Veli Paşa Camii (Yanya)
Veli Paşa Camii (Yunanca: Τζαμί του Βελή Πασά), Yunanistan'ın Yanya kentinde bulunan bir camidir. Cami, 16. yüzyılda Osmanlı döneminde inşa edilmiştir. Cami, 19. yüzyılın başında Yanyalı Veli Paşa tarafından yenilenmiş ve özellikle medrese ve mutfaklardan oluşan bir kompleks oluşturmuştur. Günümüzde artık ibadete açık değildir.
 Veli Paşa Camii | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Yanya, Yunanistan |
| Koordinatlar | 39°39′52″K 20°51′19″D / 39.66444°K 20.85528°D |
| İnanç | Sünni İslam |
| Mimari | |
| Mimari tür | Cami |
| Mimari biçim | Osmanlı İslam |
| Tamamlanma | 16. yüzyıl |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Taş |
Tarihçe değiştir
Yanya Kalesi'nden yaklaşık 500 metre uzaklıkta, Litaritsia tepesinin güneybatısında[1], Aziz Stefan'a adanmış bir Bizans kilisesinin bulunduğu yere günlük ibadet için ilk mescit inşa edildi.[2][3] Tarihçiler, bu ilkel binanın inşa tarihinin belirsiz olduğunu, 17. yüzyılın başlarında (1617'den biraz sonra[3]) ya da sonlarının olduğunu öne sürmektedirler.[4][5] 1670 tarihli belgelere göre cami o zamanlar kurucusu Bali Kethuda'nın adını taşımaktaydı. Daha sonra çevredeki bölgeye atıfla “Çekur camisi” adı verildi.[2]
19. yüzyılın başlarında Epir bölgesinin yarı özerk hükümdarı Tepedelenli Ali Paşa, ilk iki oğlu Muhtar ve Veli için caminin bulunduğu bölgeye saray yaptırdı. Özellikle Rumeli beylerbeyi[6] ve Mora valisi olan ikincisi[7],[8] burada 1804 tarihli bir vakıfta dini bir kurum kurdu.[9] Büyük bir toprak sahibi olup,[10] yeni bir cami, medrese, mutfaklar ve başta kütüphane ve han olmak üzere ek binalar yaptırdı.[9][11][12]
Birinci Balkan Savaşı'nda Yunanistan'ın Yanya'yı ve Epir'in büyük bir kısmını ilhak etmesinden sonra cami kışla haline getirildi ve minaresi 1930 civarında yıkıldıktan sonra[5] Kültür ve Spor Bakanlığı tarafından el konuldu. Bina daha sonra Yanya belediyesine iade edildi ve 1978–1979 ve 1983 yıllarında 8. Bizans Eski Eserler Dairesi tarafından restore edildi.[2][13] Caminin medresesi, şehrin Ulusal Direniş Müzesi'ni barındırıyordu, ancak 2021'de kapatıldı ve binanın Yanya Belediyesi himayesinde restorasyonu planlandı.[13]
Mimarisi değiştir
Caminin 6 × 6,5 m. boyutlarında bir ibadethanesi bulunmaktadır ve üzerini sekizgen kasnağı dört tromp üzerine oturan bir kubbe ile örtülmektedir.[14] Kuzeyde, başlangıçta açık olan ve üç küçük kubbeyle taçlanan, muhtemelen binanın inşasından sonra duvarla örülmüş bir revak bulunmaktadır. Günümüze sadece kaidesi kalan minare, batı cephesinde, revak ile mescit arasında yer almaktadır. Duvar işçiliği kesme taştan sözde izodom aparatı ile karakterize edilirken, ana kubbe ve sundurmanın çatısı arduvazla kaplıdır.[2][15]
İçeride zengin bir mermer mihrabın unsurları korunmuştur.[2][15] Caminin kuzeyinde mutfak binası ve medrese bugün ayaktadır. Eski Kur'an okulu, Yanya Ulusal Savunma Müzesi'ne ev sahipliği yapıyor.[16]
Kaynakça değiştir
- ^ Demetracopoulou 2009, s. 174.
- ^ a b c d e Kültür ve Spor Bakanlığı. "Το τζαμί του Βελή πασά". www.odysseus.culture.gr (Yunanca). 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.
- ^ a b Tassi 2017, s. 97.
- ^ Pantazis, Georgios; Lambrou, Evangelia (2009). "Investigating the orientation of eleven mosques in Greece". Journal of Astronomical History and Heritage. 12 (2). ss. 159-166. Bibcode:2009JAHH...12..159P. ISSN 1440-2807. 26 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023.
- ^ a b Vrakas 2007, s. 66.
- ^ Michael, Michael N.; Gavriel, Eutychios; Kappler, Matthias (2009). Ottoman Cyprus: A Collection of Studies on History and Culture. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. s. 175. ISBN 978-3447058995.
- ^ Neumeier 2017, s. 135.
- ^ Davenport, Richard Alfred (1837). The Life of Ali Pasha , of Tepeleni, vizier of Epirus, surnamed Aslan, or the Lion. Londra: T. Tegg and Son. s. 194. ISBN 978-5-87444-417-4. 7 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023.
- ^ a b Neumeier 2017, s. 154.
- ^ Holland, Henry (1815). Travels in the Ionian Isles, Albania, Thessaly, Macedonia, etc. During the Years 1812 and 1913. Londra: Longman. s. 262.
- ^ Mikropoulos 2008, s. 389.
- ^ Neumeier, Mary (2016). The Architectural Transformation Of The Ottoman Provinces Under Tepedelenli Ali Pasha, 1788-1822 (Tez). Pensilvanya Üniversitesi. ss. 160 and 161. 1 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023.
- ^ a b Halatsi, Georgia (27 Mayıs 2021). "Προς παραχώρηση στον δήμο Ιωαννιτών το Βελή Τζαμί" (Yunanca). Ipeirotikos Agon. 9 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.
- ^ Smyris 2000, s. 42.
- ^ a b Mikropoulos 2008, s. 388.
- ^ Tassi 2017, ss. 75-76.
Bibliyografi değiştir
- Demetracopoulou, Polyxena (2009). "Veli Pasha complex". Ersi Brouskari (Ed.). Ottoman Architecture in Greece. Elizabeth Key Fowden tarafından çevrildi. Atina: Kültür ve Spor Bakanlığı. ss. 174-175. ISBN 9789602147931..
- Mikropoulos, Anastasios (2008). Elevating and safeguarding culture using tools of the information society: dusty traces of the muslim culture. Earthlab. ISBN 978-960-233-187-3.
- Neumeier, Emily (2017). "Rivaling Elgin: Ottoman Governors and Architectural Agency in the Morea". Benjamin Anderson; Felipe Rojas (Ed.). Antiquarianisms: Contact, Conflict, Comparison. Oxford: Oxbow Books. ss. 134-161. ISBN 978-1-78570-687-5. Erişim tarihi: 17 Mart 2022.
- Plagou, Angeliki (2016). Περιφέρεια Ηπείρου: Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων: Όπου η Ομορφιά Περισσεύει (Yunanca). Londra: AKAKIA Publications. ISBN 978-1-911352-35-8. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.
- Prountzos, Athanasios (2004). Ο Προσανατολισμός των μουσουλμανικών Τεμενών Καλούτσιανης και Βελή Πασά στα Ιωάννινα (Yunanca). Atina: Atina Ulusal Teknik Üniversitesi.
- Pyrsinellas, Vasileios (1959). "Ιστορία της πόλεως των Ιωαννίνων". Ηπειρωτική Εστία (Yunanca). Cilt 8. ss. 762-763.
- Smyris, Georgios (2000). "Τα μουσουλμανικά τζαμιά των Ιωαννίνων και η πολεοδομία της Οθωμανικής Πόλης" [The Muslim Mosques of Ioannina and the Urban Planning of the Ottoman Town]. Ηπειρωτικά Χρονικά (Yunanca). Cilt 34. ss. 9-90. ISSN 1108-4758.
- Tassi, Konstantina (2017). Οι Μουσουλμάνοι των Ιωαννίνων: από την Αυτοκρατορία στο Έθνος κράτος 1913-1923 (Yunanca). Yanya Üniversitesi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.
- Vrakas, Fotis (2007). Η Ήπειρος του χτες – Η Ήπειρος της οθωμανικής περιόδου 15ος - 20ος (Yunanca).