Kaynak, Şenkaya
Kaynak, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
| Kaynak | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Kaynak Kaynak'ın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Şenkaya |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2142 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 164 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25360 |
Tarihçe değiştir
Mahallenin eski adı Çermik veya Çermük'tür. Nitekim 1595 tarihli Osmanlıca tahrir defterinde Çermük/Çermik (چرمك) olarak geçer.[4] Bu yer adı kaplıca anlamına gelen Türkçe "Çermik" veya "kara dam" anlamına gelen Gürcüce "Çermuki"den (ჭერმუქი) geliyor olabilir.[5][6]
Çermik köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Köyün sınırları içindeki megalit yapı kalıntıları Çermik'in eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir. Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Kaynak köyünün yaylasında tespit edilmiş olan yıkık kilise bu dönemden kalmış olabilir.[7]
Çermük veya Çermik köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre Osmanlı idaresinde Çermik köyü, Gürcistan Vilayeti olarak adlandırılan idari birimde, Oltu livasının Bardız nahiyesine bağlıydı.[4] Bu deftere sonradan eklenmiş olan köyün hane sayısından söz edilmemiştir. Ancak 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterinde Çermük'te 11 Hristiyan hane kaydedilmiştir.[8]
Çermik köyü, Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında da Oltu sancağının Bardız nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 13 haneden oluşuyordu. Bu sırada köyde 35 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Çermik köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 70 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[9]
Çermik köyü, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Çarlık Rusya'sına bırakıldı. Rus idaresinde Çermük (Чермукъ) biçiminde kaydedilmiş olan köy Oltu sancağının Oltu kazasına bağlıydı. 1886 nüfus sayımında köydeki 50 hanede, 161'i erkek ve 144'ü kadın olmak üzere 305 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı Rumlardan oluşuyordu.[10] Çermik köyünün nüfusu 1896 yılında 462 kişi, 1906 yılında ise 667 kişi olarak tespit edilmiştir.[11] Kısa sürede nüfusun iki katından fazla artmış olması, Rus idaresinin köye yeni nüfus yerleştirdiğini göstermektedir. Günümüzde camiye çevrilmiş olan Çermik Rum Ortodoks Kilisesi'nin de 19. yüzyılın son çeyreğinde veya 20. yüzyılın başlarında inşa edildiği tahmin edilmektedir. Köyün yaylasında ayrıca Rumlardan kalma harabe evler ile Rumca yazıları olan mezar taşları bulunmaktadır.[12]
Çermik 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde de Çermik (چرمیك) adıyla Kars vilayetinin Sarıkamış kazasının Bardız nahiyesine bağlıydı.[13] 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahip olan köyün nüfusu 306 kişiden oluşuyordu.[14] Ancak bu tarihten çok önce köydeki Rum nüfus göç etmiş bulunuyordu. 1946 yılında Şenkaya kazası kurulunca, Bardız nahiyesi ve Çermik köyü bu ilçeye bağlandı. Çermük veya Çermik köyünün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Kaynak olarak değiştirilmiştir.[15] Kaynak köyünde 1965 yılında 572 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 329 kişi okuma yazma biliyordu.[16]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Şenkaya Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[17]
Coğrafya değiştir
Mahalle, Erzurum il merkezine 139 km, Şenkaya ilçe merkezine 48 km uzaklıktadır.[18] Mahalle, Şenkaya'nın güneyinde olup, 
numaralı Şenkaya-Horasan il yoluna, Şenpınar ve Göreşken mahalleleri üzerinden, Gaziler Mahallesi'nde, 10,7 km.lik bir köy yoluyla ulaşmaktadır.[19]
Nüfus değiştir
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 164[1] |
| 2021 | 179[1] |
| 2020 | 175[1] |
| 2019 | 170[1] |
| 2018 | 161[1] |
| 2017 | 138[1] |
| 2016 | 141[1] |
| 2015 | 138[1] |
| 2014 | 160[1] |
| 2013 | 143[1] |
| 2012 | 156[2] |
| 2011 | 153[2] |
| 2010 | 147[2] |
| 2009 | 146[2] |
| 2008 | 145[2] |
| 2007 | 136[2] |
| 2000 | 211[2] |
| 1990 | 310[20] |
| 1985 | 353[21] |
| 1965 | 572[22] |
Kaynakça değiştir
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Şenkaya Kaynak Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Kaynak, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; III. cilt (1958): s. 602". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2023.
- ^ "ჭერი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 17 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "მუქი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 17 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2018, s. 25-26. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 78. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 81. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 722". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 119, ISBN 9786052100271.
- ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2018, s. 24-25. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 765". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2023.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 355.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 341". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2023.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 262.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Kaynak Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Kaynak to Gaziler". Kaynak to Gaziler. Erişim tarihi: 30 Kasım 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.