Kuzey Vey

Kuzey Çin'de kurulmuş bir Türk devleti
(Kuzey Wei Hanedanı sayfasından yönlendirildi)

Vey veya başka tarihsel kaynaklara göre
Kuzey Vey (Çince: 北魏; pinyin: Běi Wèi)
Toba Vey (Çince: 拓跋魏; pinyin: Tuòbá Wèi)
Yuan Vey (Çince: 元魏; pinyin: Yuán Wèi) olarak da bilinir. Hanedanlık, Siyenpiler'in Toba (Tabgaç) klanı tarafından kuruldu. Kuzey ve Güney hanedanları döneminde 386'dan 535'e kadar[1] Kuzey Çin'i yöneten ilk hanedandır. "Siyasi kargaşa ve yoğun sosyal ve kültürel değişim çağının bir parçası" olarak tanımlanan [2] Kuzey Vey hanedanı, özellikle 439'da Kuzey Çin'i birleştirmesi, kaotik On Altı Krallık dönemini sona erdirmesi ve 485'teki reformlarla kırsal alan üzerindeki emperyal kontrolü güçlendirmesiyle dikkat çekmektedir. Kuzey Vey, kendilerini Çin kültürünün gerçek savunucuları olarak gören Güney hanedanlarının yazarları tarafından "Örgülü Barbarlar" (索虜 suolu) olarak anılıyordu.[3][4]

Kuzey Vey
386-535
Kuzey Wei Haritası
Kuzey Wei Haritası
Kuzey Wei haritası
Kuzey Wei haritası
BaşkentHuhhot
(386-398)
Datong
(398-493)
Luoyang
(493-534)
Çang'an
(534-535)
Yaygın dil(ler)Tabgaçça
Orta Çince
HükûmetMonarşi
İmparator 
• 386-409
Daowu
• 409-423
Mingyuan
• 424-452
Taiwu
• 452-465
Wencheng
• 471-499
Xiaowen
• 499-515
Xuanwu
• 528-530
Xiaozhuang
• 532-535
Xiaowu
Tarihçe 
• Kuruluşu
20 Şubat 386
• Dağılışı
8 Kasım 535
Yüzölçümü
4502.000.000 km2
Öncüller
Ardıllar
Önceki Qin
Xia (16 Krallık)
Kuzey Yan
Kuzey Liang (16 Krallık)
Doğu Vey
Batı Vey
Günümüzdeki durumuÇin
Moğolistan


Kuzeyden güneye:
Rouran, Kuzey Vey ve Song
Budist stel (6. y.y)

439'da üçüncü imparatoru Tai Vu Di'nin Hiung-nu Helian boyu'nun kurduğu Xia ve Hiung-nu Juqu boyu'nun kurduğu Kuzey Lyang'ı yıkıp Kuzey Çin'i birleştirmesiyle Çin tarihinde Güney Kuzey Hanedanları dönemi başlamıştır.

Tai Wu Di, Taoist Kou Qianzhi'nin tavsiyesiyle Budizm'i bastırmış ve daha sonra Konfüçyüsçülüğe önem vermeye başlamıştı. Ancak diğer hükümdarlar Budizme önem verdiği için Budizm kültürü gelişmişti.

Hanlaştırma siyasetini izleyerek mevcut boylar sisteminin yerine aristokrat sistemi getirmiştir. Fakat Tuoba boyu başta olmak üzere Sien-pi'ler bu siyasetlere karşı çıkmış ve 524'te Altı Garnizon'un İsyanı (六镇之亂 liùzhèn zhī luàn) meydana gelmiştir.

İsyanı bastıran askerlerin söz hakkı büyümüş ve Doğu Vey (534 - 550) ile Batı Vey (535 - 556) olmak üzere ikiye bölünmüştü.

Tai Wu Di öldüğünde ardılı olan hükümdarlar Ven Çeng Di (452 - 465) ve Hyan Ven Di (465 - 471) zamanlarında Güney Çin'deki hanedanları Liu Sung Hanedanı ve kuzeydeki Rouranlara mücadele etmişti.

Ciddi önlemler alınmaması sonucunda Budistleşme ve onunla özdeş gözüken Hanlaşma süreci de başlamış oluyordu. Nihayet kendisi de Budist olan Xiao Wen Di (471 - 499) başkentini kuzeydeki bozkır bölgesinden alarak Çinli nüfusun ağırlıkta olduğu Lo-Yang'a taşımış, böylece asimilasyon süreci tamamlanmıştır.

495 yılında Sien-pi kıyafetleri, gelenekleri ve dili yasaklandı. Buna karşı çeyrek yüzyıl süren tepkiler bastırıldı. Xuan Wu Di (499-515)'dan sonra tahta çıkan imparatoriçe Xiao Ming Di (515-528) Ak Hun ülkesine rahip gönderip onları hidayete davet edecek kadar inançlı bir Budist'ti.

Artık Çinlilerden ayrılmayan Tobalar 534'e doğru, Doğu ve Batı Vey'leri olmak üzere ikiye ayrıldı. Önce 550'de Bei Qi (550 - 577) Doğu Wei'nin, 557'de Kuzey Çov (557 - 581) Batı Wei'nin yerlerini almıştır. 577'de Bei Zhou, Bei Qi'yi yıkarak Kuzey Çin'i birleştiyse de 581'de Sien-pi Puliuru boyu'na mensup olan Yang Jian, Bei Zhou'yu yıkıp Suy Hanedanı (隋 suí; 581 - 619) kurmuştur.

Bei Wei'de Budizm kültürü

değiştir

Bei Wei Hanedanı hükümdarları

değiştir
Sonradan
verilen ad
Çince soyadı ve adı Taht süresi Dönemin adı ve süresi
Bei Wei 386-535
Dao Wu Di (道武帝 daò wǔ dì) Tuoba Gui (拓跋珪 tuò bá guī) 386-409 Dengguo (登國 dēng guó) 386-396
Huangshi (皇始 huáng shǐ) 396-398
Tianxing (天興 tiān xīng) 398-404
Tianci (天賜 tiān cì) 404-409
Ming Yuan Di (明元帝 míng yuán dì) Tuoba Si (拓跋嗣 tuò bá sì) 409-423 Yongxing (永興 yǒng xīng) 409-413
Shenrui (神瑞 shén ruì) 414-416
Taichang (泰常 tài cháng) 416-423
Tai Wu Di (太武帝 tài wǔ dì) Tuoba Tao (拓跋燾 tuò bá táo) 424-452 Shiguang (始光 shǐ guāng) 424-428
Shenjia (神䴥 shén jiā) 428-431
Yanhe (延和 yán hé) 432-434
Taiyan (太延 tài yán) 435-440
Taipingzhenjun (太平真君 tài píng zhēn jūn) 440-451
Zhengping (正平 zhèng píng) 451-452
Nan An Wang (南安王 nán ān wáng) Tuoba Yu (拓跋余 tuò bá yú) 452 Chengping (承平 chéng píng) 452
Wen Cheng Di (文成帝 wén chéng dì) Tuoba Jun (拓跋濬 tuò bá jùn) 452-465 Xingan (興安 xīng ān) 452-454
Xingguang (興光 xīng guāng) 454-455
Tai'an (太安 tài ān) 455-459
Heping (和平 hé píng) 460-465
Xian Wen Di (獻文帝 xiàn wén dì) Tuoba Hong (拓跋弘 tuò bá hóng) 466-471 Tian'an (天安 tiān ān) 466-467
Huangxing (皇興 huáng xīng) 467-471
Xiao Wen Di (孝文帝 xiào wén dì) Yuan Hong (元宏 yuán hóng) 471-499 Yanxing (延興 yán xīng) 471-476
Chengming (承明 chéng míng) 476
Taihe (太和 tìi hé) 477-499
Xuan Wu Di (宣武帝 xuān wǔ dì) Yuan Ke (元恪 yuán kè) 499-515 Jingming (景明 jǐng míng) 500-503
Zhengshi (正始 zhèng shǐ) 504-508
Yongping (永平 yǒng píng) 508-512
Yanchang (延昌 yán chāng) 512-515
Xiao Ming Di (孝明帝 xiào míng dì) Yuan Xu (元詡 yuán xǔ) 516-528 Xiping (熙平 xī píng) 516-518
Shengui (神龜 shén guī) 518-520
Zhengguang (正光 zhèng guāng) 520-525
Xiaochang (孝昌 xiào chāng) 525-527
Wutai (武泰 wǔ tài) 528
Youzhu (幼主 yòu zhǔ) Yuan Zhao (元釗 yuán xhāo) 528 Yoktu
Xiao Zhuang Di (孝莊帝 xiào zhuāng dì) Yuan Ziyou (元子攸 yuán zǐ yōu) 528-530 Jianyi (建義 jiàn yì) 528
Yongan (永安 yǒng ān) 528-530
Chang Guang Wang (長廣王 cháng guǎng wáng) Yuan Ye (元曄 yuán yè) 530-531 Jianming (建明 jiàn míng) 530-531
Jie Min Di (節閔帝 jié mǐn dì) Yuan Gong (元恭 yuán gōng) 531-532 Putai (普泰 pǔ tài) 531-532
An Ding Wang (安定王 ān dìng wáng) Yuan Lang (元朗 yuán lǎng) 531-532 Zhongxing (中興 zhōng xīng) 531-532
Xiao Wu Di (孝武帝 xiào wǔ dì) veya
Chu Di (出帝 chū dì)
Yuan Xiu (元脩 yuán xiū) 532-535 Taichang (太昌 tài chāng) 532
Yongxing (永興 yǒng xīng) 532
Yongxi (永熙 yǒng3 xī) 532-535

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Fairbank, John King; Goldman, Merle (30 Nisan 2006). China: A New History, Second Enlarged Edition (İngilizce). Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01828-0. 
  2. ^ Tsiang, Katherine R. (Haziran 2002). "Changing Patterns of Divinity and Reform in the Late Northern Wei". The Art Bulletin. 84 (2): 222. doi:10.2307/3177267. ISSN 0004-3079. 
  3. ^ Liu, Puning (21 Aralık 2020). China’s Northern Wei Dynasty, 386-535: The Struggle for Legitimacy (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-000-28314-3. 
  4. ^ Puning Liu (2018). "Song scholars' views on the Northern Wei legitimacy dispute". Archiv Orientální. s. 112. 

Dış bağlantılar

değiştir

Wei Shou, "Wei" Kitabı, 魏收, "魏書" 28 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.