Gökçe SAU20

_{ÖRGÜLÜ NEHİR}

Yeni Zelanda'nın Güney adasındaki Waimakariri Nehri, rotasının çoğu da örgülüdür.

Örgülü nehir ya da örgülü kanallar, küçük, genellikle eğreti, örgü çubuklar olarak adlandırılan adacıklar tarafından ayrılan nehir kanalları bağlantısından oluşur. Örgülü akıntılar yüksek tortulu ve kaba tane boyutlarına sahip nehirlerde oluşmaya eğilimlidir ve bu nehirler, kıvrımlı ya da düz akıntıya sahip tipik nehirlerden daha dik yamaçlardan oluşur. Örgülü nehirler aynı zamanda taşıdıkları su miktarında hızlı ve sık bir şekilde değişiklik gösteren nehirlerle bağlantılıdır. Tüm dünya üzerinde çakıllı akıntılar, kum yatağı olan nehirler ve nehir deltaları gibi birçok çevrede çeşitli örgülü kanallar bulunur.

Örgülü nehirler, kıvrımlı nehirlere nazaran dik bir eğimin korunduğu çözelti seviyesinin eğime ulaştığı esnada meydana gelir. Nehir zamanla gelişimini tamamladığında, tortu yükündeki sabit yükseliş nehrin yamaç yatağını arttıracak ve bu nedenle iki koşul eş zamanlı olarak gerçekleşebilir; Sonuç olarak nehrin taşıdığı su miktarı aynı kaldığı sürece yamaç değişimi ile tortu yükündeki değişim eşit olacak.

ABD'nin Washington eyaletindeki Beyaz Nehir, genç, hızla aşınan bir yanardağ olan Rainier Dağı'ndaki Emmons Buzulundan büyük bir tortu yükü taşıyor.

Güney Alpleri ile Waimakariri Nehri, Canterbury, Yeni Zelanda

Rakaia Nehri, Güney Adası, Yeni Zelanda

Örgülü nehir ya da örgülü kanallar, küçük, genellikle eğreti, örgü çubuklar olarak adlandırılan adacıklar tarafından ayrılan nehir kanalları bağlantısından oluşur. Örgülü akıntılar yüksek tortulu ve kaba tane boyutlarına sahip nehirlerde oluşmaya eğilimlidir ve bu nehirler, kıvrımlı ya da düz akıntıya sahip tipik nehirlerden daha dik yamaçlardan oluşur. Örgülü nehirler aynı zamanda taşıdıkları su miktarında hızlı ve sık bir şekilde değişiklik gösteren nehirlerle bağlantılıdır. Tüm dünya üzerinde çakıllı akıntılar, kum yatağı olan nehirler ve nehir deltaları gibi birçok çevrede çeşitli örgülü kanallar bulunur.

OLUŞUMU

Örgülü nehirler, kıvrımlı nehirlere nazaran dik bir eğimin korunduğu çözelti seviyesinin eğime ulaştığı esnada meydana gelir. Nehir zamanla gelişimini tamamladığında, tortu yükündeki sabit yükseliş nehrin yamaç yatağını arttıracak ve bu nedenle iki koşul eş zamanlı olarak gerçekleşebilir; Sonuç olarak nehrin taşıdığı su miktarı aynı kaldığı sürece yamaç değişimi ile tortu yükündeki değişim eşit olacak. Eğimli yamaçlar, zayıf bir şekilde sıralanmış kaba kum akışları 0.016 (ft/ft) için 0.0042 m³/s olarak belirlenmiştir. Bu eğimin üzerindeki her yamaç örgülü akış oluştururken bu eğimin altındakiler kıvrımlı bir akış oluşturur. Nehrin gelişimindeki temel faktör nehrin taşıyabildiği tortu miktarıdır. Belli bir sistem çökelti yükü için eşiğine ulaştığında kıvrımlı bir sistemden örgülü bir sisteme dönüşecektir. Aynı zamanda geçici olarak durmuş yük çözeltisinin yatak yüküne oranı da kanal gelişimi için önemlidir.

Örgülü kanal oluşumuyla ilişkili koşullar şunları içerir:

Bol miktarda tortu kaynağı

  Yüksek akış gradyanı

Su tahliyesinde hızlı ve sık değişiklikler

Dik bir kanal gradyanı

Şekillendiren süreçler açısından, bir akıntının kıvrılıp kıvrılmayacağını belirleyen kritik faktör, kıyı aşınmasıdır. Erozyona dirençli kohezif banklara sahip bir akarsu, dar, derin, dolambaçlı kanallar oluştururken, aşınması yüksek bankalara sahip bir akarsu, kıvrımlılık için gerekli olan suyun sarmal akışını önleyerek ve örgülü oluşumla sonuçlanan geniş, sığ kanallar oluşturacaktır kanallar.

Örnekler:

Alaska, Kanada, Yeni Zelanda'nın Güney Adası ve Himalayalar'da, tümü genç, hızla aşınan dağlar içeren geniş örgülü nehir sistemleri bulunur.

      Asya'daki muazzam Brahmaputra-Jamuna Nehri, örgülü bir nehrin klasik bir örneğidir.

      Afrika'da, örneğin Touat Vadisi'nde örgülü nehir sistemleri mevcuttur.

     Aşağı Sarı Nehrin bir kısmı örgülü bir şekil alır.

Sewanee Konglomera, bir Pennsylvanian kaba kumtaşı ve çakıl taşı birimi Güney Üniversitesi yakınlarındaki Cumberland Platosu'nda bulunan, bir zamanlar Amerika Birleşik Devletleri'nin doğusunda var olan eski bir örgülü ve kıvrımlı nehir tarafından biriktirilmiş olabilir. Diğerleri bu birim için çökelme ortamını gelgit deltası olarak yorumladılar.

Avrupa'da göze çarpan örgülü nehirler:

 - İtalya

Tagliamento Piave (nehir)

Tanana River, Fairbanks, Alaska, Amerika Birleşik Devletleri

Brenta (nehir)

Cellina

Meduna

Fella

Magra

 -  Polonya ve Beyaz Rusya

 Narew

 Sweden

 Sarek Milli Parkı

Medano deresi, Colorado, Amerika Birleşik Devletleri

 Sarvesjahka

 Rapaalven

 Anastomoz nehirler

Anastomoz yapan nehirler veya akarsular, birden fazla iç içe geçmiş kanaldan oluşmaları bakımından örgülü nehirlere benzer. Bununla birlikte, anastomoz yapan nehirler tipik olarak düşük gradyanlı, dar, derin kanallardan oluşan bir ağdan oluşur. Dik yokuşlarda oluşan ve daha az kıyı stabilitesi gösteren örgülü nehirlerin aksine.

Toklat Nehri, Alaska, Birleşik Devletleri

  Ayrıca bakınız

·         Ait - İngiltere'deki Thames Nehri ve kolları üzerinde bulunan adalar

·         Anabranch - Ana kanaldan ayrılan ve aşağı akışla yeniden birleşen bir nehrin veya akıntının bir bölümü.

·         Lagün - Bariyer adalar veya resiflerle daha büyük bir su kütlesinden ayrılan sığ bir su kütlesi

·         Shoal - Bir su kütlesinden yüzeye yakın yükselen doğal batık kum bankası

 

 

KAYNAKÇA