Japon kılıcı terminolojisi

(Japon Kılıcı Terminolojisi sayfasından yönlendirildi)

Bu madde Japon kılıcı için kullanılan terimler ve anlamları hakkındadır. Kılıçlar hakkındaki açıklamalar için katana maddesine göz atın.

Japon kılıcı için kullanılan terimler

değiştir
Aykuçi: El korunağı (tsuba) olmayan küçük bıçak (tanto). Genellikle elbisenin içerisine gizli olarak kadınlar tarafından taşınırdı.
Aşi Jiden hamona uzanan yumuşak çelikten küçük kanallar. Genel anlamda “ayaklar”. Hamondaki bu düzensizliklerin, keskin kenarın parçalarının kırılmasını engellemek için olduğu söylenir.
Ayasugi Bir çeşit jihadda. Kılıcın boş kısmı yapılırken masame desenli çelik bloğunun törpülenmesi sırasında oluşan düzenli dalgalı çizgiler.
Bo'hi Geniş yiv ya da hi
Boşi Uçtaki sert kenar deseni.
Çoci Yonca ya da mantar şekilli hamon.
Çokuto Düz kılıç
Gunome Yarım daire dalga şeklindeki hamon.
Ha Keskin kenar
Habuçi Hamonun kenarını sınırlayan çizgi, sertten yumuşak çeliğe geçiş kısmı
Hada Dövme izleri
Hamaçi Bilenmiş kenarın başlangıcındaki çentik izleri.
Hamon Yumuşak perlit çeliğe geçiş bölgesini de kapsayan martensit çelik deseni.
Hi Bıçağın üst kısmındaki yiv.
Hitasura çoji Alacalı bıçakta çoji şekilli hamon.
Horimono Bıçak üzerindeki oyma ya da işlemeler.
İnazuma Habuki bölgesinin dikey zik-zak deseni. Tam çevirisi "yıldırım çizgileri"
İtame Katlanmış çelik bloğunun dövülmesiyle oluşan tahtaya benzer damarlı doku. Tahta üzerindeki düzensiz yuvarlak şekillere benzer.
Ci Hamonun üstündeki yüzey.
Cihadda Bıçak veya jinin deseni.
Cicetsu Bıçağın yüzey rengi ve deseni
Katana Samurayların kullandığı kıvrık kılıç.
Ken Eski Japonya'da imal edilen düz kılıç. Hiyan döneminde yerini taçi almıştır.
Kinsuci Habuçinin sert kısmındaki yatay çizgiler. Tam çevirisi "altın çizgiler"
Kissaki Kılıcın ucu.
Ko nayi Habuçideki, ni ve nayoi büyüklüğü arasındaki sert çelik parçaları, martensit kristaller.
Ko notari Hamondaki sığ ve düzensiz dalgalanmalar.
Masame Katlanmış çelik bloğunun dövülmemiş kısmında oluşan tahtaya benzer damarlı doku. Tahta üzerindeki şekillere benzeyen yakın aralıklı düzenli çizgiler.
Meyi Kılıç ustasının imzası.
Mekugi ana Teng üzerindeki pim deliği.
Motohaba Maçideki genişlik.
Muni Arka yüzey.
Muni-maçi Tengin arka işaret kısmının üzerindeki çentik.
Nagasa Bıçak uzunluğu.
Naginata Pala uçlu Japon kılıcı.
Nakago Tengin sonu.
Nayi Habuçi üzerinde bulunan, gözle görülebilecek kadar büyük martensit kristal parçacıklar.
Nihonto Ken, naginata, yari, taçi, katana, vakizaşi ve tantonun içinde bulunduğu Japon kılıçları
Ninjatō Popüler kültürde(sinema vb.) en yaygın kullanılan klasik kılıç türü.
Nayoi Habuçi üzerinde bulunan, gözle görülmesi mümkün olmayan martensit ya da perlit parçacıklar. Puslu, bulanık alanlar olarak ortaya çıkar.
Notare Hamon üzerindeki düzensiz dalgalanmalar.
Omote Ön.
Sakihaba Yokoti genişliği.
Şinogi Kılıcın kenarını belirleyen sırt çizgisi.
Şinogici Sırt çizgisinin üstündeki bıçak yüzeyi.
Sori Bıçağın eğrilik miktarı.
Suguha Düz hamon.
Suriyage Taçiyi, katana boyutuna indirgemek için kısaltılmış teng.
Tanto Japon bıçak veya kaması.
Taçi Eski samurayların at üstünde kullandığı uzun kılıç.
Togi Katananın cilalı yüzeyi.
Toran Dalga şekilli hamon.
Ura Arka.
Utsuri Yüzeydeki beyazımsı etki, hamonun dışındaki ji. Tam çevirisi "yansıma".
Vakizaşi Samurayların kullandığı kısa kılıç.
Yakiba Keskin kenar.
Yasurami Nakago üzerindeki törpü izleri.
Yokoti Ucu gövdeden ayıran sınır.

Kılıç kuşanma ile ilgili terimler

değiştir
Fuçi Subanın yanındaki kabza halkası.
Habaki Kılıcın kın içerisine temas etmesini engellemek için kullanılan metal halka.
Ito Kabzayı tenge tutturmak için sarılan örgü. Bir arada durmaları için menukinin üzerine sarılır.
Kaşira Kabzanın sonundaki dipçik boşluğu.
Koşirayi Saya, suba, suka, menuki, habaki, kaşira, sagiyo ve diğer aksamın bütünüyle montajı.
Kurikata Sagiyoyu kına bağlamak için atılan düğüm.
Medugi Kabzayı (suka) subaya sabitlemek için kullanılan pim.
Menuki Medugi üzerine yerleştirilen süs.
Sagiyo Kılıç kuşanırken kını kemere bağlamak için kullanılan ip.
Sami' Kabzayı kaplamak için kullanılan deri.
Saya Kın.
Şirasaya Kılıcı muhafaza etmek/depolamak için kullanılan basit, tahta "dinlenme" kını.
Suba El korunağı.
Suka Kabza ya da tutamaç.

İmalat terimleri

değiştir
Age gitaye Şita gitaye şeklini oluşturmak için birkaç kere katlanmış çeşitli çelik parçaları
Denkayi tetsu Eloktrolitik fırında imal edilmiş hurda metalden eritilmiş demir. %99,99 saf demirdir. Demirci, oroşigane işlemini kullanarak yeterli miktarda karbon ekler.
Hagane Hon sanmayi gitaye metodu kullanılarak imal edilen keskin kenar için kullanılan daha sert (yüksek karbon içerikli) çelik.
Hizu-kuri Sunobe kullanılarak bıçağın şekillendirilmesi. Bıçak ısıtılır ve bir seferde küçük bir kısmı dövülerek şekillendirilir. Bıçak şiyage için hazır hale gelir.
Hon sanmayi gitae Kılıç yapım metodlarından daha az bilinenidir; her bir taraf için 3 farklı daha sert kavagane çelik kullanılır; göbek kısmı için yumuşak şingane parçaları ve keskin uç kısmı için ise daha sert bir çelik olan özel hagane parçaları kullanılır.
Kera Tatarada oluşturulan ham çelik. Çeliğin neredeyse yarısı tamahagane dir ve kılıç yapımı için kullanılmaya hazırdır. Geri kalan çelik, demirci tarafından ocakta karbon oranı ayarlandıktan sonra kullanılabilir.
Kaji-oşi Demirci tarafından kılıca son şeklinin bıçak, eğe ile verilmesi ve pürüssüz cilalamanın yapılması.
Kangan tetsu Oksijensiz ortamda eritilerek imal edilen süngerimsi demir. Demirci döküm ocağındaki karbon oranını oroşigane işlemini kullanarak ayarlar.
Kavagane Kılıcın gövde kısmına başlangıç malzemesi olarak kullanılan sert (karbon oranı yüksek) çelik. Karbon oranı %1,0 - %1,5 arasındadır.
Kitaye Metal çubuğun dövülerek ya da katlanarak bıçak yapılmak için hazır hale getirilmesi.
Kobuse gitaye En bilindik bıçak yapma şeklidir, şingane özlü yumuşak bir merkez ve kavagane bir kılıf.
Nakago-şitate Bıçağın sapa yakın kısmının törpülenerek tamamlanması
Omura Suçiyoki esnasında kılıca kaplanacak olan sulu kile katılması için omuna taşının öğütülerek toz haline getirilmesi.
Oroşigane Dövme işlemi esnasında çeliğin karbon oranını ayarlama işlemidir. Karbon seviyesi, çeliğin odun kömürünün üst kısmında ısıtılmasıyla ve kılıç aşağıya doğru ulaştıkça yeni odun kömürü atılmasıyla artırılır. Kılıcın karbon oranının düşürülmesi ise; demir ocağının etrafına hava menfezi yerleştirilerek ısıtılması ve böylece karbonun oksijenle birleşip karbonmonoksit haline gelmesiyle yapılır.
Satestu Çeliğin yapımı için kullanılan demir oksit kumu.
Sen Kılıca şekil vermek için kullanılan bıçak. Çok sert bir kılıç çeliğinden yapılmıştır ve her darbede metalin ince kısımlarını rende gibi ayırır.
Şiyage Bir bıçak ve eğe ile kılıca şekil verme. Suçiyokide bıçağın yüzeyi kil uygulanmasına hazırlanır. Bu hizukuriden sonra yapılır.
Şingane Yumuşak çelik. Daha yumuşak (karbon seviyesi %0,5'in altında) çelik, kılıcın orta kısmını yapmada kullanılır.
Şitagitaye Dövme işlemi. Dövme işlemi esnasındaki ilk altı kat.
Soriyaoşi Yaki ireyi takiben kılıçtaki kıvrımın ayarlanması.
Sunobe Kılıç yapılmak üzere dövülmeye hazır boş çelik bar.
Tamahagane Kılıcın gövdesini yapmak için kullanılan işlenmemiş çelik.
Tatara Kalcı. Odun kömürünü, tamagahane oluşturmak için demir oksit kumuyla yakar.
Tanren Birçok parça çeliğin bir blok haline getirilecek şekilde kaynak yapılması işlemidir. Düz hale getirilecek şekilde çekiçle dövülür ve 12-15 kez çaprazlama katlanır. Bu bitmiş kılıcın jihaddasını oluşturur.
Suçi-oki Sulu kil, odun kömürü tozu ve öğütülmüş omura taşı ile kılıcın sertleştirme işlemi öncesinde kaplanması. Kilin kalınlığı, yaki ire esnasında kılıç suya soğutmak için daldırıldığında işlemin hızını belirlemeye etki eder. Kılıcın çabuk soğuyan kısmı sert çelik, yavaş soğuyan kısmı ise daha yumuşak bir yapıya dönüşür. Bu bitmiş bir kılıcın modelini belirler.
Sukuri-komi Şiganenin yumuşak özü, tanren esnasında kılıçta oluşturulan oluğa yerleştirilir. Bu daha sonra sunobenin oluşturulması için kullanılır. Şigane ya da yumuşak çelik daha önceden dövülmüştür. Bıçaktaki bu öz ya da daha yumuşak kısım (çelikteki karbon oranı daha düşüktür), kılıca esneklik verir ve kırılmasını önler.
Sumivakaşi Çelik blokların dövülme işlemi için montajlanması. Küçük kavagane parçaları bir yığın haline getirilir, kağıda sarılır ve sulu kile daldırılır. Daha sonra ısıtılır ve tek bir parça haline gelinceye kadar kaynar halde dövülür ve saf olmayan kısımlar atılır.
Yaki-ire Kılıcın ısıtılıp suya sokulmasıyla sertleştirilmesi. Kılıcın keskin ucu, ince bir kil tabakayla kaplıdır. Çelik 700 °C'den 900 °C'ye kadar ısıtıldığında, çelik kristalleri östenit adı verilen yapıya dönüşür. Hızlıca soğutulduğunda, kilin ince olduğu yüzeyde martensite dönüşür. Çeliğin geri kalan kısmı yavaşça soğur ve orijinal ferrit ya da perlit yapısına geri dönüşür. Ayrıca kılıç kıvrımını, uç ve daha kalın olan arka kısmın farklı oranlarda genişlemesi ile kazanır.
Yaki-modoşi Kılıcın, yaki ire sonrasında iç gerilimin alınması amacıyla tavlanması. Kılıç 150 °C'ye kadar ısıtılır ve suda soğutulur.

Demirciler hakkındaki terimler

değiştir
Ningen Kokuho "Yaşayan Ulusal Hazine" ya da "Önemli Kültürel Değerlerin Sahibi" olarak tayin edilmiş.
Masamune Ödülü Yıllık kılıç yapma yarışmasında, mukansa tarafından seçilen en iyi sunuma verilen devasa ödül.
Mukansa Genel kılıç yapma yarışmasının üzerine terfi ettirilen ve artık sadece diğer mukansalarla kıyaslanan kılıç imalatçısı.

Kılıcın menşeini tanımlarken kullanılan terimler

değiştir
Ato Meyi Demircinin kendisi tarafından eklenmemiş olan, sonradan eklenen imzası. Bunların doğru olduğu kabul edilir ve demircinin bilerek bıraktığı imzası ile uyuşmaz. Kılıcın özü, bu uygulamayı desteklemektedir.
Bizen Beş bölgesel Japon kılıç yapma geleneğinden biri.
Dayi Meyi Usta demirci ve ona yardımcı olan öğrencisi tarafından yapılmış kılıç.
Dayi Saku Usta demircinin talimatıyla, öğrencisi tarafından yapılan ve usta demircinin imzasını taşıyan kılıç. Bu genelde ustanın yaptığı kılıç ile aynı değerde tutulur.
Gendayito 1876 ve daha sonralarda yapılan modern ve çağdaş kılıçlar.
Go Kaden Beş kılıç yapma geleneği. Kantayinin ilk aşamasında kılıç bu beş gelenekten birisine göre sınıflandırılır.
Gimeyi Sahte imza (meyi), aldatmak amacıyla eklenmiştir.
Gunto II.Dünya Savaşı sırasında Japon ordusu için yapılmış olan kılıçlar. Genellikle geleneksel yöntemlerle yapılmamışlardır.
Kanteyi Kılıcın menşeini tanımlama şeklidir. Bu, yapıldığı zamanı, yeri ve demircisini kapsar.
Koto 1573'lü yıllardan önce yapılan kılıç.
Mumeyi Demircinin imzası olmayan kılıç.
Mino Beş bölgesel Japon kılıç yapma geleneğinden biri.
Oşigata Kılıcın çizilerek ya da mum vb. sürerek özelliklerini gösteren kopyalarının çıkartılması. Bu bütün kılıç için ya da sadece sapa doğru olan kısım (nakago) için olabilir, kılıcın imzasını (meyi) gösterir.
Şinsakuto Yeni yapılmış kılıç.
Şin şinto 1772'den 1925 yılına kadar yapılmış olan yeni kılıçlar.
Şinto Yaklaşık olarak 1573 ve 1760 yılları arasında yapılmış yeni kılıçlar.
Şo şin Gerçek ve özgün kılıç (ya da farklı bir öğe).
Soşu Beş Japon kılıç yapma geleneğinden biri.
Yamaşiro Beş Japon kılıç yapma geleneğinden biri.