Medarı Maişet Motoru
Medarı Maişet Motoru ya da Birtakım İnsanlar, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'ın 1944 yılında yayınlanan ilk romanı. İlk defa 4 Ekim 1940- 21 Şubat 1941 tarihlerinde Yeni Mecmua'da tefrika edilen Medar-ı Maişet Motoru Yokuş Kitabevi tarafından yayımlanır. Kitap yayımlandıktan birkaç gün sonra Bakanlar Kurulunun kararıyla toplatılır.[1]
 | |
| Yazar | Sait Faik Abasıyanık |
|---|---|
| Ülke | Türkiye |
| Dil | Türkçe |
| Tür | Roman |
| Yayım | 1944 |
| Yayımcı | Ahmet İhsan Basımevi |
Henüz Yeni Mecmua'da tefrika edildiği sırada (1940-41) devrin baskıcı siyasi ortamında sakıncalı bulunup roman olarak yayımcı bulmakta zorlanmış ve Sait Faik'in annesinin maddi desteğiyle yayınlanmıştır. Ancak dağıtılmaya başlanmışken bakanlar kurulu kararıyla toplatılmıştır.[2]
Polis kitapları götürürken Yayınevi sahibi Burhan Arpad, ellilik bir paketi sakladı. Fakat daha sonra Sait Faik kitapları Arpad'dan alamadı. Tutuklamalar ve aramalar sıklaşınca Arpad kitapları yakmak zorunda kaldı.[3] Sait Faik, Medar-ı Maişet ismini ise ilk kez Vakit gazetesinde yayınlanan Bir Balık Avı Hikâyesi'nde kullandı. Hakkı Süha Gezgin'in söylediğine göre yazar bu sözcüğü çok seviyordu.[4] Kitap, 1952 yılında, Varlık Yayınları tarafından yeniden basılırken, Abasıyanık, kitabın ismini Birtakım İnsanlar, romanda geçen Medar-ı Maişet motorunun ismini ise Ceylan-ı Bahri olarak değiştirdi.[4] Medar-ı Maişet Motoru'nu ilk baskısından sadece 99 adet satılabildi.[5]
Kitabın kimi paragrafları çıkarılıp sansürlenerek Birtakım İnsanlar adıyla 1952 yılında tekrar yayınlanmıştır.[2] İsmi Varlık Yayınları tarafından basılan ikinci ve üçüncü baskılarda Birtakım İnsanlar olarak kaldı. Dördüncü baskıyla beraber Medarı Maişet Motoru ismi tekrar kullanılmaya başlandı.
Analiz
değiştirMedarı Maişet Motoru pek çok eleştirmene göre Sait Faik'in roman denemesidir.[6] Esere, hem örgü olarak hem de dağınık anlatımıyla roman demek çok zordur. Olayların birbirleriyle olan bağlantıları çok zayıftır. Kitapta, Adapazarı, Burgaz Adası, İstanbul arasında geçen hayatlar anlatılır. Sait Faik, bu eserinde de şairane bir anlatım kullandı.[6]
Yazar, 11 Kasım 1948'de romanla ilgili Akşam Gazetesi'ne şöyle bir açıklama yaptı: "Medarı Maişet isimli bir hikâye kitabı çıkarmıştım. Hayatı toz pembe görmüyorum diye mahkeme masrafı ödedim. Üzüntüsü de caba. Kahramanlarım rahat etmek için hapse giriyor. Bütün sebep bu!" Buradan yazarın kendisinin de kitaba roman demediği çıkartılıyor. Fakat, Abasıyanık'ın bu açıklamasında bilinçli bir şekilde mi eseri roman olarak anmadığı bilinmemektedir.[7]
Romanın ilk bölümünde, Berber Kir Dimitri, Aylak Ali Rıza, kızı Melek ve diğer çocukların hayatı ve Melek'in bir kadın berberi olarak yetişmesi anlatılır. İkinci bölümde ise üniversite öğrencisi olan Fahri'nin Adapazarı'ndaki günlerinden vardır. Fahri, Sait Faik'e çok benzemektedir. Son bölümde Melek'in dükkânının açılışı ve çocukların yetişkinliğe geçerek sorumluluk sahibi insanlar haline gelmeleri anlatılır.
Sait Faik, bu çalışmasında da klasik Sait Faik karakterlerini (daha önce görmediğimiz bir dalgıç ve bir köy öğretmeni de ekleyerek) kendine özgü masalsı hava içinde yazdı.[8]
Kitabın adı
değiştirArapça kökenli "maişet" kelimesi "geçim, geçinme", yine Arapçadan Türkçeye geçmiş "medar" ise mecazen "Sebep, vâsıta, vesîle"[9] manalarına gelmektedir. "Medarı Maişet" ise "geçim vasıtası" demektir. Eserin adı "Medarı Maişet Motoru", "Geçim Sağlayacak Motor" manasını taşır. Romanda, Burgaz Adası'nda oturan Emekli memur Ali Rıza Efendi'nin emeklilik yıllarında ailesiyle birlikte çektiği geçim sıkıntısı, ailenin hayata tutunma çabaları anlatılır. Ali Rıza Efendi'nin evlat edindiği Hikmet'in çalıştığı balıkçı motorunun adı da "Medarı Maişet"tir. Hiçbir siyasi hedef göstermeyen roman, yine de kahramanlarından birine eski bir asker kaputu giydirdiği için 1944’te yayımlandığında sıkıyönetim mahkemelerince toplatılmıştı.[10] Türkiye’de önceki yıllarda yasaklanmış oldukları gerekçesiyle halen cezaevlerine sokulması yasak toplam 23 bin kitabın arasında "Medarı Maişet Motoru" da bulunmaktadır ve bu yasakların da yakın bir tarihte kaldırılacağı bildirilmiştir.[11]
Kaynakça
değiştir- Kavaz, İbrahim (1999), Sait Faik Abasıyanık, Şule Yayınları
- Naci, Fethi (Mayıs 2003), Sait Faik'in Hikayeciliği, Yapı Kredi Yayınları, ISBN 975-08-0534-8
- Sönmez, Sevengül (Şubat 2007), A'dan Z'ye Sait Faik, Yapı Kredi Yayınları, ISBN 978-975-08-1198-2
- Uyguner, Muzaffer (1991), Sait Faik, Bilgi Yayınevi, ISBN 975-494-232-3
Notlar
değiştir- ^ "Sait Faik'in Hayatı". 18 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları - Medarı Maişet Motoru". 28 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Sönmez 2007, s. 133
- ^ a b Sönmez 2007, s. 134
- ^ Kavaz 1999, s. 46
- ^ a b Uyguner 1991, s. 40
- ^ Naci 2003, s. 85
- ^ Naci 2003, s. 86
- ^ "Kubbealtı Lügatı". 13 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Dünyada ve Türkiye'de Yasaklanmış Kitaplar". gizemlikapi.com. 27 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2012.
- ^ "23 bin yasaklı kitaba özgürlük". haberhakki.com. 24 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2012.
Dış bağlantılar
değiştir- Evvel.org'da "Sait Faik" 16 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.