Taşdeğirmen, Çıldır
Taşdeğirmen, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.
| Taşdeğirmen | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Taşdeğirmen Taşdeğirmen'in Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Çıldır |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 272 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Tarihçe değiştir
Taşdeğirmen köyünün bilinen en eski adı Didi Çamdzvrali'dir. Çamdzvrali (ჩამძვრალი) Gürcüce bir kelime olup batık, çöküntü gibi bir anlama gelir. Didi Çamdzvrali (დიდი ჩამძვრალი: büyük çöküntü), 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Camzvral-i Büzürg / Camzural-i Büzürg (جامزورال بزرك) olarak kaydedilmişti. Bu yer adı daha geç dönemde Ahalkalak livasındaki bir başka köyün adı gibi yazılarak Çandura, Çamdra, Çandira gibi farklı biçimlere dönüşmüştür.[3] Nitekim Rus idaresinin 1886 yılındaki nüfus tespitinde köyün adı Çamdra (Чамдра), 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Çamdira" (چامدیرە) olarak geçer.[4]
Camzrval-i Büzürg (Büyük Camzrval) köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan tarihsel Çrdili'de yer alıyodur. Nitekim Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında bu bölgeyi ve köyü Gürcülerden ele geçirmiştir. Bu yerleşim 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde Çıldır livasının Canbaz nahiyesine bağlıydı. Köyün nüfusu 32 Hristiyan haneden oluşuyordu. Köyde buğday, arpa, çavdar, keten tohumu, yonca tarımı ile arıcılık yapılıyor, koyun ve domuz besleniyordu.[5]
Osmanlı Devleti, 93 Harbi'nin ardından imzalanan Berlin Antlaşması'yla Ardahan bölgesini Rusya'ya bırakınca, Büyük Çamdzvarli köyü de Osmanlı egemenlik alanının dışında kaldı. Rus idaresinin 1886 yılında yaptığı nüfus tespitinde Çamdra (Чамдра) adıyla kaydedilmiş olan köy, Ardahan sancağının Çıldır kazasına (uçastok) bağlıydı. Köyün nüfusu, "Karapapak" olarak kaydedilmiş 409 kişiden oluşuyordu.[6]
Çamdra köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Ermenistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Çamdra Türkiye'ye bırakıldı.[7]
Çamdra köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Çamdira" (چامدیرە) biçiminde yazılmıştır. Bu tarihte köy, Kars vilayetinin Çıldır kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[4] 1940 genel nüfus sayımında "Çamdıra" adıyla aynı idari konuma sahip olan köyün nüfusu 705 kişiden oluşuyordu.[8] Türkçe kaynaklarda değişik biçimlerde yazılmış olan Çamdura veya Büyük Çamdzvrali Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Taşdeğirmen olarak değiştirilmiştir.[9] 1965 genel nüfus sayımında Taşdeğirmen köyünün nüfusu 1.174 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde sadece 296 kişi okuma yazma biliyordu.[10]
Coğrafya değiştir
Köy, Ardahan il merkezine 55 km, Çıldır ilçe merkezine 13 km uzaklıktadır.[11]
Nüfus değiştir
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 272[2] |
| 2021 | 299[2] |
| 2020 | 304[2] |
| 2019 | 302[2] |
| 2018 | 330[2] |
| 2017 | 333[2] |
| 2016 | 338[2] |
| 2015 | 358[2] |
| 2014 | 380[2] |
| 2013 | 393[2] |
| 2012 | 435[2] |
| 2011 | 444[2] |
| 2010 | 450[2] |
| 2009 | 491[2] |
| 2008 | 541[2] |
| 2007 | 571[2] |
| 2000 | 706[11] |
| 1990 | 990[12] |
| 1985 | 1.350[13] |
Kaynakça değiştir
- ^ "Tasdegirmen, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Çıldır Taşdeğirmen Köy Nüfusu". Nufusune.com. 3 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 250; III. cilt (1958) s. 386-390". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2021.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 763.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 263-264; III. cilt (1958) s. 386-390". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2021.
- ^ ""Çıldır kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2021.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 351.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 632". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 357.
- ^ a b "Taşdeğirmen Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.