Tatyos Efendi

Tateos Ekserciyan (Osmanlı Türkçesi: طاتيوس اكسرجيان , Ermenice: Թադեոս Էքսէրճեան), (d. 1858, Ortaköy, İstanbul - ö. 16 Mart 1913, İstanbul), Osmanlı Ermenisi müzisyen ve bestekar.

Kemani Tatyos Efendi
Genel bilgiler
Doğum	Tateos Ekserciyan 1858 Ortaköy, İstanbul
Ölüm	16 Mart 1913 (55 yaşında) İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Başladığı yer	İstanbul
Tarzlar	Klasik Türk müziği
Meslekler	Müzisyen, bestekar

Tatyos Efendi'ye ait Hicazkâr makamında Yok Mudur Ey Mahpeyker Zerre İnsafın Senin (Osmanlı Türkçesi: يوقميدر اي مهپيكر زره انصافك سنك) bestesini gösterir nota defteri.

Osmanlıca yazımda Türkçedeki artdamak n'si, kef üzerine üç nokta ile yazılırdı. Elyazısında bu noktalar konmazdı, bu yüzden kef (ك) harfi ince k, artdamak n'si (ñ, ng) ve ince g için kullanılan ortak harf olduğundan, kimilerince yanlışlıkla Ekserciyan diye yanlış okunduğu olur. Ekser, bir tür çivinin adıdır. 16 Mart 1913 tarihinde hayatını kaybetti.

Babası Monakyan, Ortaköy Ermeni Kilisesi musikişinaslarındandır. Ortaköy'deki Ermeni okulunu bitirdi. Zanaatkâr olması için bir çilingire ve bir saatçiye çırak olarak verildi. Musikiye düşkünlügü sebebiyle dayısı Movses Papazyan'dan kanun dersi almaya başladı. Amatör topluluklarda bir süre kanun çalmasının ardından kanunu bıraktı. Kemanî Kör Şebüh'dan keman çalmasını öğrendi. Andon ve Civan kardeşlerden ve Hanende Asdik Ağa'dan ders aldı. Hanende Karakaş, Tanburî Ovakim, Kanunî Şemsi gibi sanatkârlarla Galata'daki Pirinççi Gazinosu başta olmak üzere, uzun yıllar fasıllar yönetti. O zamanki gazino sözü, günümüz gazinolarıyla karıştırılmamalıdır.

Ünlendikten sonra Ahmet Rasim Bey, Civan ve Andon kardeşler, Şevki Bey, Kemençeci Vasilaki, Tanburi Cemil Bey ile arkadaşlık yaptı ve beraber çaldı. Bu arkadaşlıkların olumlu etkisiyle saz eserlerinde de başarılı oldu.

Eserlerinin çoğu kayıt altına alınamadığı için nota bilmesine rağmen unutulmuştur. Tatyos Efendi, birçok eserine de güfte yazmıştır. Çağının gerekleri ve sanat anlayışına göre güzel saz ve söz eserleri bestelemiş, Klasik Türk müziği makamlarının geleneksel ifade özelliklerini başarı ile yansıtmıştır. Tatyos Efendi'nin, saz eseri olarak bestelediği karcığar, suzinak, rast peşrevleri; hüseyni, suzinak, rast saz semaileri ile birlikte bazı şarkıları meşhurdur.

Sağlığı bozulduktan sonra Tatyos Efendi, Ahmet Rasim ve Kemençeci Vasilaki gibi birkaç dostunun dışında yalnız kaldı. Ölüm kaydı, kilise defterine Türk müziğinde önemli bir sanatçı olmasına rağmen "Çalgıcı" olarak kaydedilmiştir. Sanatçının cenazesi Ahmet Rasim Bey'le beraber on-on beş kadar kişi tarafından kaldırılmış ve Hasanpaşa Uzunçayır'da bulunan Kadıköy Ermeni Mezarlığı'na defnedilmiştir.

Tatyos Efendi'nin Kadıköy Ermeni Mezarlığı'ndaki anıtmezarı

• 
• 
• 

Yakın dostu Ahmet Rasim Bey, sözlerini de kendisinin yazdığı uşak makamındaki:

Gamzedeyim devâ bulmam
Garibim bir yuva kurmam
Kaderimdir hep çektiğim
İnlerim hiç rehâ bulmam

güfteli eseri için "onun ömrünün hâsılasıdır" demiştir.

Tatyos Efendi'nin; çatık kaşlı, pos bıyıklı, kısa boylu, tıknaz yapılı, kalender yaradılışlı, hafif şehlâ gözlü bir kişi olduğu söylenir.

Türk Mûsikî repertuvarında sekiz peşrev, altı saz semaisi, bir beste denemesi, muhtelif makam ve usûllerden bestelediği kırk yedi şarkısı bulunmaktadır.

Atatürk'ün sevdiği şarkılardan "Mani oluyor halimi takrire hicabım" şarkısı da Tatyos Efendi'nindir.

Tatyos Efendi'nin çok bilinen 'Gamzedeyim Deva Bulmam' şarkısını Barış Manço, Müzeyyen Senar, Cansu Koç, Gaye Su Akyol, Kubat gibi pek çok sanatçı tarafından seslendirmiştir.

Kemal Gürses tarafından yapılan çalıntıları

Makam (mode)	Türü	Şarkı adı	Usul
Bestenigar	Peşrev	Bestenigar Peşrev	Fahte
Hicaz	Şarkı	Bilsen ne bela geçti şu bi–çare serimden	Sengin Semai
Hicaz	Şarkı	Gülşen–ı zevk–ı hayatın şimdi mehcurlardan	Ağır Aksak
Hicaz	Şarkı	Nev–bahar–ı dehr içinde harsız gül mü olur	Aksak
Hicaz	Şarkı	Neydi maksudun senin bu hale koymaktan	Aksak
Hicaz	Şarkı	Şu mahzun gönlümü yar şad eylesin	Curcuna
Hicazkar	Şarkı	Ben çare ararken dil–ı bi–çareye senden	Sengin Semai
Hicazkar	Şarkı	Mani oluyor halimi takrire hicabım	Curcuna
Hicazkar	Şarkı	Tir–ı çeşmin ta ciğer–gahımda hançerler vur	Ağır Aksak
Hicazkar	Şarkı	Yok mudur ey mah–peyker zerre insafın ban	Türk Aksağı
Hüseyni	Şarkı	Çektim elimi gayrı bu dünya hevesinden	Curcuna
Hüseyni	Şarkı	Gönül düştü yine gülzar–ı zevka	Curcuna
Hüseyni	Peşrev	Hüseyni Peşrev	Devr–i Kebir
Hüseyni	Saz Semai	Hüseyni Saz Semaisi	Aksak Semai
Hüseyni	Şarkı	Meskenim kuşe–ı zillet olalı şam–u seher	Aksak
Hüseyni	Şarkı	Ölürüm terk edemem ey gül–ı nev–reste seni	Curcuna
Hüseyni	Şarkı	Sakı–ı bezm–ı elest–ı ruh iken şirin–güvar	Düyek
Hüseyni–Aşîran	Saz Semai	Hüseyni–Aşiran Saz Semaisi	Aksak Semai
Hüzzam	Şarkı	Açtım yüzünü talat–ı didarına baktım	Curcuna
Hüzzam	Şarkı	Gözüm hasretle giryandır	Aksak
Isfahan	Şarkı	Akl–u sabrım gitti mahzun oldum ah	Aksak
Karcığar	Şarkı	A gözüm bakma hevayi sözüne	Aksak
Karcığar	Şarkı	Göz süzüp yan bakışınlaa yine aldatma beni	Aksak
Karcığar	Şarkı	Güldün eğlendin perişan hal–u kaalimle bug	Ağır Aksak
Karcığar	Şarkı	Hatırım rahatsız etmezse seni	Curcuna
Karcığar	Peşrev	Karciğar Peşrev	Çifte Düyek
Karcığar	Saz Semai	Karciğar Saz Semaisi	Aksak Semai
Karcığar	Şarkı	Kemend–ı zülf esiri zülf–ı yar oldum	Aksak
Karcığar	Beste	O mah–tabı aceb gösterir mi bana felek	Zencir
Karcığar	Şarkı	Söyle çeşm–ı ela sen nur–ı imanım mısın	Ağır Aksak
Kürdilihicazkâr	Şarkı	Ehl–ı aşkın neşvegahı kuşe–ı meyhanedir	Ağır Aksak
Kürdilihicazkâr	Şarkı	Hoş geçen eyyamı cana her nefes ah özlerim	Aksak
Kürdilihicazkâr	Şarkı	İltiyam–ı zahm–ı aşkın ah doktor çaresi	Aksak
Kürdilihicazkâr	Peşrev	Kürdi'li Hicazkar Peşrev	Devr–i Kebir
Kürdilihicazkâr	Saz Semai	Kürdi'li Hicazkar Saz Semaisi	Aksak Semai
Kürdilihicazkâr	Şarkı	Sohbetinle hoş geçen eyyamı cana özlerim	Aksak
Muhayyer	Şarkı	Uyandı bahtım artık etmem şekva felekten	Sengin Semai
Müstear	Şarkı	Tağyir olunmuş guya havası	Türk Aksağı
Neva'da Uşşak	Şarkı	Gam–zedeyim deva bulmam	Sofyan
Nihavend	Şarkı	Cana firkatinle sinemi ben dağlarım	Aksak
Nihavend	Şarkı	Geçtikçe demler sehharelendi	Sengin Semai
Nihavend	Şarkı	Meftunu gönül oldu o şuhane nigahın	Sengin Semai
Rast	Şarkı	Beni dilgir ederken ah visali	Aksak
Rast	Şarkı	Bir gönlüme bir hal–ı perişanıma baktım	Sengin Semai
Rast	Şarkı	Çeşm–ı celladın ne kanlar döktü	Kağıdhane Ağır Aksak
Rast	Şarkı	İftirak–ıy can kederinle senin ey gül–beden	Ağır Aksak
Rast	Şarkı	Mavi atlaslar giyersin	Türk Aksağı
Rast	Şarkı	Mey–ı lalinle dil mestane olsun	Curcuna
Rast	Peşrev	Rast Peşrev	Düyek
Rast	Saz Semai	Rast Saz Semaisi	Aksak Semai
Segah	Şarkı	Nice feryad edeyim ah aşk senden	Aksak
Suzinak	Şarkı	Afet misin ey hüsn–i mücessem bu ne halet	Sengin Semai
Suzinak	Şarkı	Atf etme sakın hançer–ı müjganını nagah	Sengin Semai
Suzinak	Şarkı	Cevher–ı ruhum musun ey melek	Aksak
Suzinak	Şarkı	Çeşm–ı celladı boyandı girdi artık kaanıma	Ağır Aksak
Suzinak	Şarkı	Efendim nev–civanımsın	Sengin Semai
Suzinak	Şarkı	Gel ela gözlüm efendim yanıma	Müsemmen
Suzinak	Şarkı	Gülşen–ı zevk–ıy hayatın şimdi mehcurlarda	Ağır Aksak
Suzinak	Şarkı	Güzelim gözlüğünü çeşmine tak	Aksak
Suzinak	Şarkı	Hasretinle gün–be–gün olmakta halim ah bet	Curcuna
Suzinak	Peşrev	Suzinak Peşrev	Çenber
Suzinak	Saz Semai	Suzinak Saz Semaisi	Aksak Semai
Suzinak	Şarkı	Suznak–ı ateş–ı gam yetiş feryada gel	Aksak
Suzinak	Şarkı	Suznak–ı fasl–ı aşkın söyleyim dinle yeter	Aksak
Şehnaz	Şarkı	Sevdi bir şuh–ı cihanı kim gönül	Devr–i Hindi
Uşşak	Şarkı	Bu akşam gün batarken gel	Aksak
Uşşak	Şarkı	Nail–ı vuslat olan zinet–ı dünya bilmez	Müsemmen
Uşşak	Şarkı	Ol kadar ağlattın ki gülmek bana oldu haram	Ağır Aksak
Uşşak	Şarkı	Rahmi yok bir yare düştüm el–aman gonca	Ağır Aksak
Uşşak	Şarkı	Ruhum musun ey ruh–ı safa–bahş–ı cihanın	Türk Aksağı
Uşşak	Peşrev	Uşşak Peşrev	Devr–i Kebir
Uşşak	Saz Semai	Uşşak Saz Semaisi	Aksak Semai