Manavgat, antik adıyla Melas (GrekçeΜέλας Mélas), Toroslar'da doğarak Antalya'da Akdeniz'e dökülen nehir. Uzunluğu 93 km'dir. Batı Toros sıradağları arasından doğan kolların birleşmesiyle oluşur. Güney batıya yönelerek dar ve dik yamaçlı kanyonlar arasından geçer, ünlü Manavgat Şelalesi'ni meydana getirir ve Manavgat ilçe merkezinin doğusunda alüvyal bir kıyı ovasından denize dökülür.[1]

Manavgat Nehri
Manavgat Nehri
Manavgat Nehri
Konum
Ülke(ler) Türkiye
İlçe(ler) Akseki, Manavgat
Şehir(ler) Antalya
Genel bilgiler
Drenaj sistemi Manavgat Nehri
Aktığı yer Akdeniz
Kaynak Akdağ
Ağız 36°44′13″N 31°29′38″E / 36.73701°K 31.49398°D / 36.73701; 31.49398
Ağız rakımı 0 m
Uzunluk 93 km
Havza alanı 850 km2
Debi 52 m³/sn

Türkiye'nin akım rejimi en düzenli nehridir. Üzerinde iki tane baraj inşa edilmiş olup (Oymapınar Barajı ve Manavgat Barajı), enerji üretimine büyük katkılar sağlamaktadır. Halen de yapımına devam edilmekte olan iki baraja sahiptir. Dünyanın en büyük yeraltı nehirlerinden Dumanlı 1 ve Dumanlı 2 Manavgat Irmağını beslemektedir.

Manavgat yakınlarında Antalya körfezine dökülen 93 km. boyunda bir çay olduğu halde, sularının pek bolluğu ve gür akışı ile ilgili olarak buna Manavgat Irmağı denir.[2] Batı Toroslar'da, doruğu 2. 120 m yükseklik gösteren Şeytan Dağı'nın yamaçlarından doğan kaynakların birleşmesiyle ortaya çıkan aktıktan sonra Akdeniz’e ulaşan bir sudur. Önceleri adı Şahap Deresi olan Manavgat Çayı yukarı kesiminde Kuzeybatı - Güneydoğu yönlüdür, sonra bir dirsekle Güneybatıya döner. Torosları dar ve derin boğazlardan akarak geçer. Bilimsel adı kanyon olan bu boğazlara, Toros insanı Kapız adını verir.[3] Yeryüzündeki su toplama alanı hiç de geniş görünmeyen bu akarsuyun yeraltı beslenmeleri bakımından gerçek bir ırmak değerinde bulunduğu ve böylece yerüstü, yeraltı beslenmeleri bakımından yağış alanının birkaç bin km² yi bulduğu bu akarsuyun, özel bir durumu vardır. Dereler halindeki kolları önemli yer tutmayan Manavgat Irmağı, kalın kalker tabakalarından bir yapı gösteren bir bölgede dibe inen suların gür kaynaklar halinde yer yer yüze çıkarak beslendiği, akım durumu ve seviye oynamaları bakımından düzenli büyük bir akarsudur. Yazları kurak ve sıcak geçen Akdeniz ikliminin bir akarsuyu olarak Temmuzdan Ekim sonuna kadar yatağından ortalama saniyede 30–65 m³ su geçirir. Normal kabarmalar halinde de yatağından saniyede 150–200 m³ su geçer. Karışık bir yapı gösteren ve kalkerlerin çok yer tuttuğu, yeraltı akarsularının yaygın olduğu bir bölgedeki Manavgat ırmağı üzerinde 20 yıldan beri incelemeleri yapılan Oymapınar baraj sahası bu bakımdan birçok araştırıcıları derinden uğraştırmıştır.[2] 1964-2014 yılları arasında 245 m kotunda yapılan ölçümlerde ortalama debi 52 m³/sn tespit edilmiştir.[4]

Oymapınar yakınlarında engebe azalır, buradaki vadiyi Oymapınar Baraj Gölü kaplamıştır. 1984 yılında hizmete giren baraj, oluşturduğu gölle Türkiye’ nin en güzel karstik kaynakları olan Dumanlı pınarlarını sular altında bırakmıştır. Oymapınar Baraj Gölü 500 hektar genişliğindedir. Manavgat Çayı üzerinde daha da aşağıda da Manavgat barajı ve hidroelektrik santrali yapılmıştır. 1987’de hizmete giren bu baraj ardında 8.60 km³ genişliğinde yapay bir göl oluşmuştur. Barajın su toplama hacmi ise 89 milyon m³ tür.[3]

Manavgat Irmağı'nın başlangıç yeri, Beyşehir Gölü'nün 30 km güneyindeki Akdağ (2400m)dır. Ancak bu başlangıç kesiminde suların çoğunca dibe sızdığı bir dere görünüşündedir. Buradan 10–15 km güneyden itibaren her biri 5-10 değirmeni döndürecek kadar gür karstik akarsular bu suya katılmaya başlar, burada bir çay görünüşü ile akan su, birbiri ardınca uzanan dar ve derin sarp yamaçlı vadilerden geçer. Ancak, çok sayıdaki bu gür kaynakların suları ile kabaran Manavgat Çayı, yolu boyunca kalker arazide sızmalara uğrayarak önemli bir miktar su kaybeder, burada suları yazın azalır, hatta Akseki ile Aydınkent arasına düşen kesiminde Süzekkaya denilen yerde su dibe batar. Tekrar yüze çıkan su kısa bir mesafeden sonra gür kaynaklarla beslenir. Bu kaynakların Kembos Ovası'ndan dibe sızmış suların buradan çıktığı sanılmaktadır. Birkaç yüz metre aşağıda, 20 m kadar yüksekliği olan bir şelaleden düşer, bu arada güçlü dere ve kaynaklar da alır, dar vadilerden geçer, daha aşağıda yine heybetli çağlayanlar yapar. Nadir bulunan manzaralar arasında olan bu düşüş yerinde birer havuza andıran oyuklar belirmiştir. Buralardan aşağılara doğru kilometrelerce uzunlukta, pek derin, yer yer son derece daralmış, sarp kayalar arasında köpüklenerek ve çağlayanlar yaparak akar. Buralardan sonra Manavgat Çayı tam bir ırmak görünüşü almış bulunur. Aşağı kesiminin başlangıcındaki Oymapınar köyünden aşağıda, Manavgat kasabasının kuzeyinde, ünlü Manavgat çağlayanlarından düşerek, bol suları ile denize ulaşır. Irmak burada sakin akar, motor büyüklüğündeki su taşıtları kıyıdan 7 km içerideki Manavgat kasabasına kadar işler.[2]

Antikçağda adı Melas olan Manavgat Irmağı, antik Side kentinin su gereksinimini karşılıyordu. Günümüzde ise ırmaktan sulamada da faydanılır.[3]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Doğaner, Prof.Dr.Suna. "Ovalar". AKDENİZ BÖLGESİ COĞRAFYASI. academia.edu. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2016. [ölü/kırık bağlantı]
  2. ^ a b c İZBIRAK,R.,(1996), TÜRKİYE 1, MİLLİ EĞİTİM BASIMEVİ, İSTANBUL
  3. ^ a b c GÜNEY, E., (2004), TÜRKİYE HİDROCOĞRAFYASI, ÇANTAY KİTABEVİ,İSTANBUL.
  4. ^ "Manavgat Irmağı". enerjiatlasi.com. 17 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2016.