Tuḥfe-i Mübārizī
Tuḥfe-i Mübārizī, Harezmli bir Türk bilgini olan Hekim Bereket tarafından Türkçe olarak yazılmış bir tıp kitabıdır. Eser, Anadolu'da yazılmış ilk Türkçe tıp kitabıdır. Mikail Bayram'a göre ise Anadolu'da yazılmış en eski Türkçe kitaptır.[1]
| Tuḥfe-i Mübārizī | |
|---|---|
| Diğer ad(lar) | Lübābü'n-Nühāb |
| Tür | Tıp |
| Tarih | 13. yüzyıl ya da 14. yüzyıl |
| Dil(ler) | Eski Anadolu Türkçesi |
| Yazar | Hekim Bereket |
| Adanan | Hüdāvendigār Melikü'l-ümerā Mübārizü'd-devle ve'd-dīn |
| Konu(lar) | Bitkiler, tedavi yöntemleri, ilâç hazırlama yöntemleri vb. tıbbî konular |
| Nüsha(lar) | Konya İzzet Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesi Fransa Millî Kütüphanesi |
Tarihçe değiştir
Eserin yazılış tarihi tam olarak bilinmemektedir. Ancak eserin önsözünde eserin, Hüdāvendigār Melikü'l-ümerā Mübārizü'd-devle ve'd-dīn unvanlı kişi adına yazıldığı bildirilmiştir. Bu unvanın kime ait olduğu tartışmalıdır. Şehabettin Tekindağ, bu eserin Amasya emiri Halīfet Alp Gazi adına yazıldığını ileri sürmüştür.[2] Bir diğer araştırmacı Mahmut Mesut Koman ise bu eserin, Aydınoğlu Mübārizü'dīn Mehmed Bey adına yazıldığını ileri sürmüştür.[3] Bu eser Binnur Erdağı tarafından doktora tezi olarak hazırlanmış ve Türk Dil Kurumu tarafından yayınlanmıştır.[4]
Eser değiştir
Eserin mukaddimesine göre Hekim Bereket, kitabını İbn-i Sina'nın El-Kanun fi't-Tıb adlı eserinden yararlanarak hazırlamış, bitkiler, tedavi yöntemleri ve ilâç hazırlama konularında kendi deneyimlerinden de yararlanarak yeni bilgiler eklemiş ve içeriği zenginleştirmiştir. Hekim Bereket, hazırladığı bu ilk eseri Arapça olarak kaleme almış ve ona Lübābü'n-Nühāb adını vermiştir. Hekim Bereket, daha sonra tanıştığı Hüdāvendigār Melikü'l-ümerā Mübārizü'd-devle ve'd-dīn unvanlı hükümdarın isteği üzerine eseri ilk olarak Farsça'ya ardından Tuḥfe-i Mübārizī adıyla Türkçeye çevirmiştir.
Nüshalar değiştir
- Konya İzzet Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesi'nde 12049 numarasıyla kayıtlıdır. Bu eser, Hekim Bereket'e ait bir diğer eser olan Hulāşa ve aynı yazara ait olup olmadığı tartışılan Tabī'atnāme adlı eserler ile birlikte ciltlenmiştir.
- Fransa Millî Kütüphanesi'nde 12049 numarasıyla kayıtlıdır. Bu eser de Hulāşa ve Tabī'atnāme adlı eserler ile birlikte ciltlenmiştir.
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ Bayram, Mikail (1996) "Anadolu'da Te'lif Edilen İlk Türkçe Eser Meselesi", V. Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri, Konya.
- ^ Tekindağ, Şehabettin (1971) "İzzet Koyunoğlu Kütüphanesi'nde Bulunan Türkçe Yazmalar Üzerinde Çalışmalar I", Türkiyat Mecmuası, XVI: 133.
- ^ Koman, Mahmud M. (1955) "Tuḥfe-i Mübārizī (Lübābü'n-Nühāb Tercümesi)", İ.Ü. Tıp Fakültesi Mecmuası, XVIII, 13: 689 - 719, İstanbul.
- ^ Binnur Erdağı, Hekim Bereket, Tuḥfe-i Mübārizī, Metin-Sözlük, Türk Dil Kurumu, 2013.