Vikipedi

Poetizm

Poetizm (Çekçe: poetismus) Çekoslovakya'da avangart bir sanatsal programdı, asla yurt dışına yayılmadı. Devětsil isimli avangartsal bir derneğin üyeleri,[1] ağırlıklı olarak Vítězslav Nezval ve Karel Teige, tarafından icat edildi. Çoğunlukla literatür formunda bilinir, ancak aynı zamanda bir yaşam tarzı olarak da tasarlanmıştır. Şiirleri, apolitik, iyimser, duygusal, proletarist, sıradan, gerçek şeyleri ve günlük yaşamı tanımlayarak çoğunlukla şimdiki zamanla ilgileniyordu.[2] Herhangi bir noktalama işareti içermezlerdi.

Poetizm Çekya'da iki dünya savaşı arasında, bir erken 20. yüzyıl avangart edebi hareketedir. Erken evrede poetizm, Çek sanatına giriş yaptı ve Kübik-Fütürizm, Dadaizm ve Konstrüktivizmi sentezledi. Dünyadaki diğer sanatsal hareketlerin bilgisini etkileşimli hale getiren ve tercüme eden tamamen Çek sanatsal hareketidir.[3] Yalnızca edebiyata ve şiire yönelik olmak yerine tüm yeni sanatı kucakladı. Avangart ve sosyal ütopyacı teorilerin ruhundaydı. İlkel ve naif sanattan esinlenen Avrupa Dadaizminin belirli bir yönü olarak yorumlanabilir.[3] Poetistlerin eserleri temel olarak programatik iyimserlik, eğlenceli, mizah, lirizm, duygusallık, hayal gücü, saf sanata yönelim gibi çok sayıda tema ve vurgu ile öne çıkar. Bir dizi yaşam alanlarını ve insan faaliyetlerini ve aynı zamanda sanatsal olmayan alemleri yeniden tanımlayarak poetizm, yaşam ve sanat arasındaki sınırı yeniden çizdi.[4] Poetizm genellikle yeni teknolojilerin güzelliğini yenilikçi olarak araştıran şiir, drama ve resim yoluyla sunuldu. Poetist sanatçılar, herkese açık hale getirilebilecek şeyler yaratmak için avangart estetiğini kullanmaya çalıştılar. Poetizmin en seçkin eserleri, bir şiirin ruh halini ifade eden eşsiz mektup formlarının tasarımı ve şiirin kendisi kadar sanatsal olarak ifade edilen kitapların görsel tasarımıdır.[5]

1924 yılında kurulmuş ve II . Dünya Savaşı'na kadar birçok şiirde ortaya çıkmıştır.[6]

Tarih değiştir

Poetizm, 1920'lerin Çek avangart sanatında önemli bir hareketti. 1920'lerin en büyük Çek avantgart grubu olan Deviltsil adlı bir Çek organizasyonunda başladı, tüm sanatları içeriyordu ve başlangıçta proleter bir yönelime sahipti. Poetizm ilk olarak 1924'te Karel Teige tarafından teorize edilmiştir.[4]

Karel Teige'nin yazdıklarına göre, poetizm her şeyden önce Çekya'da baskın olan ideolojik şiire karşı bir tepkidir. Romantik estetik ve gelenekçiliğe, önceki “sanatsal” biçimlerin terk edilmesine karşıdır.

Bir zamanlar vurgulanan 'naif sanat' ve proleter sanatın, uluslararası sanat akımlarına ve teknolojik kültürün kutlanmasına dikkat çekerek hızla yerini aldı. 1923'e gelindiğinde Devětsil, Kübizm, Purizm, Neo-Plastisizm, Dadaizm ve Konstrüktivizm'ten gelen etkilerin baskın olduğu bir geçiş aşamasına girdi. 1923'te Modern Sanatlar Çarşısı'nda sunulan nesnelerde bir makine estetiği dikkat çekti. Bu arada, grup üyeleri aynı anda sözde 'resim şiirleri' veya 'resimli şiirler' yapmaya başladılar. Teige, Devětsil dergisi Diskin 1923'te yayınlanan 'Resim ve Şiir' başlıklı makalesinde, modern resim ve şiir arasındaki giderek artan benzerliklere dikkat çekti ve resimli şiirleri kolayca yeniden üretmeye çağırdı.

1930'ların ortalarında Vítězslav Nezval, Prag Sürrealist grubunun kendisi, Styrsky ve Toyen tarafından kurulmasından sonra geriye dönük olarak poetizmi sürrealizmin önemli bir öncüsü olarak vurguladı ve daha sonra Teige'e katıldı. Edebi Poetizm'in temel fikirlerinin kendiliğindenlik ve özgür birliktelik olduğu doğru olsa da, Nezval'ın poetizmi sürrealizm ile ilişkilendirme arzusunu açıklayabilmesinin nedeni, Çekler için Fransız sürrealizminden daha erken bir başlangıç sağlamak istemesiydi.

Poetizm, 1920'lerde avangart Çek literatüründe önemli bir yöndü, ancak bu terim bazen o dönemin genel avangart sanatına atıfta bulunmak için kullanılsa da, altmıştan fazla üyesi bulunan Devětsil'in yaklaşık on beş üyesi tarafından icat edilen resimli şiirlerdeki uygulamalar dışında, görsel sanatta gerçek bir hareket haline gelmedi.[7]

Çek poetizmin ortaya çıkışı özel bir tarihsel ortamdaydı. Yazılı dilin veya sözlü dilin çoğunlukla Latince ve Almanca olduğu neredeyse iki yüzyıldan sonra, Çekler nihayet 19. yüzyılın başlarında yazılı dillerini yeniden kazandı. Yeni dilbilgisi günün konuşma diline dayanmıyordu. Bunun yerine, on yedinci yüzyılın yazılı formlarına dayanıyordu. Böylece dil sisteminde, konuşulan Çekçe ve yazılı Çekçe olmak üzere iki ayrı lehçe olan diglossia geliştirilmiştir. Bununla birlikte, karmaşıklıkları nedeniyle karıştırılmaları kolaydı. Böylece, yirminci yüzyılın başlarındaki Çek yazar ve şairler, bu iki lehçeyi karıştırarak dilleri üzerinde deneyler yapmaya başladılar. Bu sadece geleneksel Çek şairlerinin savunma mizahını göstermekle kalmadı, aynı zamanda dış tahakkümle başa çıkmanın bir yoluydu.[8]

Formlar ve özellikleri değiştir

Poetizmin en önemli özelliklerinden biri, medya ve edebi türlerin bir kombinasyonuna sahip olması ya da iki ya da daha fazla medya formunu birleştiren liminal sanatsal çalışmaları tanımlamak için “ara” çalışma olarak adlandırılabilmesiydi. Tercih edilen ara tür, Çek avantgart sanatçıları için görsel şiir idi. Ressamlar arasında doğal olarak daha resimli bir yön vardı, bazen kelimelerden ziyade tamamen piktogramlar üretilirdi. Sözel sanatçılar arasında görsel şiir, tek bir yüzeye veya bir kitabın sayfası yerine tuval gibi muamele gören bir alana resim ve metinleri bağlamak şeklindeydi.[9] Poetizm, sanat için yeni bir tanım ve boyut içeren konuları tercih etmek için de yapılmıştır. Alemler onları algılayan insan duyularına göre örgütlenmiştir. “Duyuları” anlamak için alışılmışın dışında bir yol vardır. Örneğin, havai fişek ve sirk şiirde görme duyusu olarak yorumlandı; şiirde duyma duyusu cazdan vb. yorumlanmıştır. Poiesise göre, tüm alanlar ve çalışmalar poiesisin durumunu zaten karşılamıştı. Bu nedenle Poetizm, yaşayan veya modernize epikürcülük sanatı olarak tanımlanabilir. Şiir, düzyazı, resim, tiyatro ve mimarideki en iyi sonuçları hareket sırasında elde edildi.[4] Poetizmde, mektup formu genellikle şiirin ruh halinin veya formunun ifadesi olarak kabul edildi.[10]

Görsel şiirler değiştir

Teige, Toyen ve Štýrský yeni bir sanat formu - Çek sanatını zenginleştiren görsel şiiri - tanıttı. Görsel şiirler şiir, toplanma ve kolajı bir araya getirdi ve Avrupalı Dadacılar ve Rus Konstrüktivistler tarafından kullanılan teknikleri uyguladı. Ayrıca, fotomontajlarla dolu dergiler, kitap kapakları ve reklam malzemelerinden de etkilendi. Rus tipografların posterleri, Alman Bauhaus hareketinden öğretmenler ve öğrenciler, serbest çağrışım temelinde yeni kompozisyonlar yaratmasına yardımcı oldu. Görsel şiir uygulayıcıları kartpostal, gazete ve haritalardan resimleri birleştirdi. Görsel şiir çalışmaları esas olarak zarflar, avangart şiir ve düzyazı gibi kitap kültürlerinde kullanılmıştır. Görsel şiirlerde kullanılan unsurlar sonra gerçeküstücülük hareketi ile ortaya çıktı.[11]

Görsel şiirinin varlığı resim ve şiirin “sorunlarına bir çözüm” olacaktı. Sözel ve görsel sanatların yirminci yüzyılın dönüm noktasında absorbe edildiği temsil krizine bir yanıt olmuştu. Poetizmin doğuşu, 1923'te Karel Teige tarafından yazılan makalesinde yeni bir sanatsal yön ve görsel şiirin yeni bir formu olarak ilan edildi.[12]

Önemli kişiler değiştir

Karel Teige değiştir

 
Toyen och Karel Teige, 1925
 
Dalešice, Třebíč Bölgesi'nde Vítězslav Nezval'in büstü

Karel Teige (1900–1951) Devětsil grubunun kurucularından ve poetizm hareketinin en önemli figürlerinden biridir. Teige, Çek bir modernist avangart sanatçısı, yazar ve eleştirmendi.[13] Teige, diğer sanatçılarla birlikte, 20. yüzyılın başlarında Fransa'da gerçeküstücülerle Çek fotomontajını ve daha sonra Çekoslovakya'ya gerçeküstücülüğün ahlakını ve oyunculuğunu tanıttı.[14]

Vítězslav Nezval değiştir

Vítězslav Nezval (1900–1958) Çek doğumlu bir yazardı ve Devětsil grubuna katıldı. Zamanının önde gelen şairlerinden biri olarak tanındı. Nezval ayrıca poetizmin kurucularından biriydi. Poetizm hareketine çeşitli şiir koleksiyonları, deneysel oyunlar ve romanlar, hatıralar, denemeler ve çeviriler ile katkıda bulundu. Ayrıca 1934 yılında Çekoslovakya Sürrealist Grubu'nun kurulmasında önemli bir rol oynamış ve grubun Sürrealismus dergisinin editörü olarak görev yapmıştır.[15]

Diğer edebiyat yazarları değiştir

  • Vítězslav Nezval - Pantomima
  • Konstantin Biebl
  • František Halas
  • Vladimír Holan
  • Jaroslav Seifert
  • Karel Teige
  • Vladislav Vančura
  • Vilém Závada
  • Jaroslav Jan Paulík

İnceleme ve yorumlar değiştir

  • Teige, poetizmi bir yaşam sanatı olarak övdü ve onu günlük yaşamın doğal bir parçası olarak gördü. Ona göre, poetizm diğer her türlü zevkler kadar keyifli ve erişilebilirdi.[7] (Karel Teige)
  • Nezval, başka bir temayı terk ettiğini ve zihnin jimnastiği için mektubu en özensiz nesne olarak seçtiğini söyleyerek, şiirinin ruhunu ve yaklaşımını açıkladı.[16] (Vítězslav Nezval)

Etkileri değiştir

Konstrüktivizmin gerektirdiği disipline, düzene ve pratik bir bakış açısına kıyasla poetizmin duruşu, yaratıcı hayal özgürlüğü ve tüm insan duyularının kaygısız bir şekilde serbest bırakılmasıydı. Bir uygulama olarak, poetizm, vurgularını çalıştaylardan ve atölyelerden, yaşamın pratik deneyimlerine ve güzelliklerine kaydırmıştır.

Müzelerin ve katedrallerin sanatından arınmış poetistler sadece sokaklara değil şehre, aynı zamanda modern hayata da yöneldi. Böylece poetizmin yeni güzelliği, şimdiki üslubun konstrüktivizmin uygulanmasıyla vadedilen estetik erdemi taşıyarak, doğrudan kentsel alanlara yöneldi.[17]

Poetizm, kelimeleri doğal anlamlarından, dilbilgisi kurallarından ve görsel temsillerinden yazılı olarak kurtardı. Bu faktörleri alışılmadık yollarla birleştirdi ve onları yenilikçi bir şekilde birbirlerine karşı oynadı. Poetizmin bu kadar etkili olmasının nedeni, kelimelerle ve biçimleriyle özgür ve esprili bir oyun oynaması ve bunların dilbilgisi kısıtlaması ile başka hiçbir şekilde olduğu gibi abartısız bir şekilde nasıl karıştırıldıklarıdır.[8]

Poetizm sonrası değiştir

1920'lerde ilk Çek avantgardt sanat hareketi, çoğunlukla edebiyat, güzel sanatlar, tasarım vb. gibi tüm sanatsal spektrumları kapsayan Devětsil grubunun etrafındaydı. Grup o dönemde herhangi bir film üretemedi. Poetizmin gelişmesinden sonraki 1920'lerin sonunda, birçok sanatçı yaratılış odağını senaryolara kaydırdı. Bazı yönlerden, senaryolarda yaratımlarının gelişimi; kentsel yaşam, seyahat, spor ve diğer günlük konulardan çok sayıda fikir içeren görsel şiirin, Devětsil'in erken kavramlarının bir uzantısı olarak görülebilir. Teige'e göre, poetist senaryo “film ve şiirin bir sentezi” idi.[18]

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Poetism". Oxfordartonline.com. 27 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2019. 
  2. ^ "Karel Teige's "Poetism" (1924)". Modernist Architecture. 21 Ekim 2010. 28 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2019. 
  3. ^ a b "Poetism and Picture Poems – Hi-Story Lessons" (Lehçe). 4 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2019. 
  4. ^ a b c Volek (1980). "Czech Poetism: A Review Article". The Slavic and East European Journal. 24 (2). ss. 155-158. 
  5. ^ "Czech Avant Garde - Poetism | Tres Bohemes". Tres Bohemes | A Place for Everything Czech. 9 Mart 2015. 5 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2019. 
  6. ^ "Czech Avant Garde - Poetism". Tres Bohemes. 9 Mart 2015. 5 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2019. 
  7. ^ a b "Signing into eresources, The University of Sydney Library". login.ezproxy1.library.usyd.edu.au. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2019. 
  8. ^ a b Jacek Juliusz Jadacki; Witold Strawiński (1998). In the World of Signs (İngilizce). Rodopi. ISBN 9789042003996. 
  9. ^ Paul Stoller (1997), "Part Two: Body and Memory", Sensuous Scholarship (İngilizce), University of Pennsylvania Press, doi:10.9783/9780812203134.45, ISBN 9780812203134 
  10. ^ "Czech Avant Garde - Poetism | Tres Bohemes". Tres Bohemes | A Place for Everything Czech. 9 Mart 2015. 5 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2019. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
  12. ^ Harri Veivo; Jean-Pierre Montier; Françoise Nicol; David Ayers; Benedikt Hjartarson; Sascha Bru (18 Aralık 2017). Beyond Given Knowledge (Almanca). Walter de Gruyter GmbH & Co KG. ISBN 9783110569230. 
  13. ^ "KAREL TEIGE". Avantgarde Museum. 24 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2019. 
  14. ^ "Czech Photomontage". Fostinum. 23 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2019. 
  15. ^ "Vítězslav Nezval". www.twistedspoon.com. 22 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2019. 
  16. ^ "East of Eden: Vítězslav Nezval and Czech Surrealism". Los Angeles Review of Books. 27 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2019. 
  17. ^ Zusi (Kasım 2004). "The Style of the Present: Karel Teige on Constructivism and Poetism". Representations. 88 (1). ss. 102-124. [ölü/kırık bağlantı]
  18. ^ Peter Hames (9 Ağustos 2010). Czech and Slovak Cinema (İngilizce). Edinburgh University Press. ISBN 9780748686834. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Poetizm&oldid=31211515" sayfasından alınmıştır