölümünden veya görevden çekilmesinin ardından bu makamın halefi olarak kişi SBKP Politbürosu, Merkez Komitesi veya başka bir hükûmet ya da parti aygıtının desteğine ihtiyaç duymaktaydı. Ülkenin son anayasası olan [[1977 Sovyet Anayasası]] itibarıyla [[Sovyetler Birliği Bakanlar Konseyi]] başkanı aynı zamanda [[hükûmet başkanı]], [[Yüksek Sovyet Prezidyumu]] başkanı ise aynı zamanda [[Sovyetler Birliği devlet başkanları listesi|devlet başkanı]] idi.{{Kdş|Armstrong|1986|p=169}}{{Kdş|Armstrong|1986|p=165}} Bakanlar Konseyi başkanının görevleri birinci dünya ülkelerindeki [[başbakan]]la, Yüksek Sovyet Prezidyumu başkanının görevleri ise bu ülkelerdeki [[cumhurbaşkanı]] ile eşdeğerdi.{{Kdş|Armstrong|1986|p=165}}{{Kdş|Armstrong|1986|p=169}}
1956'daki [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 20. Kongresi|SBKP 20. Kongresi]]'nde Kruşçev, Stalin'i ve politikalarını açıkça kınadı ve [[destalinizasyon]] adı verilen Stalin dönemindeki liderlik anlayışlarının mahkum edildiği süreç başladı.<ref group="not">Dönemin parti kadroları bu süreci yıkıcı ve istikrarsızlaştırıcı ve [[Marksizm-Leninizm]]'in temel ilkelerden saptırma olarak algıladı ve Kruşçev gerek partide gerek ülkede çok sayıda düşman kazandı.</ref> Bunun üzerine [[Anti-Parti Grubu]] ismiyle anılan eski üst düzey Sovyet liderlerinden oluşan grup 1957'de Kruşçev'i görevden almayı denedi, ancak başarısız oldu.{{Kdş|Brown|2009|p=246}} Bu gelişmelerin ardından Kruşçev, Politbüro ile tartışmadan veya onay almadan siyasal kararlar alma yoluyla liderlik görevini sürdürdü.{{Kdş|Service|2009|p=378}} [[Küba füze krizi]] sonrası kendisine yönelik eleştirilerin artmasıyla birlikte 1964 yılında SBKP Birinci Sekreterliği görevini bıraktığını açıkladı. Yakın çalışma arkadaşı [[Leonid Brejnev]] aynı gün yapılan oylamada Birinci Sekreter olarak seçildi; [[Aleksey Kosigin]] yeni Bakanlar Konseyi Başkanı oldu ve [[Anastas Mikoyan]] [[Yüksek Sovyet Prezidyumu]] Başkanı sıfatıyla görevini sürdürdü. 1965'te, Politbüro'nun kararıyla, Mikoyan emekli olmak zorunda bırakıldı; [[Nikolay Podgorni]], Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanlığı görevini devraldı.{{Kdş|Brown|2009|p= 402}}
[[Mihail Gorbaçov]], 11 Mart 1985 tarihinde Politbüro tarafından genel sekreterlik görevine seçildi.{{Kdş|Brown|2009|p=487}} Seçildiği dönem 54 yaşında olan Gorbaçov, Kruşçev döneminden sonra seçilen liderlere göre oldukça genç idi. Gorbaçov Mayıs 1985'te ekonomik gelişmenin yavaşladığını, ülkenin [[Durgunluk Dönemi|durgunluk dönemi]]ne girdiğini ve yetersiz yaşam standartlarının hüküm sürdüğünü ifade ederek bu açıklıkta konuşan ilk Sovyet lideri oldu. Gorbaçov, daha önceki liderlerden farklı bir yönetim anlayışı yürüterek [[perestroyka]] ve [[glasnost]] adı verilen politikalara girişti.{{Kdş|Brown|2009|p=489, 503}}
[[Dosya:RIAN archive 724370 Young Communist League Central Committee holds plenary session.jpg|RIAN archive 724370 Young Communist League Central Committee holds plenary session.jpg|thumb|sol|200px|Sovyetler Birliği 1964-1977 yılları arasında [[Leonid Brejnev]], [[Aleksey Kosigin]] ve [[Nikolay Podgornıy]] oluşturduğu [[kolektif liderlik]] ile yönetildi. 25 Ekim 1968 tarihli bu fotoğrafta [[Komsomol]]'un 50. kuruluş yıl dönümü vesilesiyle gerçekleşen etkinlikte üç lider birlikte görülüyor.]]
1964-1977 yılları arasında ülke [[Leonid Brejnev]], [[Aleksey Kosigin]] ve [[Nikolay Podgornıy]]'ın [[kolektif liderlik]] olarak oluşturduğu [[troyka]] adı verilen [[triumvirlik]] sistemiyle yönetildi.{{Kdş|Bacon|Sandle|2002|p=13}} [[Birinci dünya ülkeleri]]nde görülmeyen bu durum söz konusu ülkelerle ilişkilerde temsiliyet açısından zaman zaman karmaşalara yol açtı.{{Kdş|Brown|2009|p=403}}<ref group="not">Örneğin [[Ulusal Güvenlik Danışmanı (Amerika Birleşik Devletleri)|ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı]] [[Henry Kissinger]], 1967 yılında toplanan [[Glassboro Zirvesi Konferansı]]'nda Sovyetleri temsil eden [[Aleksey Kosigin]]'in hatalı bir şekilde "Sovyetler Birliği lideri" ve "Sovyet dış politikasının başındaki kişi" olduğunu düşünmüştü.</ref> Sonraki yıllarda Gorbaçov tarafından [[Durgunluk Dönemi]] olarak anılacak olan 1964-1982 yılları arasındaki dönem, ülkede diğer dönemlere göre düşük sosyo-ekonomik verimliliğin baş gösterdiği ve ülke yöneticilerinde [[gerontokrasi]]nin belirgin halde olduğu bir dönem oldu.{{Kdş|Brown|2009|p=398}} 1982'de [[Yuri Andropov]] SBKP Merkez Komitesi Genel Sekreterliği görevine seçildi ancak 1983 yılında büyüyen sağlık sorunları nedeniyle görevini yapamaz hale geldi ve Politbüro toplantılarına başkanlık etmesi gereken toplantılara nadiren katılabildi. Bu süreçte [[Nikolay Tihonov]] onun yerine toplantılara başkanlık yaptı.{{Kdş|Zemtsov|1989|p=146}} Andropov yalnızca 15 ay görevde kalabildi ve 1984 yılındaki ölümünün ardından [[Konstantin Çernenko]] Genel Sekreterlik görevine seçildi. Çernenko, 10 Mart 1985'teki ölümüne dek 13 ay bu görevi sürdürdü.{{Kdş|Brown|2009|p=481}}
Mart 1990 tarihinde, genel sekreterlik makamının yeniden şekillendirilmesiyle tesis edilen [[Sovyetler Birliği devlet başkanı]] makamı en yüksek Sovyet makamı oldu.{{Kdş|Brown|1996|p=195}} Başkanlığın kurulması döneminde eş zamanlı olarak [[Sovyetler Birliği Halk Vekilleri Kongresi|Halk Vekilleri Kongresi]] temsilcileri anayasanın 6. maddesinin değiştirilmesine karar verdi. Bu karar partinin devlet ve [[Sovyet halkı]] üzerindeki egemenliğini zayıflattı.{{Kdş|Brown|1996|p=196}} Yeni tasarıya göre ölüm, istifa ya da görevdeki bir başkanın görevden alınması durumlarında başkanın görevini başkan yardımcısı üstlenmesi öngörülüyordu. Tasarının yürürlüğe girmesinden önce Başkan Yardımcısı [[Gennadiy Yanayev]]'in önderliğindeki başarısız [[1991 Sovyetler Birliği darbe girişimi|1991 darbe girişimi]] yaşanınca başkan yardımcısının yerini [[Sovyetler Birliği Devlet Konseyi]]'nin seçilmiş bir üyesi aldı.{{Kdş|Gorbachev|1991|}} Yaşananların ardından kısa süre sonra da [[Sovyetler Birliği'nin dağılması|Sovyetler Birliği dağıldı]].{{Kdş|Brown|1996|p=275, 503}}
{{Çift resim|sağ|RIAN archive 555293 XXIII Congress of the CPSU.jpg|171|RIAN archive 849240 XXVI Congress of the CPSU.jpg|135|[[Sovyetler Birliği Komünist Partisi]] Kongreleri kişileri lider konumunda görevlendirme ya da çeşitli yetkiler konularında önem arz ederdi. Solda 1966 yılında toplanan [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 23. Kongresi|23. Kongre]], sağda ise 1981 yılında toplanan [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 26. Kongresi|26. Kongre]] görülmektedir.}}
Anayasada Genel Sekreterlik görevine açıkça bir atıf bulunmaması nedeniyle, bir Sovyet liderinin ölümünden veya görevden çekilmesinin ardından, bu makamın halefi olarak kişi SBKP Politbürosu, Merkez Komite veya başka bir hükûmet ya da parti aygıtının desteğine ihtiyaç duymaktaydı. Ülkenin son anayasası olan [[1977 Sovyet Anayasası]] itibariyle [[Sovyetler Birliği Bakanlar Konseyi]] Başkanı aynı zamanda [[hükûmet başkanı]]{{Kdş|Armstrong|1986|p=169}}, [[Yüksek Sovyet Prezidyumu]] Başkanı ise aynı zamanda [[Sovyetler Birliği devlet başkanları listesi|devlet başkanı]] idi.{{Kdş|Armstrong|1986|p=165}} Bakanlar Konseyi Başkanı'nın görevleri [[birinci dünya ülkesi|birinci dünya ülkelerindeki]] [[başbakan]]la{{Kdş|Armstrong|1986|p=169}}, Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanı'nın görevleri ise bu ülkelerdeki [[cumhurbaşkanı]] ile eşdeğerdi.{{Kdş|Armstrong|1986|p=165}}
== Liderler ==
[[Mihail Gorbaçov]], 11 Mart 1985 tarihinde Politbüro tarafından Genel Sekreterlik görevine seçildi.{{Kdş|Brown|2009|p=487}} Seçildiği dönem 54 yaşında olan Gorbaçov, Kruşçev döneminden sonra seçilen liderlere göre oldukça genç idi. Gorbaçov Mayıs 1985'te ekonomik gelişmenin yavaşladığını, ülkenin [[Durgunluk Dönemi|durgunluk dönemi]]ne girdiğini ve yetersiz yaşam standartlarının hüküm sürdüğünü açıkça ifade etti ve bunu yapan için ilk Sovyet lider oldu. Gorbaçov, daha önceki liderlerin yapmadığı politikalara girişti; bu politikalar [[perestroyka]] (Türkçe: Yeniden yapılandırma) ve [[glasnost]] (Türkçe: Şeffaflık) olarak anıldı.{{Kdş|Brown|2009|p=489, 503}}<ref group="not">[[Mihail Gorbaçov]] 1986-88 arası [[Sovyetler Birliği ekonomisi]]nin temelin oluşturan [[Ekonomik planlama|merkezî planlamayı]] kaldırdı ve devlet teşebbüslerinin kendi üretimlerini belirlemesine izin verdi. Bununla birlikte daha önce özel sektöre izin verilmeyen işletmelerde özel yatırımlar sağladı ve yabancı yatırıma izin verdi. Ayrıca ülkede yönetim yapısını değiştirerek daha fazla halk tartışması ve eleştiri yapılmasını sağladı. 1988 ve 1989'da o döneme kadar [[Marksizm-Leninizm]]'i ve [[komünizm]]in tanımlayan temel politikalardan uzaklaşıldı.</ref>
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%;"
{{Sovyetler Birliği siyaseti}}
! scope="col" rowspan="2"| Lider
Mart 1990 tarihinde [[Sovyetler Birliği Devlet Başkanı]] makamı Genel Sekreterlik makamının yeniden şekillendirilmesiyle en yüksek Sovyet politik makam oluşturuldu.{{Kdş|Brown|1996|p=195}} Başkanlığın kurulması döneminde eş zamanlı olarak [[Sovyetler Birliği Halk Vekilleri Kongresi|Halk Vekilleri Kongresi]] temsilcileri anayasanın 6. maddesinin değiştirilmesine karar verdi. Bu karar partinin devlet ve [[Sovyet halkı]] üzerindeki egemenliğini zayıflattı.{{Kdş|Brown|1996|p=196}} Yeni tasarıya göre ölüm, istifa ya da görevdeki bir başkanın görevden alınması durumlarında başkanın görevini başkan yardımcısı üstlenecekti, fakat bunun gerçekleşmesinden önce başkan yardımcısı [[Gennadi Yanayev]]'in önderliğindeki başarısız [[1991 Sovyetler Birliği darbe girişimi|1991 darbe girişimi]]nden sonra başkan yardımcısının yerini [[Sovyetler Birliği Devlet Konseyi]]'nin seçilmiş bir üyesi aldı.{{Kdş|Gorbachev|1991|}} Ardından [[Sovyetler Birliği'nin dağılması|Sovyetler Birliği dağıldı]].{{Kdş|Brown|1996|p=275, 503}}
! scope="col" colspan="2" | Dönem
! scope="col" rowspan="2"| Kongre(ler)
== Lider listesi ==
! scope="col" rowspan="2"| Makam
Aşağıdaki liste [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi]]'nde, hükûmette veya her ikisinde liderlik yapan alan kişileri kapsar. † ile işaretli kişiler görevde ölen liderleri belirtmektedir.
! scope="col" rowspan="2"| Kaynak
{| class="wikitable" style="text-align:center"
! scope="col" style="width:11em;" | İsim<br><small>(Doğum–Ölüm)</small>
! scope="col" | Fotoğraf
! scope="col" style="width:10em;" | Periyot
! scope="col" | Kongreler
! scope="col" | Notlar
|-
! Geliş
! scope="row" style="font-weight:normal;" | [[Vladimir Lenin]]<br><small>(1870–1924)</small>{{Kdş|Brown|2009|p=53}}
! Gidiş
| [[Dosya:Bundesarchiv Bild 183-71043-0003, Wladimir Iljitsch Lenin.jpg|100px]]
|30 Aralık 1922{{Kdş|Brown|2009|p=53}}<br>↓<br>21 Ocak 1924†{{Kdş|Brown|2009|p=59}}
|[[Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) 11. Kongresi|11.]]–[[Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) 12. Kongresi|12. Kongre]]
| align="left" | [[Halk Komiserleri Konseyi]] Başkanı ve ilk örgütlenmesinden bu yana [[Bolşevizm|Bolşevikler]]<nowiki/>in resmi olmayan lideri.{{Kdş|Brown|2009|p=53}} 1917'den 1924 yılındaki ölümüne dek [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti]] (RSFSR) lideriydi. Bununla birlikte 1922 yılında kurulan [[Sovyetler Birliği]]'nin de lideri konumundaydı.{{Kdş|Sakwa|1999|pp=140–143}}
|-
| scope="row" align=center| '''[[Vladimir Lenin]]'''
! scope="row" style="font-weight:normal;" | [[Josef Stalin]]<br><small>(1878–1953)</small>{{Kdş|Brown|2009|p=59}}
|align=center|30 Aralık 1922
| [[Dosya:JStalin Secretary general CCCP 1942.jpg|100px]]
|align=center|21 Ocak 1924[[Death in office|†]]
|21 Ocak1924{{Kdş|Brown|2009|p=59}}<br>↓<br>5 Mart 1953†{{Kdş|Service|2009|p=323}}
|[[Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) 1311. Kongresi|1311.]]–-[[Sovyetler BirliğiRusya Komünist Partisi 19(Bolşevik) 12. Kongresi|1912. Kongre]]
|[[Halk Komiserleri Konseyi]] başkanı
| align="left" | 3 Nisan 1922'den makamın kaldırıldığı Ekim 1952'ye kadar [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi genel sekreteri]].{{Kdş|Service|2009|pp=231–32}} 1917-23 arası [[Uluslar Halk Komiserliği]] görevini yürüttü.{{Kdş|Service|2005|p=154}} [[Lev Kamenev]] ve [[Grigori Zinoviyev]]'le birlikte Nisan 1925'e kadar [[triumvirlik]]in bir parçası idi. 6 Mayıs 1941'den 5 Mart 1953'teki ölümüne dek Halk Komiserleri Konseyi Başkanı olarak görev yaptı.{{Kdş|Service|2009|p=323}} 19 Temmuz 1941'den 3 Mart 1947'ye kadar [[Sovyetler Birliği savunma bakanı|Savunma Bakanı]] olarak, [[Büyük Vatanseverlik Savaşı]] sırasında [[Devlet Savunma Komitesi]] Başkanı olarak görev yaptı.{{Kdş|Green|Reeves|1993|p=196}}
| align="center" | {{Kdş|Brown|2009|p=53}}{{Kdş|Brown|2009|p=59}}{{Kdş|Sakwa|1999|pp=140-143}}
|-
| rowspan="2" scope="row" align=center| '''[[Josef Stalin]]'''
! scope="row" style="font-weight:normal;" | [[Georgi Malenkov]]<br><small>(1902–1988)</small>{{Kdş|Service|2009|p=331}}
|rowspan="2" align=center| 21 Ocak 1924
| [[Dosya:Georgy Malenkov 1964.jpg|100px]]
|rowspan="2" align=center| 5 Mart 1953[[Death in office|†]]
|5 Mart 1953{{Kdş|Service|2009|p=331}}{{Kdş|Service|2009|p=332}}<br>↓<br>8 Şubat 1955{{Kdş|Duiker|Spielvogel|2006|p=572}}
|rowspan="2" | [[Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) 13. Kongresi|13.]]-[[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 19. Kongresi|19. Kongre]]
|rowspan="1" | [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi genel sekreteri|Komünist Parti genel sekreteri]]
| align="left" | Stalin'in ölümünden sonra onun tüm görevleri Malenkov'a geçti, ancak istifaya zorlandı.{{Kdş|Cook|2001|p=163}} Halk Komiserleri Konseyi Başkanlığı aracılığıyla Kruşçev'e karşı muhalefet mücadelesi gerçekleştirdi.{{Kdş|Hill|1993|p=61}}
|rowspan="2" align="center" | {{Kdş|Brown|2009|p=59}}{{Kdş|Service|2009|p=323}}{{Kdş|Service|2009|pp=231-32}}{{Kdş|Service|2005|p=154}}{{Kdş|Service|2009|p=323}}{{Kdş|Green|Reeves|1993|p=196}}
|-
|rowspan="2" | [[Sovyetler Birliği Bakanlar Konseyi|Bakanlar Konseyi]] başkanı
! scope="row" style="font-weight:normal;" | [[Nikita Kruşçev]]<br><small>(1894–1971)</small>{{Kdş|Taubman|2003|p=258}}
| [[Dosya:Bundesarchiv Bild 183-B0628-0015-035, Nikita S. Chruchstschow.jpg|100px]]
|8 Şubat 1955{{Kdş|Taubman|2003|p=258}}<br>↓<br>14 Ekim 1964{{Kdş|Service|2009|p=377}}
|[[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 20. Kongresi|20.]]–[[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 22. Kongresi|22. Kongre]]
| align="left" | Eylül 1953'te [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi]] Birinci Sekreteri seçildi. 27 Eylül 1958'den 14 Ekim 1964'e kadar [[Sovyetler Birliği Bakanlar Konseyi|Bakanlar Konseyi Başkanı]] olarak görev yaptı. 13 Ekim 1964'te yapılan toplantıda daha önce 1957'de [[Anti-Parti Grubu]] ile yaşanan krizden bu yana olan kendisine muhalif olan kesimlerle en hararetli tartışmaları yaşadı ve tüm görevlerinden uzaklaştırıldı. Emekliliğinde bir kovuşturmaya maruz kalmadı, fakat siyasi yaşamına devam edemedi. Liderliğinde gerçekleştirdiği değişimlerin birçoğu daha sonraki dönemlerde tekrar eski haline getirildi.
|-
| scope="row" align=center| '''[[Georgiy Malenkov]]'''
! scope="row" style="font-weight:normal;" | [[Leonid Brejnev]]<br><small>(1906–1982)</small>{{Kdş|Service|2009|p=377}}
|align=center|5 Mart 1953
| [[Dosya:1977 CPA 4774(Cutted).jpg|100px]]
|align=center|8 Eylül 1953
|14 Ekim 1964{{Kdş|Service|2009|p=377}}<br>↓<br>10 Kasım 1982†{{Kdş|Service|2009|p=426}}
|{{N/A|Kongre görmedi}}
|[[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 23. Kongresi|23.]]–[[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 26. Kongresi|26. Kongre]]
| align="center" | {{Kdş|Service|2009|p=331}}{{Kdş|Service|2009|p=332}}{{Kdş|Duiker|Spielvogel|2006|p=572}}{{Kdş|Cook|2001|p=163}}{{Kdş|Hill|1993|p=61}}
| align="left" | SBKP Merkez Komitesinin Birinci Sekreteri olarak görev yaptı, daha sonra bu makamın adı Genel Sekreterlik olarak değiştirildi{{Kdş|Service|2009|p=378}} ve 1970'li yıllara kadar [[Aleksey Kosigin]] birlikte eş-başkanlık yaptı. Daha sonra Prezidyum Başkanı unvanını aldı.{{Kdş|Brown|2009|p= 402}}
|-
| scope="row" align=center| '''[[Nikita Kruşçev]]'''
! scope="row" style="font-weight:normal;" | [[Yuri Andropov]]<br><small>(1914–1984)</small>{{Kdş|Service|2009|p=428}}
|align=center|8 Eylül 1953
| [[Dosya:Yuri Andropov - Soviet Life, August 1983.jpg|100px]]
|align=center|14 Ekim 1964
|12 Kasım 1982{{Kdş|Service|2009|p=428}}<br>↓<br>9 Şubat 1984†{{Kdş|Service|2009|p=433}}
|[[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 20. Kongresi|20.]]-[[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 22. Kongresi|22. Kongre]]
|—
|Komünist Parti birinci sekreteri
| align="left" |SBKP Merkez Komitesi Genel Sekreteri olarak görev aldı.{{Kdş|Brown|2009|p=403}} 16 Haziran 1983'ten ölümüne dek Prezidyum Başkanlığı görevi yaptı.{{Kdş|Paxton|2004|p=234}}
| align="center" | {{Kdş|Taubman|2003|p=258}}{{Kdş|Service|2009|p=377}}
|-
| scope="row" align=center| '''[[Leonid Brejnev]]'''
! scope="row" style="font-weight:normal;" | [[Konstantin Çernenko]]<br><small>(1911–1985)</small>{{Kdş|Service|2009|p=434}}<br><small>([[de jure]])</small>
|align=center|14 Ekim 1964
| [[Dosya:Konstantin Ustinovich Chernenko (portrait).jpg|100px]]
|align=center|10 Kasım 1982[[Death in office|†]]
|13 Şubat 1984{{Kdş|Service|2009|p=434}}<br>↓<br>10 Mart 1985†
|[[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 23. Kongresi|23.]]-[[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 26. Kongresi|26. Kongre]]
|—
|rowspan="4" | Komünist Parti genel sekreteri
| align="left" | SBKP Merkez Komitesi Genel Sekreteri görevini yürüttü.{{Kdş|Europa Publications Limited|2004|p=302}} 11 Nisan 1984'ten ölümüne dek Prezidyum Başkanlığı görevi yaptı.{{Kdş|Paxton|2004|p=235}}
| align="center" | {{Kdş|Service|2009|p=377}}{{Kdş|Service|2009|p=426}}{{Kdş|Service|2009|p=378}}{{Kdş|Brown|2009|p= 402}}
|-
| scope="row" align=center| '''[[Yuriy Andropov]]'''
! scope="row" style="font-weight:normal;" | [[Mihail Gorbaçov]]<br><small>(1931–)</small>{{Kdş|Service|2009|p=435}}
|align=center|10 Kasım 1982
| [[Dosya:RIAN archive 359290 Mikhail Gorbachev.jpg|100px|]]
|align=center|9 Şubat 1984[[Death in office|†]]
|'''Genel Sekreter:'''<br />11 Mart 1985{{Kdş|Service|2009|p=378}}<br>↓<br>19 Ağustost 1991{{Kdş|Gorbachev|1996|p=771}}<br />'''Başkan:'''<br />21 Ağustos1991{{Kdş|Service|2009|p=378}}<br>↓<br>25 Aralık 1991{{Kdş|Gorbachev|1996|p=771}}
|{{N/A|Kongre görmedi}}
|[[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 27. Kongresi|27.]]–[[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 28. Kongresi|28. Kongre]]
| align="center" | {{Kdş|Service|2009|p=428}}{{Kdş|Service|2009|p=433}}{{Kdş|Brown|2009|p=403}}{{Kdş|Paxton|2004|p=234}}
| align="left" | 11 Mart 1985'te{{Kdş|Paxton|2004|p=235}} SBKP Genel Sekreterliği görevine seçildi ve 24 Ağustos 1991 tarihinde istifa edene kadar bu görevi yürüttü.{{Kdş|Service|2009|p=503}} 1 Ekim 1988'de{{Kdş|Europa Publications Limited|2004|p=302}} seçilerek [[Yüksek Sovyet Prezidyumu]] Başkanı olarak görev aldı. Daha sonra bu makam Yüksek Sovyet Başkanlığı ile değiştirildi.{{Kdş|Paxton|2004|p=235}} Bu görevi 25 Mayıs 1989 ile 15 Mart 1990 tarihleri arasında yürüttü. 15 Mart 1990 ile istifa ettiği ve [[Sovyetler Birliği'nin dağılması]]nın başladığı gün olan 25 Aralık 1991{{Kdş|Paxton|2004|p=237}} tarihleri arasında [[Sovyetler Birliği Devlet Başkanı]] idi.{{Kdş|Gorbachev|1996|p=771}}
|-
| scope="row" align=center| '''[[Konstantin Çernenko]]'''
! scope="row" style="font-weight:normal;" | [[Gennadi Yanayev]]<br><small>(1937–2010)</small><br><small>(darbe ile el koydu)</small>
|align=center|9 Şubat 1984
| [[Dosya:Gennady Yanayev (grave).JPG|100px|]]
|align=center|10 Mart 1985[[Death in office|†]]
|19 Ağustos 1991<br>↓<br>21 Ağustos 1991
|{{N/A|Kongre görmedi}}
|—
| align="center" | {{Kdş|Service|2009|p=434}}{{Kdş|Europa Publications Limited|2004|p=302}}{{Kdş|Paxton|2004|p=235}}
| align="left" | Gorbaçov'un reformlarının çok ileri gittiğini ve onu siyasetten uzaklaştırmak amacıyla kurulan [[Devlet Olağanüstü Hal Komitesi]]'nin lideri idi. [[1991 Sovyetler Birliği darbe girişimi]] başarısız oldu ve gücü kaybetti.
|}-
| rowspan="2" scope="row" align=center| '''[[Mihail Gorbaçov]]'''
| rowspan="2" align=center| 10 Mart 1985
| rowspan="2" align=center| 26 Aralık 1991
| rowspan="2" | [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 27. Kongresi|27.]]-[[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 28. Kongresi|28. Kongre]]
| rowspan="2" align="center" | {{Kdş|Service|2009|p=435}}{{Kdş|Service|2009|p=378}}{{Kdş|Gorbachev|1996|p=771}}{{Kdş|Paxton|2004|p=235}}
|-
| rowspan="1" | [[Sovyetler Birliği devlet başkanı]]
|}</center>
{{Çoklu resim
| yön = horizontal
| hiza = center
| image1 = Bundesarchiv Bild 183-71043-0003, Wladimir Iljitsch Lenin.jpg
== Üçlü liderlik listesi ==
| caption1 = [[Vladimir Lenin]]
Sovyetler Birliği'nde dört ayrı dönemde [[troyka]] adı verilen [[triumvirlik]] sistemi{{Kdş|Tinggaard|Svendsen|2009|p=460}} ile üçlü yönetim mekanizması oluşturulmuştur. İlki [[Vladimir Lenin|Lenin]]'in hastalığının ağırlaşmasından sonraki 3 yıllık dönemi, ikincisi [[Josef Stalin|Stalin]]'in ölümünden sonraki 3 aylık dönemi, üçüncüsü [[Nikita Kruşçev|Kruşçev]]'in iktidardan düşürülmesi ve [[Leonid Brejnev|Brejnev]]'in yükseldiği dönemi, dördüncüsü ise [[Konstantin Çernenko|Çernenko]]'nun hastalığı dönemini kapsar. [[Kolektif liderlik|Kolektif liderliğin]] hakim olduğu bu dönemlerde ülke, bir kişi şahsında liderlik yetkileri olmadan yönetildi.{{Kdş|Brown|2009|p= 402}}{{Kdş|Service|2009|p=332}}{{Kdş|Anderson|2009|p=156-57}}
| width1 = 173
| image2 = Bundesarchiv Bild 183-B0628-0015-035, Nikita S. Chruschtschow.jpg
| caption2 = [[Nikita Kruşçev]]
| width2 = 200
| image3 = Yuri Andropov - Soviet Life, August 1983.jpg
| caption3 = [[Yuriy Andropov]]
| width3 = 208
| image4 = RIAN archive 359290 Mikhail Gorbachev.jpg
| caption4 = [[Mihail Gorbaçov]]
| width4 = 180
| image5 = Gennady Yanayev (grave, cropped).JPG
| caption5 = [[Gennadiy Yanayev]]
| width5 = 183
}}
== Üçlü liderlikler ==
<center>
{| class="wikitable" width=80%
! colspan="3" rowspan="2"| Kişiler<br><small>(Doğum–Ölüm)</small>Liderler
! colspanscope="1col" widthcolspan=16%|"2" Görev| süresiDönem
! colspan="1" rowspan="2"| NotlarTroyka özeti
! colspan="1" rowspan="2"| Kaynaklar
|-
! Geliş
| rowspan=1 width=10%| [[Dosya:Kamenev1922.jpg|100px]]
! Gidiş
| rowspan=1 width=10%| [[Dosya:19240920-stalin rykov zinoviev bukharin (cropped).jpg|125px]]
| rowspan=1 width=10%| [[Dosya:Grigory Zinoviev 02.jpg|110px]]
| rowspan=2 width=10%| <center>Mayıs 1922{{Kdş|Reim|2002|pp=18–19}}<br>↓<br>Nisan 1925{{Kdş|Rappaport|1999|pp=141 & 326}}</center>
| align="left" rowspan=2 | [[Vladimir Lenin]]'in hastalığı kapsamında Mayıs 1922'de ilk [[inme]] ortaya çıktığında, onun görev yetkileriyle donatılmış üçlü bir yönetim mekanizması kuruldu. Buna karşın 2 Ekim 1922 tarihinde liderliğe geri döndü fakat durumu 9 Mart 1923 tarihinde yeniden ağırlaştı. Üçlü mekanizma [[Grigori Zinoviyev]], [[Josef Stalin]] ve [[Lev Kamenev]]'den oluşuyordu. Kamanev ve Zinoviyev'in [[tek ülkede sosyalizm]] kuramına eleştiri getirip [[sosyalizm]]in ancak [[enternasyonalizm|enternasyonal]] alanda elde edilebileceğine dair sıkı inançları yüzünden Nisan 1925'te troyka dağıldı. 1926 başlarında Kamenev ve Zinoviyev, [[Lev Troçki]]'nin öncülüğünü yaptığı [[Sol Muhalefet]] ile birleştiler.{{Kdş|Rappaport|1999|pp=141 & 326}} İkili, yıllar sonra [[Büyük Temizlik]] kapsamında idam edildi.
|-
| align="center" rowspan=1 width=10%| [[Dosya:Kamenev1922.jpg|100px]]
| colspan="1" align="center"| [[Lev Kamenev]]<br><small>(1883–1936)</small>{{Kdş|Rappaport|1999|p=140}}
| align="center" rowspan=1 width=10%| [[Dosya:JStalin Secretary general CCCP 1942.jpg|100px]]
| colspan="1" align="center"| [[Josef Stalin]]<br><small>(1878–1953)</small>{{Kdş|Brown|2009|p=59}}
| align="center" rowspan=1 width=10%| [[Dosya:Grigory Zinoviev 02.jpg|110px]]
| colspan="1" align="center"| [[Grigori Zinoviyev]]<br><small>(1883–1936)</small>{{Kdş|Rappaport|1999|p=325}}
| align=center rowspan=2 width=12%| Mayıs 1922
| align=center rowspan=2 width=12%| Nisan 1925
| align="left" rowspan=2 | [[Vladimir Lenin]]'in hastalığı kapsamında Mayıs 1922'de ilk [[inme]] ortaya çıktığında, onun görev yetkileriyle donatılmış üçlü bir yönetim mekanizması kuruldu. Buna karşın 2 Ekim 1922 tarihinde liderliğe geri döndü fakat durumu 9 Mart 1923 tarihinde yeniden ağırlaştı. Üçlü mekanizma [[Grigoriy Zinovyev]], [[Josef Stalin]] ve [[Lev Kamenev]]'den oluşuyordu. Kamanev ve Zinovyev'in [[tek ülkede sosyalizm]] kuramına eleştiri getirip [[sosyalizm]]in ancak [[enternasyonalizm|enternasyonal]] alanda elde edilebileceğine dair sıkı inançları yüzünden Nisan 1925'te troyka dağıldı. 1926 başlarında Kamenev ve Zinovyev, [[Lev Troçki]]'nin öncülüğünü yaptığı [[Sol Muhalefet]] ile birleştiler. İkili, yıllar sonra [[Büyük Temizlik]] sırasında idam edildi.
| align="center" rowspan=2 | {{Kdş|Reim|2002|pp=18-19}}{{Kdş|Rappaport|1999|pp=141 & 326}}
|-
| rowspancolspan="1" widthalign=10%"center"| [[Dosya:LavrentyLev Beria.jpg|100pxKamenev]]
| colspan="1" align="center"| [[Josef Stalin]]
| rowspan=1 width=10%| [[Dosya:Georgy Malenkov 1964.jpg|100px]]
| colspan="1" align="center"| [[Grigoriy Zinovyev]]
| rowspan=1 width=10%| [[Dosya:Molotov.bra.jpg|100px]]
| rowspan=2 width=10%| <center>13 Mart 1953{{Kdş|Service|2009|p=332}}<br>↓<br>26 Haziran 1953{{Kdş|Andrew|Gordievsky|1990|pp=423–24}}</center>
| align="left" rowspan=2 | Bu üçlü yönetim [[Georgi Malenkov]], [[Lavrenti Beriya]] ve [[Vyaçeslav Molotov]]'dan oluşmaktaydı.{{Kdş|Marlowe|2005|p=140}} Malenkov ve Molotov'un Kruşçev'e destek vererek Beriya'nın tutuklatması ve kurşuna dizilmesiyle sonuçlanan kampanyaya destek vermesinden sonra dağıldı.{{Kdş|Taubman|2003|p=258}}
|-
| align="center" rowspan=1 width=10%| [[Dosya:Lavrenty Beria.jpg|100px]]
| colspan="1" align="center"| [[Lavrenti Beriya]]<br><small>(1899–1953)</small>{{Kdş|Service|2009|p=332}}
| align="center" rowspan=1 width=10%| [[Dosya:Georgy Malenkov 1964.jpg|100px]]
| colspan="1" align="center"| [[Georgi Malenkov]]<br><small>(1902–1988)</small>{{Kdş|Service|2009|p=332}}
| align="center" rowspan=1 width=10%| [[Dosya:Molotov.bra.jpg|100px]]
| colspan="1" align="center"| [[Vyaçeslav Molotov]]<br><small>(1890–1986)</small>{{Kdş|Service|2009|p=332}}
| align=center rowspan=2| 13 Mart 1953
| align=center rowspan=2| 26 Haziran 1953
| align="left" rowspan=2 | Bu üçlü yönetim [[Georgiy Malenkov]], [[Lavrenti Beriya]] ve [[Vyaçeslav Molotov]]'dan oluşmaktaydı. Malenkov ve Molotov'un Kruşçev'e destek vererek Beriya'nın tutuklanması ve kurşuna dizilmesiyle sonuçlanan kampanyaya destek vermesinden sonra dağıldı.
| align="center" rowspan=2 | {{Kdş|Service|2009|p=332}}{{Kdş|Andrew|Gordievsky|1990|pp=423-24}}{{Kdş|Marlowe|2005|p=140}}{{Kdş|Taubman|2003|p=258}}
|-
| colspan="1" align="center"| [[Lavrenti Beriya]]
| rowspan=1 width=10%| [[Dosya:1977 CPA 4774(Cutted).jpg|100px]]
| colspan="1" align="center"| [[Georgiy Malenkov]]
| rowspan=1 width=10%| [[Dosya:A. Kosygin 1967.jpg|100px]]
| colspan="1" align="center"| [[Vyaçeslav Molotov]]
| rowspan=1 | [[Dosya:Nicolai Podgorny(cropped) (1).jpg|100px]]
| rowspan=2 | <center>14 Ekim 1964{{Kdş|Service|2009|p=377}}<br>↓<br>16 Haziran 1977{{Kdş|Brown|2009|p= 402}}</center>
| align="left" rowspan=2 | Kruşçev'in yönteminden düşürülmesini takiben kuruldu. [[Leonid Brejnev|Brejnev]] Birinci Sekreter, [[Aleksey Kosigin|Kosigin]] Bakanlar Konseyi Başkanı, [[Nikolay Podgorni]] ise [[Yüksek Sovyet Prezidyumu]] Başkanı görevindeydi. Bu üçlü mekanizma Brejnev'in 1977'de Podgorni'yi Prezidyum Başkanlığı'na getirmesiyle etkisizleşti.{{Kdş|Brown|2009|p= 402}} Bununla birlikte [[kolektif liderlik]] Podgorni'nin Brejnev'in etkisiyle parti liderliğinden uzaklaştırılmasına kadar farklı bir biçimde var olmaya devam etti.{{Kdş|Baylis|1989|p=98}}
|-
| align="center" rowspan=1 width=10%| [[Dosya:1977 CPA 4774(Cutted).jpg|100px]]
| colspan="1" align="center"| [[Leonid Brejnev]]<br><small>(1906–1982)</small>{{Kdş|Service|2009|p=377}}
| align="center" rowspan=1 width=10%| [[Dosya:A. Kosygin 1967.jpg|100px]]
| colspan="1" align="center"| [[Aleksey Kosigin]]<br><small>(1904–1980)</small>{{Kdş|Service|2009|p=377}}
| align="center" rowspan=1 | [[Dosya:Nicolai Podgorny(cropped) (1).jpg|100px]]
| colspan="1" align="center"| [[Nikolay Podgorni]]<br><small>(1903–1983)</small>{{Kdş|Service|2009|p=377}}
| align=center rowspan=2| 14 Ekim 1964
| align=center rowspan=2| 16 Haziran 1977
| align="left" rowspan=2 | Kruşçev'in yönetimden düşürülmesini takiben kuruldu. [[Leonid Brejnev|Brejnev]] birinci sekreter, [[Aleksey Kosıgin|Kosıgin]] Bakanlar Konseyi başkanı, [[Nikolay Podgornıy]] ise [[Yüksek Sovyet Prezidyumu]] başkanı görevindeydi. Bu üçlü mekanizma Brejnev'in 1977'de Podgornıy'ı Prezidyum başkanlığına getirmesiyle etkisizleşti. Bununla birlikte [[kolektif liderlik]] Podgornıy'ın Brejnev'in etkisiyle parti liderliğinden uzaklaştırılmasına kadar farklı bir biçimde var olmaya devam etti.
| align="center" rowspan=2 | {{Kdş|Service|2009|p=377}}{{Kdş|Brown|2009|p= 402}}{{Kdş|Baylis|1989|p=98}}
|-
| colspan="1" align="center"| [[Leonid Brejnev]]
| rowspan=1 width=10%| [[Dosya:Konstantin Ustinovich Chernenko (portrait).jpg|100px]]
| colspan="1" align="center"| [[Aleksey Kosıgin]]
| rowspan=1 width=10%| [[Dosya:Andrei Gromyko 1972.jpg|100px]]
| colspan="1" align="center"| [[Nikolay Podgornıy]]
| rowspan=1 width=10%| [[Dosya:Il ministro della Difesa dell'Unione Sovietica (1976-1984) Dmitrij F. Ustinov (cropped).jpg|100px]]
| rowspan=2 | <center>13 Şubat 1984{{Kdş|Service|2015|p=105}}<br>↓<br>20 Aralık 1984{{Kdş|Saxon|1985}}
| align="left" rowspan=2 | [[Konstantin Çernenko]] [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi genel sekreteri|SBKP Genel Sekreterliği]] görevini üstlenmesine rağmen sağlığının bozuk olması{{Kdş|Kenez|1999|p=244}} ve buna bağlı [[nomenklatura]]lara komut verme eksiklikleri nedeniyle{{Kdş|Mitchell|1990|p=121-22}} bu görevi tam olarak yerine getiremedi. Bu koşullar Çernenko'nun sovyet cumhuriyetlerinin yerel politikaları kontrol edememesine yol açarken{{Kdş|Bialer|1986|p=105}}, [[Sovyetler Birliği Dışişleri Bakanlığı|Dışişleri Bakanı]] [[Andrey Gromıko]] ve [[Sovyetler Birliği savunma bakanı|Savunma Bakanı]] [[Dmitri Ustinov]]'un Sovyetler Birliği'nin askeriyesi ve dış politikasında etkin söz sahibi olma olanağını sağladı.{{Kdş|Zubok|2002|p=276}} Ustinov'un Aralık 1984'teki ölümüne dek bu üç kişi Politbüro'nun karar vermesinde yetkin idi.
|-
| align="center" rowspan=1 width=10%| [[Dosya:Konstantin Ustinovich Chernenko (portrait).jpg|100px]]
| colspan="1" align="center"| [[Konstantin Çernenko]]<br><small>(1911–1985)</small>{{Kdş|Service|2009|p=434}}
| align="center" rowspan=1 width=10%| [[Dosya:Andrei Gromyko 1972.jpg|100px]]
| colspan="1" align="center"| [[Andrey Gromıko]]<br><small>(1909–1989)</small>{{Kdş|Zemtsov|1989|p=184}}
| align="center" rowspan=1 width=10%| [[Dosya:Il ministro della Difesa dell'Unione Sovietica (1976-1984) Dmitrij F. Ustinov (cropped).jpg|100px]]
| colspan="1" align="center"| [[Dmitri Ustinov]]<br><small>(1908–1984)</small>{{Kdş|Zemtsov|1989|p=185}}
| align=center rowspan=2 | 13 Şubat 1984
|}
| align=center rowspan=2 | 20 Aralık 1984
</center>
| align="left" rowspan=2 | [[Konstantin Çernenko]], [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi genel sekreteri|SBKP Genel Sekreterliği]] görevini üstlenmesine rağmen sağlığının bozuk olması ve buna bağlı [[nomenklatura]]lara komut verme eksiklikleri nedeniyle bu görevi tam olarak yerine getiremedi. Bu koşullar Çernenko'nun sovyet cumhuriyetlerinin yerel politikaları kontrol edememesine yol açarken, [[Sovyetler Birliği Dışişleri Bakanlığı|Dışişleri Bakanı]] [[Andrey Gromıko]] ve [[Sovyetler Birliği Savunma Halk Komiserliği|Savunma Bakanı]] [[Dmitriy Ustinov]]'un Sovyetler Birliği'nin askeriyesi ve dış politikasında etkin söz sahibi olma olanağını sağladı. Ustinov'un Aralık 1984'teki ölümüne dek bu üç kişi Politbüronun karar mekanizmasında söz sahibi idi.
| align="center" rowspan=2 | {{Kdş|Service|2015|p=105}}{{Kdş|Saxon|1985}}{{Kdş|Bialer|1986|p=105}}{{Kdş|Zubok|2002|p=276}}{{Kdş|Kenez|1999|p=244}}
|-
| colspan="1" align="center"| [[Konstantin Çernenko]]
| colspan="1" align="center"| [[Andrey Gromıko]]
| colspan="1" align="center"| [[Dmitriy Ustinov]]
|}</center>
== İstatistikler ==
[[Dosya:RIAN archive 724370 Young Communist League Central Committee holds plenary session.jpg|RIAN archive 724370 Young Communist League Central Committee holds plenary session.jpg|thumb|200px|Sovyetler Birliği'ni 1964-1977 yılları arasında [[kolektif liderlik]] ile yöneten [[Leonid Brejnev]], [[Aleksey Kosıgin]] ve [[Nikolay Podgornıy]], [[Komsomol]]'un 50. kuruluş yıl dönümü etkinliğinde birlikte görülüyor.]]
<center>
{| class="wikitable sortable" style=""
|-
!#
!Lider
!Doğum tarihi
!Göreve gelme yaşı
!Toplam görev süresi
!Görevi bırakma yaşı
!Toplam görev süresi
!Ölüm tarihi
!Toplam ömür
|-
| align="center" | 1
| <span style="display:none">Lenin, Vladimir</span>[[Vladimir Lenin]]
| <span style="display:none">18700422</span>22 Nisan 1870<span style="display:none">(<span class="bday">22 Nisan 1870</span>)</span>
| <span style="display:none">52 252</span>52 yıl, 252 gün
| <span style="display:none">01 022</span>1 yıl, 22 gün
| <span style="display:none">53 274</span>53 yıl, 274 gün
| <span style="display:none">1924012101 022</span>211 yıl, Ocak22 1924gün
| <span style="display:none">{{Age in days nts|1870|4|22|1924|1|21}}</span>53 yıl, 274 gün
|-
| align="center" | 2
| <span style="display:none">Stalin, Joseph</span>[[Josef Stalin]]
| <span style="display:none">18781218</span>18 Aralık 1878<span style="display:none">(<span class="bday">18 Aralık 1878</span>)</span>
| <span style="display:none">45 034</span>45 yıl, 34 gün
| <span style="display:none">29 043</span>29 yıl, 43 gün
| <span style="display:none">74 077</span>74 yıl, 77 gün
| <span style="display:none">1953030529 043</span>529 yıl, Mart43 1953gün
| <span style="display:none">{{Age in days nts|1878|12|18|1953|3|5}}</span>74 yıl, 77 gün
|-
| align="center" | 3
| <span style="display:none">Malenkov, Georgy</span>[[GeorgiGeorgiy Malenkov]]
| <span style="display:none">19020108</span>8 Ocak 1902<span style="display:none">(<span class="bday">8 Ocak 1902</span>)</span>
| <span style="display:none">51 056</span>51 yıl, 56 gün
| <span style="display:none">01 340</span>1 yıl, 340 gün
| <span style="display:none">53 031</span>53 yıl, 31 gün
| <span style="display:none">1988011401 340</span>141 yıl, Ocak340 1988gün
| <span style="display:none">{{Age in days nts|1902|1|8|1988|1|14}}</span>86 yıl, 6 gün
|-
| align="center" | 4
| <span style="display:none">Khrushchev, Nikita</span>[[Nikita Kruşçev]]
| <span style="display:none">18940415</span>15 Nisan 1894<span style="display:none">(<span class="bday">15 Nisan 1894</span>)</span>
| <span style="display:none">60 299</span>60 yıl, 299 gün
| <span style="display:none">09 249</span>9 yıl, 249 gün
| <span style="display:none">70 182</span>70 yıl, 182 gün
| <span style="display:none">1971091109 249</span>119 yıl, Eylül249 1971gün
| <span style="display:none">{{Age in days nts|1894|4|15|1971|9|11}}</span>77 yıl, 149 gün
|-
| align="center" | 5
| <span style="display:none">Brezhnev, Leonid</span>[[Leonid Brejnev]]
| <span style="display:none">19061219</span>19 Aralık 1906<span style="display:none">(<span class="bday">19 Aralık 1906</span>)</span>
| <span style="display:none">57 300</span>57 yıl, 300 gün
| <span style="display:none">18 027</span>18 yıl, 27 gün
| <span style="display:none">75 326</span>75 yıl, 326 gün
| <span style="display:none">1982111018 027</span>1018 yıl, Kasım27 1982gün
| <span style="display:none">{{Age in days nts|1906|12|19|1982|11|10}}</span>75 yıl, 326 gün
|-
| align="center" | 6
| <span style="display:none">Andropov, Yuri</span>[[YuriYuriy Andropov]]
| <span style="display:none">19140615</span>15 Haziran 1914<span style="display:none">(<span class="bday">15 Haziran 1914</span>)</span>
| <span style="display:none">68 150</span>68 yıl, 150 gün
| <span style="display:none">01 089</span>1 yıl, 89 gün
| <span style="display:none">69 239</span>69 yıl, 239 gün
| <span style="display:none">1984020901 089</span>91 yıl, Şubat89 1984gün
| <span style="display:none">{{Age in days nts|1914|6|15|1984|2|9}}</span>69 yıl, 239 gün
|-
| align="center" | 7
| <span style="display:none">Chernenko, Konstantin</span>[[Konstantin Çernenko]]
| <span style="display:none">19110924</span>24 Eylül 1911<span style="display:none">(<span class="bday">24 Eylül 1911</span>)</span>
| <span style="display:none">72 142</span>72 yıl, 142 gün
| <span style="display:none">01 026</span>1 yıl, 26 gün
| <span style="display:none">73 167</span>73 yıl, 167 gün
| <span style="display:none">1985031001 026</span>101 yıl, Mart26 1985gün
| <span style="display:none">{{Age in days nts|1911|9|24|1985|3|10}}</span>73 yıl, 167 gün
|-
| align="center" | 8
| <span style="display:none">Gorbachev, Mikhail</span>[[Mihail Gorbaçov]]
| <span style="display:none">19310302</span>2 Mart 1931<span style="display:none">(<span class="bday">2 Mart 1931</span>)</span>
| <span style="display:none">54 009</span>54 yıl, 9 gün
| <span style="display:none">60 298</span>60 yıl, 298 gün
| <span style="display:none">06 287</span>6 yıl, 287 gün
| <span style="display:none">60 298</span>60 yıl, 298 gün
| Yaşıyor
| <span style="display:none">{{Age in days nts|1931|3|2}}</span>{{Yıl ve güne göre yaş|1931|3|2}} (yaşıyor)
|-
| align="center" | 9
| <span style="display:none">Yanayev, Gennady</span>[[GennadiGennadiy Yanayev]]
| <span style="display:none">19370826</span>26 Ağustos 1937<span style="display:none">(<span class="bday">26 Ağustos 1937</span>)</span>
| <span style="display:none">53 358</span>53 yıl, 358 gün
| <span style="display:none">00 002</span>0 yıl, 2 gün
| <span style="display:none">53 360</span>53 yıl, 360 gün
| <span style="display:none">2010092400 002</span>24 Eylül2 2010gün
| <span style="display:none">{{Age in days nts|1937|8|26|2010|9|24}}</span>73 yıl, 29 gün
|}
</center>
== Ayrıca bakınız ==
* [[Sovyetler Birliği devlet başkanları listesi]]
* [[Sovyetler Birliği başbakanları listesi]]
==Dipnotlar Notlar ==
<references group="not"/>
== Dış bağlantılar ==
* [http://www.archontology.org/nations/ussr/ Sovyetler Birliği'nin 1922–19911922-1991 arasındaki devlet ve hükûmet liderleri (İngilizce)]
{{SSCB konuları}}
| 