Zoltán Böszörmény
Zoltán Böszörmény (d.5 Ocak 1893) İkinci Dünya Savaşı'ndan önce Macaristan'da Faşizmin önde gelen savunucularından biri olan siyasi aktivisttir.
İflas etmiş bir toprak sahibinin oğlu olarak, hamallık benzeri bir dizi vasıfsız işte çalıştı.[1] Siyasetle ilk ilişkisine 1919'da Béla Kun'a karşı kurulan küçük çaplı faaliyetlere katılarak başladı.[2] Budapeşte Üniversitesi'nde okurken devlet öğrenci hareketinin lideri ve Gyula Gömbös'ün destekçisi oldu.[2] Üniversitedeyken aynı zamanda şiirle de ilgilend ve bu siyasi hareketin organizasyonuna dahil olan iki ajan tarafından daha sonra yayınlanan vatanseverlik temalı dizeler yazdı.[1]
1931'de Nasyonal Sosyalist Çalışma Partisi'ni kurdu ve aynı yıl Adolf Hitler ile yaptığı görüşme onu Nazizmin yararları konusunda daha fazla ikna etti.[2] Grup, Hitler'in liderliğini yakından takip ediyordu ve Nasyonal Sosyalist gazetesini yayınlarken aynı zamanda kahverengi gömlek ve gamalı haç ögelerini benimsiyordu.[3] Böszörmény'nin hareketi zirvede yaklaşık 20.000 takipçiye ulaştı, ancak Gömbös, hareketin artan gücünden korktu ve onu bastırdı.[2] Hareketin lideri olan Böszörmény, Hitler'in Führer'ini taklit ederek vezér veya 'büyük lider' unvanını kullanmakta ısrar etti.[4] Nazi Partisi'nin Nasyonal Sosyalist Programı'nın kelimesi kelimesine çevirisi Scythe Cross adındaki nazi hareketinin de kurucu belgesi olmuştur.[5]
Hükûmetin dikkatini çekmiş olmasına rağmen Böszörmény, Tiszántúl bölgesindeki güç tabanını elinde tutmayı başardı ve anti-Semitizm ve toprak reformunun karışımı olan bir siyaset biçimini benimsedi.[2] Böszörmény, bir lider ve düşünür olarak kendi yeteneklerinden kesinlikle emindi ve 1932'de "aklın devleri arasında bile ben bir devim, kehanet misyonu olan büyük bir Macar şairim" diye yazıyordu.[1] Bu yüksek güvene rağmen, Böszörmény iktidarı elde etme girişimlerinde hüsrana uğradı, sık sık ara seçimlere katılmaya çalıştı, ancak adaylık için gerekli referansları elde edemedi.[6]
Mussolini'nin Roma Yürüyüşü'nden etkilenmiş ve Budapeşte'de de benzer bir darbe yapmayı planlamıştı. Takipçilerine ikinci el üniformalar giydiren Böszörmény, 1 Mayıs 1936'da bir devrim başlatmaya kalkıştıysa da, devrim kısa sürede durduruldu ve daha sonraki duruşmasında delilik iddiasında bulunan Böszörmény, iki buçuk yıl hapis cezasına çarptırıldı.[2] 1938'de Almanya'ya kaçtı ve oradaki savaşı gördü. Mátyás Rákosi'ye, 1945'te Macar Komünist Partisi üyesi olarak Macaristan'a dönmesine izin vermesi için dilekçe verdi, ancak izin reddedildi ve Almanya'da öldüğüne inanılıyor.[2]
Kaynakça değiştir
- ^ a b c Aristotle A. Kallis, The Fascism Reader, London: Routledge, 2003, p. 205
- ^ a b c d e f g Philip Rees, Biographical Dictionary of the Extreme Right Since 1890, Simon & Schuster, 1990, p. 43
- ^ C.P. Blamires, World Fascism – A Historical Encyclopedia, ABC-CLIO, 2006, p. 100
- ^ C.P. Blamires, World Fascism – A Historical Encyclopedia, ABC-CLIO, 2006, p. 101
- ^ F.L. Carsten, The Rise of Fascism, London: Methuen & Co, 1974, p. 173
- ^ Kallis, The Fascism Reader, pp. 205–206