Nadire kabineleri
Nadire kabineleri, kendine has ve sıra dışı bilgileri barındıran gizlenmiş kutu, dolap ya da odalardır.
Rönesans döneminde, coğrafi keşifler ve bilimsel ilerlemelerle yeni yerler ve bilgiler keşfedildikçe, elde edilen bilgileri kişisel ortamlarda sergilemek ve saklamak isteyenler, kurumuş böcekler, kurutulmuş bitkiler, hayvan uzuvları, çeşitli taş parçaları, deniz kabukları gibi objeler biriktirmiş ve nadire kabinelerinde saklamışlardır.[1] Nadire kabineleri, zamanla kurumsallaşarak aile müzeleri veya ulusal müzelere dönüşmüştür.
Nadire kabinelerinde sıra dışı nesneler, hiçbir bilimsel sınıflandırmaya alınmadan kurgulanarak biriktirilmekteydi.[2] Rahipler, eczacılar, sanatçılar, soylular 17. yüzyıla yaklaşırken Avrupa'da yüzlerce nadire kabinesi oluşturmuştur. 1556 -560 yıllarında Avrupa’yı dolaşan Hollandalı koleksiyoner ve oyma ustası Hubertus Goltz'a göre o dönemde 970 koleksiyoncu vardır.[3]
Geçmişi değiştir
15. yüzyılda İtalyan prensleri için kakma lambriden yapılan ve "studiolo" denen çalışma odaları nadire kabinelerinin öncüsü idi. Studiolarda usturlap, müzik aletleri, kitaplar, yazı aletleri, silah ve zırhlar sergilenir ve sahibinin askeri kahramanlıklarını, bilimselliklerini göstermeye yarardı. Zamanla studiolarda değerli eşyalar mücevherler de saklandı.
Genel olarak nadire kabinesi olarak kabil edilen ilk kabine I. Francesco de Medici'nin Floransa'daki Vecchio Sarayı’dır.[3]
İtalyan bir eczacı olan Ferrante İmperato’nun 1599’da Napoli'de yayımladığı Dell’Historia Naturale başlıklı kitabı, bir nadire kabinesini resmeden ilk kitaptır.[4] Kitapta resmedilen koleksiyon dondurulmuş balıklar, deniz kabukları ve farklı deniz canlıları içerir ve bu objeler bir odanın tavanında asılı olarak sergilenir.[1] Tavandaki tüm canlılar merkezdeki dondurulmuş timsahı işaret eder. Kitaplıkların üzerinde mercan örnekleri sergilenir. Sol tarafta ise bir studiolo gibi döşenmiş bir dizi gömme dolap vardır; içlerine mineral örnekleriyle dolu minik kağıt gözleri bulunur.[4] Gömme dolapların üzerindeki girintide doldurulmuş kuşlar vardır.
16. ve 17. yüzyılda oluşturulmuş koleksiyonlar, zamanla Avrupa'daki en ünlü müzelerinin çekirdeğini oluşturmuştur. Bunlardan birkaçı Oxford’da John Tradescant ve Elias Ashmole, Kopenhag’da Olaus Wormius, Milano’da Ulisse Aldrovandi ve Manfredo Settala, Amsterdam’da Levin Vincent ve Londra’da Hans Sloane'a ait koleksiyonlardır.[4]
İtalya değiştir
İtalya’nın Venedik, Floransa gibi kentlerinin Rönesans döneminde ekonomik olarak diğer Avrupa ülkelerine göre daha zengin, denizcilik ve bilimde daha gelişmiş olması, nadire kabineciliğinin bu ülkede gelişmesinde etkili oldu.
15. yüzyılda Floransalı Medici Hanedanı üyelerinden Piero di Lorenzo de Medici, nadire kabinesine bir unicorn boynuzu eklemek için çok yüklü miktarda para yatırmasıyla bilinir. Unicornlar at başlı ve at gövdeli, ceylan bacaklı, aslan kuyruklu ve tek boynuzlu kutsal bir yaratık olarak tasvir edilen yaratıklardır. Böyle bir varlığın gerçekten var olduğu hakkında kesin bir bilgi yoktur. Birçok koleksiyoner ve gezginin peşine düştüğü unicorn boynuzunun peşine düşmüştür.[3]
Doğa bilimci Ulisse Aldrovandi, 1551'den itibaren İtalya'nın dağ, köy, ada ve kıyılarını gezip bitki örtüsü katalogları hazırladı. Bu gezileri sayesinde olağanüstü bir koleksiyona sahip oldu. Bitki ve hayvan türleri koleksiyonu 1742 yılına kadar Bologna Senatosu tarafından korundu. 19. yüzyılda çeşitli enstitü ve koleksiyon, kütüphaneler arasında eğitim amaçla paylaşıldı.
Napoli’ de yaşayan bitki uzmanı ve eczacı Franco Imperto, hayvan, mineral, deniz canlıları, deniz kabukları, doldurulmuş kuşlar, değerli taşlar ve fosiller içeren, 35binden fazla numuneden oluşan bir koleksiyon meydana getirdi.
Avusturya değiştir
İmparator II. Rudolf, Avusturya Arşidükü II. Ferdinand, Salzburg Prensi Wolf Dietrich Raitenau, Avusturyalı önemli nadirecilerdendir.
II. Rudolf, büyük bir toplama merakı ve hırsına sahipti. Prag Kalesi'nde biriktirdiği nesneler arasında büyülü taşlar, çeşitli gök küreler, astrolojide kullanılan malzemeler ve değerli sanat eserleri vardır.[1]
Danimarka değiştir
Devrinin ünlü bilim insanı Ole Worm, gelmiş geçmiş en ünlü nadire kabinelerinden birini kurmuştur.[5] Koleksiyonunda mineraller, bitki ve hayvan numuneleri, el yapımı objeler bulunmaktaydı. Ole Worm'un ölümünden sonra kabinesini Kral III. Frederik almıştır.[3]
| Wikimedia Commons'ta Nadire kabineleri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Kaynakça değiştir
- ^ a b c "Rönesans Döneminde Koleksiyonerlik: Nadire Kabineleri". Artfulliving.com.tr. 25 Haziran 2019. 30 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Modern Müzelerin Ataları: Nadire Kabineleri". Söylentidergi.com. 12 Nisan 2021. 14 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2023.
- ^ a b c d Göle, Şule (2016). "Modern müzelerin oluşumunda Nadire Kabineleri'nin önemi : Felsefi bir yaklaşım". 16 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2023.
- ^ a b c Berktay, Ada (22 Ekim 2020). "Nadire odaları, dünyayı sergileme sahneleri". Serbestiyet. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2023.
- ^ "A cabinet of curiosities : Ole Worm's 'Museum Wormianum' (1655) – Collections – Special Collections" (İngilizce). 28 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2023.