Sistematik yanlılık

Sistematik yanlılık, sistemden kaynaklanan ve genelde sistematik hatalara yol açan bir ön yargıdır. Zaman zaman sistemik yanlılık ile aynı anlamda kullanılır.

Sistematik (veya) rastgele

Sistematik ön yargıya tipik bir örnek olarak, doğru yapılmayan kalibrasyon veya işaretleme hatasından dolayı gerçek sıcaklıktan her zaman üç derece daha soğuk gösteren bir termometre verilebilir. Buna karşın, gerçek sıcaklıktan her iki yöne doğru (±) rastgele beş derece farklı değerler gösteren bir termometre ise, rastgele hata'ya örnektir.

Bir kez fark edildikten ve boyutları bilindikten sonra sistematik ön yargının telafisi kolaydır. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi, termometrenin her zaman gerçek sıcaklığın üç derece altında gösterdiği bilindiği için, tüm okunan değerlere üç derece ilave edilerek sistematik düzeltme yapılabilir. Diğer durumlarda ise, sistematik ön yargıdan şüphelenilse ve hatta fark edilse bile, hatanın boyutlarını belirlemek mümkün olmadığı için düzeltme de yapılamaz. Rastgele hatalar bazen deneylerin tekrar edilmesi ve ortalama almak suretiyle azaltılabilir fakat bazı durumlarda tekrarlama operasyonu mümkün olmayabilir.

Sistematik ön yargının varlığını ve nedenlerini fark etmek, bağımsız bir bilgi kaynağı yoksa zor olabilir, zira rastgele hataların sonucu olan yüksek saçınımlı değerler kavramının kendisi, ön yargılı bir sistemin doğru olmayan fakat uyumlu sonuçlarından daha dikkate değerdir.

Sistematik ön yargı aynı zamanda; sistemin, kararlı, kasıtlı ve planlanmış insanî etkiler neticesinde ön yargı ürettiği anlamına da gelebilir.

Ayrıca bakınız

• Sistemik yanlılık