Nijat Özön
Nijat Özön, (25 Aralık 1927, İstanbul - 15 Aralık 2010, Ankara) Türk sinema eleştirmeni ve kuramcısı, mütercim, dilbilim uzmanıdır. Türkiye'de sinema hakkında ilk süreli yayını çıkaran Özön, ilk sinema ansiklopedisini de yazdı.[1]
| Nijat Özön | |
|---|---|
 Sinema yazarı Nijat Özön | |
| Doğum | 25 Aralık 1927 Beyoğlu, İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 15 Aralık 2010 (82 yaşında) Altındağ, Ankara, Türkiye |
| Meslek | Türk dilci, sinema tarihçisi ve çevirmen |
| Milliyet | Türk  |
| Konu | Sinema |
Yaşamı
değiştirNijat Özön, 25 Aralık 1927'de İstanbul Beyoğlu Kumbaracılar Yokuşu'nda[2] yazın tarihçisi Mustafa Nihat Özön'ün oğlu olarak doğdu. 1952 yılına Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nin Türk dili ve edebiyatı bölümünden mezun oldu. Aynı zamanda kütüphanecilik eğitimi de alan Özön, İstanbul'da bir dönem yayıncılık yaptı, daha sonra girdiği Anadolu Ajansı'nda 1981'de emekli olana kadar çalıştı. Dilbilim alanında çalıştı, sözlük ve ansiklopediler çıkardı, tercümeler yaptı. 1960'lı yıllarda Ankara Üniversitesi Basın Yayın Yüksek Okulu'nda sinema dersleri verdi. 1978'de Kültür Bakanlığı "Kültür Yüksek Kurulu" ve "Sinema Kurulu" üyeliğinde bulundu. İstanbul, Ankara ve İzmir film festivallerinde ödüller aldı.
Yazarlığa Ankara'da yayımlanan "Yağmur ve Toprak" dergisinde, Aralık 1950'de başladı. Dergi 1948-1951 arasında yayımlandı.
Fransız Sefaretinde (Büyükelçilik) haftalık bültenler hazırlıyordu.
N. Özer, Adnan Ufuk takma adlarıyla dergilerde yazdı. Bu tercihini yeni çıkmış dergilerde yazar adlarının çok sayıda olmasının önemiyle açıklıyor.[3]
1956'da Türkiye'de sinemayla ilgili ilk kapsamlı başvuru kitabı olan "Sinema Sanatı"nı ve sinema sanatını kuramsal ve estetik yönüyle ele alan ilk sinema dergisi olan "Sinema"yı o çıkardı ve Türkiye'nin "ilk sinema tarihçisi" ve "ilk sinema kuramcısı" olarak anıldı. Sinemada biçim ve estetiğe önem veren Özön, sözünü sakınmayan dobra bir yazar olarak da tanınıyordu. Türk sinemasının geleceğini karanlık gören Özön, bu konuda Halit Refiğ'le sert tartışmalara girmiş, ödüllü yönetmen Metin Erksan'ın Sevmek Zamanı filmini batı özentisi bularak yerden yere vurmuştu.
1956'da, Halit Refiğ ile birlikte yayınladıkları "Sinema", "Kim" isimli dergilerde sinema üzerine yazıları çıktı.
Vedat Türkali'nin sinema ile ilgilenmesinin arkasında yatan kişi olarak da bilinir. Bir süre aynı cezaevinde birlikte kalmaları Türkali'nin daha sonraki dönemlerde sinemaya ilgi duymasını sağlamıştır.
Özön hapis meselesini şöyle anlatmış: "Ben Gizli Komünist Partisi üyesi olmakla suçlandım. Fakat ben partiden 1 yıl önce ayrılmıştım... 7 ay tutuklu kaldım... 4 ay hüküm giydim, yani devletten 3 ay alacağım var benim."[2]
15 Aralık 2010'da kalp rahatsızlığı nedeniyle tedavi gördüğü Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'nde hayatını kaybetti.[1]
Eserleri
değiştir- Temel Yazım Kılavuzu
- Büyük Yazım Kılavuzu
- Büyük Dil Kılavuzu
- Türk Sineması Kronolojisi 1895-1966
- Söylenişli Fransızca-Türkçe Sözlük
- Sinema, Televizyon, Video, Bilgisayarlı Sinema Sözlüğü
- Karagözden Sinemaya Türk Sineması ve Sorunları Cilt: 1 Tarih, Sanat, Estetik, Endüstri, Ekonomi
- Karagözden Sinemaya Türk Sineması ve Sorunları Cilt: 2 Eleştirme, Eleştiri Yazıları, Sinema ve Toplum, Denetleme, Sinema ve TV
- Türk Sinema Tarihi, 1962
- Sinema El Kitabı, 1964
- Ansiklopedik Sinema Sözlüğü, Arkın Kitabevi, 1968
- Sinema Sanatı, Sinema Dergisi Yayınları, Ankara, 1956
- 100 Soruda Sinema Sanatı Nijat Özön, Mayıs 1972
- Sinema, Uygulayımı - Sanatı - Tarihi 1985
- Çevirileri
- Film Duyumu, Sergey M. Eisenstein
- Film Biçimi, Sergey M. Eisenstein
- Potemkin Zırhlısı / Harp Esirleri / Cehennemden Dönüş, Sergey M. Eisenstein
- Çağdaş Sinemanın Sorunları, André Bazin
- Cehennemden Dönüş John Ford, [Çeviren: Nijat Özön], Mart 1967,
- Harp Esirleri Renoir, [Çeviren: Nijat Özön], Mart 1967
- Sinemanın Temel İlkeleri V. I. Pudovkin, [Çeviren: Nijat Özön], Haziran 1966
Kaynakça
değiştir- ^ a b "Sinema tarihçisini kaybetti". Hürriyet.com. 17 Aralık 2010. 19 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2011.
- ^ a b "Nijat Özön - Görsel Hafıza Projesi". BÜ Mithat Alam Film Merkezi. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Nijat Özön, Görsel Hafıza Projesi". BÜ Mithat Alam Film Merkezi. 2008. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.