Morgenthau Planı

Morgenthau Planı veya asıl adıyla Suggested Post-Surrender Program for Germany, II. Dünya Savaşı sonrasında Nazi Almanyası'nın ardından kurulacak olan Almanya'nın silah sanayiinin tamamen ortadan kaldırılmasını ve ilgili endüstriyel üretimin sınırlandırılmasını öneren tasarıdır. 1944 yılında dönemin Amerika Birleşik Devletleri hazine bakanı Henry Morgenthau Jr. tarafından önerilmiştir.

Planın kitap ve orijinal hali

Plan uyarınca bölgelere ayrılmış şekilde Almanya toprakları

Plan, savaşın ardından ABD Silahlı Kuvvetleri tarafından işgal edilen Almanya topraklarında belirli bir etkiye sahip olsa da resmî olarak kabul edilip uygulanmamıştır. Soğuk Savaş döneminin başlamasıyla beraber ABD Hükûmeti bu plan yerine Marshall Planı'nı uygulamaya sokmuştur.

Morgenthau Planı

Ocak-Eylül 1944 yılları arasında kaleme alınan ve Morgenthau tarafından imzalanan asıl metnin ana başlıkları aşağıdaki şekildedir:

• Almanya'nın silahsızlandırılması:

Teslim olmasının ardından Almanya Müttefik Devletler tarafından en kısa sürede silahsızlandırılmalıdır. Silahlı birliklerin yanı sıra tüm milis güçler silahsızlandırılmalı, Alman savaş sanayii tümüyle tasfiye edilmelidir. Savaş sanayiine temel teşkil eden diğer sanayiler de ortadan kaldırılmalıdır.

• Almanya'nın bölünmesi:

• Sovyetler Birliği tarafından ilhak edilmeyen Doğu Prusya toprakları Polonya tarafından alınmalıdır.
• Fransa Saar bölgelerini, Ren ve Moselle Nehirleriyle çevrilen bölgeyi almalıdır.
• Ruhr ve çevre bölgesini kapsayacak şekilde bir Uluslararası Bölge oluşturulmalıdır.
• Almanya'nın geriye kalanı kuzey ve güney olmak üzere iki otonom bölgeye ayrılmalıdır.
• Yeni Güney Almanya devletiyle Avusturya arasından 1938 yılından önceki siyasi sınırlar esasında gümrük birliği kurulmalıdır.

• Ruhr bölgesi

• Alman sınai gücünün kalbinde olan bu bölge, savaşların çıkma sebebidir. Bölge halihazırdaki sanayii altyapısının tamamen tasfiye edilmesinin ötesinde, öngörülebilir bir vadede yeniden sanayileşemeyecek hale getirilmelidir. Bunun için aşağıdaki adımlar atılabilir:

• Askerî harekâtın sona ermesinin hemen ardından, en geç altı ay içinde bölgedeki sanayi tesisleri ya tamamen sökülüp bölgeden başka yere taşınmalı ya da tamamen yok edilmelidir. Tüm madenler kullanılmayacak şekilde tasfiye edilecektir.
• Bölgedeki halka bölgenin bir daha asla sanayi bölgesi olmayacağı bilgisi işlenmeli ve teknik beceriye sahip işçilerin vb. bölgeden göç etmesi sağlanmalıdır.
• Bölge Birleşmiş Milletler tarafından denetlenen Uluslararası Bölge statüsüne geçmelidir.
• Savaş masrafı vb. talep edilmemeli, bu kapsamdaki alacaklar halihazırdaki Alman kaynaklarıyla veya topraklarıyla tazmin edilmelidir.

Planın uygulanma durumu

1944 yılında II. Dünya Savaşı sürmekteyken Morgenthau, savaşın ardından nasıl bir Almanya kurulması gerektiğine dair önerilerde bulundu. Buna göre Almanya ağır sanayii altyapısı tasfiye edilecek, özellikle Ruhr bölgesi tamamen ortadan kaldırılarak yakın bir vadede yeniden hayata geçmesinin önlemleri alınacaktı. 16 Eylül 1944 tarihli İkinci Quebec Konferansında Roosevelt ve Morgenthau, bu konuya dair çekimser İngiliz Başbakanı Winston Churchill'i Lend-Lease antlaşmasını da kullanarak planın uygulanmasına ikna ederler. Churchill planın ağır koşullarını bir miktar gevşetse de plan Almanya'nın temelde bir tarım toplumu olarak var olmasını öngörmekteydi.

Ancak plan Roosevelt kabinesinin ve özellikle Henry Stimson'ın şiddetli eleştirileriyle karşılaşmıştır. Ayrıca plan basına sızdırılınca kamuoyunda Roosevelt'e karşı tepki oluşmuştur.

Halen iktidarda olan Naziler, kendi iktidarlarından sonra olacak olanlara dair planların ortaya çıkmasını çok iyi kullanmışlardır. Propaganda Bakanı Joseph Goebbels Wehrmacht'ın canla başla savaşmasını sağlayan bu argümanı propaganda için yoğun şekilde işlemiştir. Özellikle savaşın son dönemlerindeki şiddetli direnişin sebepleri arasında bu etken de belirtilmelidir.

Roosevelt'in ardından Başkanlık görevine gelen Harry Truman, Avrupa'da zaferin ardından yayınladığı JCS 1067 numaralı emirle adını koymadan Morgenthau Planını uygulamaya koyar, buna göre işgal edilen Alman topraklarından ABD komutanlarına Almanya'nın ekonomik olarak yeniden kalkınması için hiçbir adım atılmaması emrediliyordu.

Morgenthau, işgal altındaki Almanya'ya gönderdiği ve "Morgenthau boys" olarak adlandırılan Hazine Bakanlığı uzmanları sayesinde JSC 1067 gereklerinin yerine getirildiğinden emin olmaya çalışmıştır. Morgenthau'nun 1945 ortalarındaki istifasının ardından bölgede greve devam eden bu yetkililer 1947 yılında JSC 1067 iptal edilip JSC 1779 yayınlanınca görevlerini sona erdirmişlerdir. Yeni emir uyarınca varlıklı, düzenli bir Avrupa'nın oluşabilmesi için üretken, istikrarlı bir Almanya'nın elzem olduğu belirtiliyordu.

Ekim 1945'te Morgentahu önerdiği planı ayrıntılarıyla ele aldığı Germany is Our Problem adlı kitabı yayınlar. Roosevelt ölmeden az önce kitabın yayınlanmasına izin vermiştir. Kasım 1945'te ABD Silahlı Kuvvetleri İşgal komutanı konumundaki General Dwight Eisenhower Almanya'da bulunan askerî yetkililere dağıtılmak üzere ücretsiz 1000 adet kitabın alınmasına izin vermiştir.

Morgenthau 1945 yılındaki istifasının ardından Almanya'ya şiddetli bir barış uygulanması konusunda ısrarcı olsa da sonuçta Soğuk Savaş'ın da etkisiyle sanayileşmiş ve görece Nazilerden arındırılmış müttefik bir Almanya söylemi baskın çıkar.