Sarız

İlçe, Kayseri, Türkiye

Sarız, Kayseri ilinin bir ilçesidir. Türk kilim kültürünün yaşatıldığı bir ilçedir. Doğal kaynak sularıyla Türkiye'nin ender su kaynaklarından biridir.

Sarız
Türkiye'de yeri
Türkiye'de yeri
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlKayseri
Coğrafi bölgeAkdeniz Bölgesi, İç Anadolu Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi
İdare
 • KaymakamSemanur Kalkan[1]
 • Belediye başkanıBaki Bayrak (MHP)
Yüzölçümü
 • Toplam1225 km²
Rakım1560 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam10,098
 • Kır
-
 • Şehir
9.537
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu38660
İl alan kodu0352
İl plaka kodu38

Tarihi değiştir

İlçenin tarihi eski dönemlere, MÖ 700'lü yıllara kadar uzandığı belirtilmektedir.[3] Kilikya, Bizans İmparatorluğu ve beyliklerden Dulkadiroğulları Beyliği hakimiyetinde kalmış olup, Osmanlı İmparatorluğuna Yavuz Sultan Selim döneminde 1515 yılında dahil edilmiştir. 16. yüzyıl Osmanlı kayıtlarında Elbistan kazasının Hurman nahiye bağlı gösterilen yerleşim, 1861 yılında oluşturulan Aziziye kazasına bağlı nahiye olarak kaydedilmiştir. Bu dönemde Sarız'ın merkezi "Köyyeri" ismiyle anılmaktadır. 1910 yılı kayıtlarında, nahiye konumunda olan Sarız’ın 46 köyü bulunduğu belirtilmektedir. Dönemin Sivas Valisinin talebinin Dahiliye Nezaretince uygun görülmesiyle 30 Temmuz 1914'te Belediye teşkilatı kuruldu. 1927 yılında Sivas'tan ayrılarak Kayseri'ye bağlandı. 1946 yılında bağlı olduğu Pınarbaşı ilçesinden ayrılarak müstakil ilçe oldu.[4]

Coğrafi yapısı değiştir

Sarız ilçesi, il merkezinin doğusunda, 128 km uzaklıkta bulunmaktadır. Coğrafi bakımdan İç Anadolu Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi ve Akdeniz Bölgesi'nin kesiştiği bölümde yer almaktadır. Sarız, Kayseri'nin Tomarza ve Pınarbaşı, Sivas'ın Gürün, Adana'nın Tufanbeyli, Kahramanmaraş'ın Afşin ve Göksun ilçeleri ile çevrilidir. İlçenin yüzölçümü 1410 km² olup, deniz seviyesinden 1530 metre yüksektedir. İlçenin batısı Tahtalı dağları, doğusu Binboğa dağları, kuzeyi ise Soğanlı, Koçdağı ve Maşat dağları ile çevrilidir. İlçe ekonomik ve coğrafi yapı itibarıyla tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır.

Sarız ilçesi karasal iklim koşullarını taşımaktadır. İlçede kışları çok soğuk, yağışlı ve çetin geçmekte, yazları kurak ve serindir. 2003 yılında en yüksek hava sıcaklığı ortalama 33 derece, en düşük hava sıcaklığı -24.1 derece olmuştur. İlçenin bitki örtüsü keven, kirpi otu, yabani ayrık otundan ibaret olup, yer yer ardıç, meşe ve kısa boylu fundalık orman örtüsüyle kaplıdır. Dağlarda yoğun erozyon ve toprak derinliğinin azlığı nedeniyle fazla bitki bulunmamaktadır. Başlıca akarsuyu, Seyhan Nehrinin bir kolu olan Sarız Çayı'dır.

Nüfus değiştir

İlçede; Türkmen, Kürt, Zaza ve Çerkes topluluklarının oluşturduğu kozmopolit bir nüfus yaşamaktadır. Eskiden bölgede yaşayan Ermeni nüfusun tamamı göç etmiştir. Sarız, 19. yüzyılda gerçekleşen göçlerin etkisiyle önemli bir nüfus artışı yaşamış ve 1945 yılına gelindiğinde Sarız nahiyesinde 16.145 kişi, Köyyeri olarak adlandırılan bucak merkezinde 622 kişi yaşamaktaydı.[4]

Yıl Toplam Şehir Kır
1950[5] 17.628 877 16.751
1955[6] 19.812 1.615 18.197
1960[7] 21.150 1.610 19.540
1965[8] 21.058 2.020 19.038
1970[9] 23.305 3.071 20.234
1975[10] 22.989 3.591 19.398
1980[11] 22.484 3.704 18.780
1985[12] 22.820 4.808 18.012
1990[13] 19.255 3.935 15.320
2000[14] 14.596 4.404 10.192
2007[15] 12.705 4.607 8.098
2008[16] 12.697 4.466 8.231
2009[17] 12.290 4.290 8.000
2010[18] 11.758 4.036 7.722
2011[19] 11.231 3.784 7.447
2012[20] 10.720 3.611 7.109
2013[21] 10.626 10.626 veri yok
2014[22] 10.529 10.529 veri yok
2015[23] 9.713 9.713 veri yok
2016[23] 9.558 9.558 veri yok
2017[23] 9.335 9.335 veri yok
2018[23] 10.098 10.098 veri yok
2019[23] 9.583 9.583 veri yok
2020[23] 9.537 9.537 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

İdari Yapı değiştir

İlçede 2012'de çıkan Büyükşehir yasasına kadar 1 merkez ve 1 kasaba belediyesi olmak üzere iki adet belediyesi mevcuttu. İlçenin 37 köyü ve 5 mezrası bulunmaktaydı. İlçe merkezinde 8 mahalle, Yeşilkent belediyesinde ise 4 mahalle olmak üzere 12 mahallesi mevcuttu.

2009 yılı genel nüfus sayımına göre ilçenin merkez ve köylerinde 12.290 kişi yaşamaktadı. Bu nüfusun 4.290'ı ilçe merkezinde 8.000 kişi kasaba ve köylerde yaşamaktaydı. İlçe devamlı göç vermektedir. Yıllık nüfus artış hızı şehir merkezinde binde -19.47, köylerde ise –33.11 olup, toplamda ise -29.19 nüfus azalması görülmekteydi.

Özellikle bazı köylerin % 80'i yabancı ülkelerde yaşamaktadır. Yurtdışına gitmeyenler ise genelde Kayseri şehir merkezine, İstanbul, Ankara, İzmir, Adana başta olmak üzere büyük kentlere göç etmektedir. İlçe nüfusu 1990 sayımından bu yana 4.919 kişi göç vermiştir. 2009 ve 2014 seçimlerinde Cumhuriyet Halk Parti'li Ömer Faruk Eroğlu Belediye Başkanlığı görevini yürüttü. 2019 yerel seçimlerinde Baki Bayrak yeni belediye başkanı olmuştur.

Büyükşehir yasası gereğince mezra, köy, belde gibi eski idari yapılar kaldırılmıştır.

Ekonomik Yapı değiştir

İlçe, coğrafi yapısı itibarıyla tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Yaygın olarak kilim ve halı dokumacılığı yapılmaktadır. İlçe merkezi ve Mahallelerde büyükbaş hayvan, küçükbaş hayvan ile 12.000 civarında arı kolonisi mevcuttur. Ayrıca havuzlu su ürünleri yetiştiriciliği yapılmaktadır. İlçenin ekilebilir tarım arazisi 60.000 hektardır. Çiftçiler buğday, nohut, mercimek ve şeker pancarı ekmektedir. Tarımda modernizasyon yeterli değildir. Birkaç Mahalle'nin dışında sulama kanalı yoktur.

İlçede önemli bir sanayi yatırımı bulunmamaktadır. Birkaç un değirmeni, soğuk demir atölyeleri ve oto tamir atölyeleri bulunmaktadır. İlçede herhangi bir sanayi yapısı ve iş sahası bulunmadığından ilçede işsizlik sorunu hat safhadadır.

Karapınar, Çavdar ve Kıskaçlı Mahallerinde kömür rezervi bulunmaktadır. Bunlardan Tekneli Mahallesi Cesurlar Mahallesindeki kömür rezervi maden ocağı özel sektör tarafından işletilmeye başlanılmıştır.

İlçede diğer gelir kaynakları olarak el dokuma Kök boyalı Sarız kilimleri Türkiye’de ün yapmıştır. Vatandaşların kendi evlerinde kurmuş oldukları tezgâhlarda kilim dokuyarak ev ekonomisine katkıda bulunmaktadırlar.

Mahalleleri değiştir

Sarız köyleri ve nüfusları (2007)
Köy Nüfus Diğer bilgiler
Akoluk 38 Afşar
Altısöğüt 118 Alevi
Avşarobası 224 Afşar
Ayranlık 216 Afşar
Bahçeli 798 Afşar-Alevi
Büyükörtülü 88 Alevi
Büyüksöbeçimen 349 Afşar-Alevi
Çağşak 273 Alevi
Çavdar 184 Afşar
Çörekdere 569 Afşar
Dallıkavak 191 Alevi
Damızlık 727 Afşar
Darıdere 104 Alevi
Dayoluk 158 Afşar
Değirmentaş 105 Afşar
Fettahdere 288 Afşar
Gerdekmağara 229 Afşar
Gümüşali 81 Alevi
Günesen 518 Afşar-Alevi
İncedere 292 Afşar
İncemağara 125 Alevi
Kemer 453 Afşar
Karakoyunlu Yeşilkent'e bağlanmıştır.) 46 Afşar
Karapınar 74 Afşar
Karayurt 272 Alevi
Kırkısrak 456 Alevi
Kıskaçlı 91 Afşar
Kızılpınar 224 Afşar
Kurudere 105 Afşar
Kurdini 44 Alevi
Kuşçu 319 Afşar
Küçükkabaktepe 60 Afşar
Küçükörtülü 45 Alevi
Küçüksöbeçimen 98 Alevi
İmirzaağa 83 Afşar
Mollahüseyinler 203 Afşar
Oğlakkaya 196 Alevi
Ördekli 118 Alevi
Sancakağıl 91 Alevi
Tavlaköy 316 Alevi
Tekneli 507 Afşar
Yaylacı 650 Afşar
Yedioluk 144 Afşar
Yenimahalle 603 Afşar-Alevi
Yeşilkent 1.008 Afşar

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Kaymakam". 9 Ağustos 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2021. 
  2. ^ "7/11" (PDF). 5 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2023. 
  4. ^ a b ""Sarız'da İskan ve Nüfus (1865-1945)" Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı:38, Sf:19-39, Yıl: 2015/1" (PDF). 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2016. 
  5. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  6. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  7. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  8. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  9. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  21. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  22. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  23. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Sarız Nüfusu - Kayseri". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Kayseri Sarız Nüfusu". nufusune.com. 

Dış bağlantılar değiştir