Vija Artmane
Vija Artmane (Alīda Artmane ismiyle doğumlu; d. 21 Ağustos 1929, Kaive, Sēme Parish'te - ö. 11 Ekim 2008, Strenči) Letonyalı tiyatro ve sinema oyuncusuydu.
Vija Artmane | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Alīda Artmane 21 Ağustos 1929 Sēme Parish, Letonya |
| Ölüm | 11 Ekim 2008 (79 yaşında) Strenči, Letonya |
| Meslek | Aktris |
| Etkin yıllar | 1950—2003 |
| Evlilik | Artūrs Dimiters |
| Çocuk(lar) | Kaspars Dimiters (1957), Kristiāna Dimitere (1965) |
Yaşamı ve kariyeri
değiştirÇocukluk
değiştirVija Artmane, Letonya'nın egemen bir ulus olduğu dönemde Alīda Artmane olarak doğdu. Kısmen Baltık Alman kökenli olan babası Fricis Arnolds Artmanis, o doğmadan sadece dört ay önce 19 yaşında bir kazada öldü. Polonya kökenli annesi Anna Regīna Zaborska, mevsimlik tarım işlerinde çalışarak bekar bir anne olarak hayatta kaldı.[1] Artmane genç bir kızken tarlalarda oynayarak büyüdü. Kır çiçeklerine düşkündü ve geleneksel Letonya tarzında çiçek aranjmanları ve oyuncak bebekler yapmayı öğrendi. Annesi bir ev sahibinin yanında çalışırken, ustası genç Artmane'yi birkaç yıl müzik ve dans eğitimi alması için bir bale dersine gönderdi. Ancak genç Artmane 10 yaşındayken çoban oldu. Beş yıldan fazla bir süre inek sürüsünde çalıştı ve İkinci Dünya Savaşı'nın sonuna kadar böyle yaşadı. 1946 yılında ortaokuldan mezun oldu ve dünyayı daha iyi bir yer haline getirmek için avukat olma hayali kurdu. Aynı zamanda okulunda amatör oyunculukla ilgilendi, sinema ve tiyatroyla ilgilenmeye başladı. Sonunda oyunculuk tutkusu galip geldi.
Oyunculuk kariyeri
değiştir1946'daki savaştan sonra Artmane Riga'ya taşındı ve çalışmalarına Daile Tiyatrosu İkinci Stüdyosu'nda başladı. Sonrasında önümüzdeki 50 yıl boyunca grubun bir üyesi olarak orada kaldı. Oyunculuk kariyerinin en başında hem öğretmeninin tavsiyesi hem de sanatsal nedenlerden dolayı adını Vija olarak değiştirdi. Artmane, 1946'dan 1949'a kadar grubun ilk kurucusu olan Letonyalı tiyatro yönetmeni Eduards Smiļģis'in vesayeti altında oyunculuk eğitimi aldı. Artmane, 1949'dan 1998'e kadar Riga'daki Daile Tiyatrosu'ndaki grubun baş yıldızıydı. En iyi sahne rollerini Smiļģis'in yönetmenliğinde oynadı. En unutulmaz sahne çalışmaları, diğer Shakespeare oyunlarının yanı sıra Romeo ve Juliet'teki (1953) Juliet ve Hamlet'teki Ophelia gibi klasik rollerdi.[2] Artmane ayrıca Letonya Ulusal Aktörü Rainis'in yönetimindeki Indulis ve Ārija ve Ateş ve Gece gibi Letonya oyunlarında da önemli rollerde yer aldı. Tolstoy'un kahramanı Anna Karenina rolündeki tutkulu performansı gibi Rus oyunlarındaki sahne çalışmalarıyla büyük beğeni topladı. Ayrıca Tolstoy'un Savaş ve Barış'ında, Gogol'ün Ölü Canlar'ında ve diğer klasik Rus oyunlarında da oynadı. 1966'da Smiļģis'in ölümünden sonra Artmane yavaş yavaş çağdaş oyunlara geçti. Ancak aynı zamanda 1970'ler ve 1980'lerde klasik sahne rollerinden bazılarını oynamaya devam etti.
1998'den 2000'e kadar New Riga Tiyatrosu'nda çalıştı. Orada , Alexander Puşkin'in aynı adlı kısa öyküsünden uyarlanan The Queen of Spades adlı sahne yapımında başrolde yer aldı.
Tanıma
değiştirArtmane, 1956'da Posle shtorma (Fırtınadan Sonra) filmiyle ilk sinema filmini yaptığında Letonya sahnesinin tanınan bir yıldızıydı. 1963 yılında popüler film Blood Ties'da (1964) Evgeni Matveev'le birlikte oynadığı güzel ve sevgi dolu anne Sonya rolüyle Sovyetler Birliği'nde üne kavuştu. Bu filmden sonra Artmane, memleketinde "Ana-Letonya" lakabını aldı.[3] 1960'lar, 1970'ler ve 1980'lerde Sovyetler Birliği'nde istikrarlı bir film kariyeri yaşadı. Film kariyeri, popüler bilim kurgu filmi Tumannost' Andromedy'de (1967) Veda Kong, tarihi drama Yemelyan Pugachyov'da (1978) İmparatoriçe Büyük Catherine rolü, Teātris (1978) filmindeki Julia Lamber rolüyle öne çıktı. Vija Artmane, Riga Film Stüdyosu'nda çekilen, hayatını anlatan Kraliçeyle Konuşma (1980) adlı belgeselde kendisi olarak yer aldı.
Anısı
değiştirVija Artmane, Letonya kültürünün önde gelen isimlerinden biri olarak kabul ediliyor. Sovyet kontrolü döneminde Artmane, Letonya ulusal mirasının korunması ve desteklenmesi hareketinde aktif rol aldı. Letonya dilinin edebiyat ve sanatta olduğu kadar günlük yaşamda da kullanılmasının aktif bir savunucusu olmuştur. 1965'te "Letonya SSC Halk Sanatçısı" seçildi ve 1969'da SSCB Halk Sanatçısı olarak tanındı.[4] Aynı yıl 6. Moskova Uluslararası Film Festivali'nde jüri üyeliği yaptı.
1999 yılında Artmane'ye tiyatro ve sinema sanatına yaptığı katkılardan dolayı Letonya Kültür Bakanlığı tarafından bir ödül verildi.[5] 2003 yılında Letonya kültürüne uzun süreli katkılarından dolayı Özel Tiyatro Ödülü'nü aldı. 2007 yılında Vija Artmane, Letonya'nın hizmetinde üstün sivil erdemin takdiri olarak verilen Üç Yıldız Nişanı ile ödüllendirildi.[6]
1968 Mart'ında keşfedilen 4136 Artmane asteroitine onun adı verildi.[7]
Kişisel yaşam ve ölüm
değiştirVija Artmane, Letonyalı aktör Artūrs Dimiters ile evliydi ve çiftin iki çocuğu vardı: müzisyen Kaspars Dimiters (1957) ve sanatçı Kristiāna Dimitere (1965).[8] 1986 yılında eşinin ölümünün ardından duygusal bir çöküntü yaşadı ve ardından felç geçirdi. 1990'lı yıllarda Artmane, para sıkıntısı nedeniyle Riga şehrinden taşınarak kırsal bölgeye yerleşti. 2000'li yılların başında Doğu Ortodoksluğuna geçti. 2004 yılında oyunculuk kariyerinin yanı sıra kişisel yaşamını da kapsayan bir anı kitabı yayınladı.
11 Ekim 2008'de 79 yaşındayken ölümünün ardından Riga'daki Pokrov Mezarlığı'na defnedildi.[8]
Filmografi
değiştir- 1958 — Alien in the Village — Elsa
- 1962 — A Day Without an Evening — Kaire
- 1963 — Native Blood — Sonya
- 1963 — Introduction to Life — Neighbor
- 1964 — Rockets Shouldn't Take Off — Pearl
- 1966 — Edgar and Kristina — Kristina
- 1967 — Farhad's Feat — Vera
- 1967 — Nobody Wanted to Die — Ona
- 1967 — Strong with Spirit — Lydia Lisovskaya
- 1967 — The Andromeda Nebula — Veda Kong
- 1968 — Surveyor Times — Lien
- 1969 — Triple Check — Frau Greta
- 1969 — Rays in Glass — Iris
- 1970 — The Ballad of Bering and His Friends — Anna Bering
- 1972 — Spruce in the Rye — Dagmar
- 1973 — Gift to a Lonely Woman — Knepikha-Gita
- 1975 — The Arrows of Robin Hood — Kat
- 1976 — Master — Aina Petrovna
- 1977 — Exchange — Jadwiga Ziliuwiene
- 1978 — Pugachev — Catherine II
- 1978 — Theatre — Julia Lambert
- 1978 — Your Son — Mother
- 1980 — State Border — Zinaida Kirillovna
- 1981 — Investigation Established — Ruta Yanovna Graudina
- 1981 — The Larks — Gundega
- 1986 — The Secret of the Snow Queen — Mrs. Autumn
- 1987 — Man of the Retinue — Aglaya Andreevna
- 1987 — Moonzund — Frau Milykh
- 1990 — Hearse — Evgenia Andreevna
- 1990 — Ainult hulludele ehk halastajaõde|Only for Crazy — Zina
- 1991 — Love — Marina's grandmother
- 1999 — Kamenskaya — Regina Arkadievna Walter
- 2003 — Golden Age — Catherine II
Ödüller ve onurlar
değiştir- Letonya SSR'nin Onur Sanatçısı (1956)
- Letonya SSR Halk Sanatçısı (1965)
- SSCB Halk Sanatçısı (1969)
- Lenin Nişanı (1979)
- Dostluk Nişanı (Rusya, 2004)
- Üç Yıldız Nişanı (22 Ekim 2007)
- All-Union Film Festivali'nin galibi (1964, 1968).
- Letonya SSR Devlet Ödülü Sahibi (1980)
- Lilita Berzina adlı ödül (1987)
- Bertha Rumnietse adlı ödül (1996)
- Ödül II Tüm Rusya Festivali "Yeni Rus Sineması" (2001)
- Letonya sanatına ömür boyu katkı için en büyük ödül (2003)
Okuma
değiştir- Biography of Vija Artmane by: Steve Shelokhonov
- Artmane Vija, "Ziemcieši. Mirkļi no manas dzīves", Pētergailis, 2004. Dokumentary prose, memoirs.
- Eduards Smiļģis Theatre Museum, Pārdaugava, Riga, Latvia.
- Артмане, Вия (1990), Сердце на ладони (Rusça), Moscow, Ru: Молодая гвардия, ISBN 5-235-00633-X
- Сосновский, Иммануил (1985), Вия Артмане (Rusça), Moscow, Ru: Союз кинематографистов СССР
Dış bağlantılar
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Vītola, Ilze (21 Ağustos 2017). ""Daba viņu bija tik ļoti bagātīgi apdāvinājusi." Vijai Artmanei – 88". Latvijas Avīze (Letonca). Erişim tarihi: 11 Ekim 2019.
- ^ Вия Артмане. Творческая биография<
- ^ Три имени и три мифа в жизни Вии Артмане. РИА Новости
- ^ Rollberg, Peter (2016). Historical Dictionary of Russian and Soviet Cinema. Rowman & Littlefield. s. 64. ISBN 978-1442-268-42-5.
- ^ "Lifetime achievement award. Vija Artmane".
- ^ "Soviet Latvian actress Vija Artmane 1929-2008".
- ^ "JPL Small-Body Database Browser". NASA. Erişim tarihi: 6 Kasım 2020.
- ^ a b "Legendary Latvian actress Artmane died". 3 Ekim 2008. Erişim tarihi: 27 Ekim 2011.