Vikipedi

Hendek, Sakarya

Sakarya'nın ilçesi

Hendek, çok küçük bir bölümü Karadeniz Bölgesi, daha büyük bölümü Marmara Bölgesi sınırları içinde kalan, idari olarak Sakarya iline bağlı bir ilçedir.

Hendek
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlSakarya
Coğrafi bölgeMarmara Bölgesi
İdare
 • KaymakamHalil İbrahim Acır
 • Belediye başkanıİrfan Püsküllü[1] (BBP)
Yüzölçümü
 • Toplam581 km²
Rakım180[2] m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam84.099
 • Yoğunluk93.233/km²
 • Kır
-
 • Şehir
-
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu54300
İl alan kodu0264
İl plaka kodu54

Hendek ilçesi 92 mahalleden oluşmaktadır.

2024 yılı ADNKS verilerine göre ilçe toplam nüfusu 92.729'tür.[3] Yeni büyükşehir belediye yasasına göre köylerin hepsi mahalle olduğundan kır nüfusu bulunmamaktadır.

Tarihçe

değiştir

Osmanlı döneminden önceki tarihi hakkında yeterince bilgi bulunmamaktadır. Doğu Roma İmparatorluğu döneminde İstanbul ve Anadolu geçiş yolu üzerinde bulunan Hendek'in kayıtlarda ismi Lateas olarak geçmektedir. Osmanlı döneminde yörenin, Osman Bey'in komutanlarından Konur Alp tarafından, ele geçirilmesiyle bu bölge Osmanlı'ya bağlanmıştır.[4] Bu dönemlerde ilçeye bir süreliğine Konuralp dendiği kaydedilmiştir.[5] 12. Asırda Türkistan'ın Gürcan bölgesinden göç eden Türk kabilelerinin bir kısmının bugünkü Hendek ilçesinin bulunduğu yere gelerek yerleştikleri ve buraya Handok adını verdikleri, Handok'un zamanla Hendek olarak değiştiği sanılmaktadır.[6]

Hendek Kanuni Sultan Süleyman döneminde köy konumundadır.[7] 1877-1878 Osmanlı - Rus Savaşı sonrasında bölgeye kaybedilen Kafkasya coğrafyasından pek çok göçmen yerleştirilmiştir. Bu olaydan sonra bölgenin nüfusunun artmasıyla köy statüsünden nahiye statüsüne yükselmiştir. Balkanların Osmanlı'nın elinden çıkmasından sonra bölgeden göçen göçmenlerin bir kısmı Hendek'e yerleştirilmişlerdir.[8]

İlk Belediye Teşkilatı 1907'de kurulan Hendek, Cumhuriyetin ilan edilmesinden sonra Kocaeli'ne bağlı kaza halini almıştır. Sakarya'nın 21 Haziran 1954'te il olması ile Hendek de ilçe statüsüne kavuşmuştur.[9]

Coğrafi konumu

değiştir

İlçe, eski E-5 yeni adı ile D-100 Karayolu üzerinde İstanbul'a 170 km, Ankara'ya 275 km Adapazarı'na 30 km kurulmuştur. TEM Otoyolu da güneyinden geçip deniz seviyesinden yüksekliği 175 metredir. Sakarya merkezin 10 metropol ilçesinden biridir.

Nüfus

değiştir
Yıl Toplam Şehir Kır
Hendek ilçesi (Kocaeli)
1927[10] 24.573 4.861 19.712
1935[11] 24.040 4.932 19.108
1940[12] 25.109 4.925 20.184
1945[13] 28.254 5.688 22.566
1950[14] 33.013 6.644 26.369
Hendek ilçesi (Sakarya)
1955[15] 35.150 7.469 27.681
1960[16] 39.681 9.880 29.801
1965[17] 42.721 10.788 31.933
1970[18] 45.635 12.627 33.008
1975[19] 48.291 15.291 33.000
1980[20] 51.768 17.303 34.465
1985[21] 54.795 19.717 35.078
1990[22] 60.268 23.397 36.871
2000[23] 63.703 28.537 35.166
2007[24] 74.890 45.090 29.800
2008[25] 74.607 45.017 29.590
2009[26] 74.084 44.418 29.666
2010[27] 73.815 44.247 29.568
2011[28] 73.918 44.680 29.238
2012[29] 75.113 46.276 28.837
2013[30] 76.134 76.134 veri yok
2014[31] 76.664 76.664 veri yok
2015[32] 78.179 78.179 veri yok
2016[32] 80.264 80.264 veri yok
2017[32] 81.635 81.635 veri yok
2018[32] 84.099 84.099 veri yok
2019[32] 85.570 85.570 veri yok
2020[32] 86.612 86.612 veri yok
2021[32] 88.105 88.105 veri yok
2022[32] 90.153 90.153 veri yok
2023[32] 91.486 91.486 veri yok
2023[32] 92.729 92.729 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Basın

değiştir

Hendek'te ilk yerel gazete 19 Aralık 1958 yılında Hendek Postası adıyla yayımlanmıştır.[33] Hendek'te yayımlanmış ve halihazırda yayınlanan gazete ver dergiler[34]:

Gazeteler

  • Hendek Postası [Hendek, Sakarya: Nihat Erkan, 1958- (40 cm.)]
  • Şafak [Hendek, Sakarya: (yayınlayan ?), 1960- (40 cm.)]
  • Bizim Hendek [Hendek: Rüstem Balcı, 1964- (45 cm.)]
  • Yeşil Hendek [Hendek: İsmail Özdemir, 1964- (43 cm.)]
  • Yeşil Hendek [Adapazarı: Mehmet Ercan, 1967- (50 cm.)]
  • Hendek Adalet [Hendek: Niyazi Zayim, 1967- (45 cm.)]
  • Hendek Ekspres [Hendek: Nevzat Bayındır, 1977- (45 cm.)]
  • Hendek Haber [Hendek, Adapazarı: Orhan Yılmaz, 1984- (45 cm.)]
  • Hendeğin Sesi [Hendek: İsmail Çakmak, 2002- (30 cm.)]
  • Hendek Şafak [Hendek, Sakarya: Esma Galip, 2002- (res.; 40 cm.)] yayınlanıyor
  • Hendek Medya Haber [Sakarya: Ahmet Köse, 2016- (res.; 51 cm.)] yayınlanıyor
  • Hendek Gerçek Haber [Hendek: İrfan Püsküllü, 2016- (34 cm.)]

Dergiler

  • Çamdağı [Hendek: Hendek Halkevi, 1947- (res.; 25 cm.) / (Yerel, Güncel) Folklor.]

Spor

değiştir

Hendekspor, ilçeyi Türk futbolunda Bal Ligi düzeyinde temsil etmektedir.[35] Takım, karşılaşmalarını 2.000 kişilik Hendek Atatürk Stadyumu'nda oynamaktadır.[36]

Hendek'in en başarılı olduğu spor dallarının başında güreş gelmektedir. Hendek Güreş İhtisas Kulübü, kurulduğu günden bugüne 15 yılda 13 Avrupa ve Dünya Şampiyonları yetiştirmiştir. Ayrıca Hendek Güreş dalında (TOHM) Türkiye Olimpiyat Hazırlık Merkezlerinden biridir.

Turizm

değiştir

Türbeler bakımından çok zengin olan ilçe Din Turizmi için de uygun sayılabilir.

  • Çiğdem Yaylası: Yapısıyla ilgi çeken evlerin bulunduğu Çiğdem Yaylası, turizmci, gezgin ve yazarlardan oluşan büyük bir jüri tarafından Türkiye'nin en güzel on yaylası arasında gösterilmiştir. Topukotu olarak adlandırılan çimle kaplı geniş alanı, küçük ve hafif eğimli tepeleri ile yaylanın oldukça hoş bir manzarası vardır. Yaylada her yıl Temmuz ayının ikinci haftasında yayla şenlikleri düzenlenmektedir. Şenlikte yayladaki hayvancılık ile yetişen sebze ve meyveler tanıtılmakta, ayrıca çeşitli eğlenceler yer almaktadır.
  • Selman / Salman Dede Türbesi: Kocaali/Karasu yolu üzerinde Çam Dağı mevkiindedir. Bugün de ziyaret edilen türbenin çevresinde yılın belli bir günü (7 Temmuz), Selman Dede etkinlikleri adı altında hayır pilavı dağıtılmaktadır.
  • Eren Dede Türbesi: Türbe Köprübaşı'ndadır. Burası Dereboğazı'ne bağlı bir mevki iken bugün ayrı bir mahalle olmuştur.
  • Keremali Dede Türbesi: Keremali Dağı'ndadır. Mevki olarak Göksu yakınındadır. Dağa adını veren eren için yılda bir (15 Ağustos) Keremali Dede etkinlikleri adı altında etkinlik düzenlenir.
  • Sarı Dede Türbesi: Türbe Mahmutbey, 62 Evler mevkiinde, Bağdat Caddesi'ndedir.
  • Vahap Dede Türbesi: Karadere yakınlarındadır.
  • Şeyh İsmail İzzettin Türbesi: Şeyhler mahallesindedir.
  • Hendek Bayraktepe projesi: Hendek Belediyesi'nin başlattığı projeye göre, Bayraktepe'sinde Türk boyunun Orta Asya'dan Anadolu topraklarına gelmesinden bu güne kadar kurdukları 16 Türk devletini temsil eden bayraklar, bayrakların altındaki kitabelerde devletlerin simgeleri rölyefler, amfitiyatro salonu, Zemin çalışmalarında satranç ve çeşitli spor dallarına yönelik çalışmalar, 300 m² 1 katlı betonarme bina, bina üzerine 2 katlı toplamda 600 m² kütük ev, ziyaretçiler için yaklaşık 1000 m² otopark alanı, ziyaretçilerin Bayrak Tepesi'ne ulaşımlarını sağlayacak üst geçitten oluşuyor.

Eğitim

değiştir

İlçe, Sakarya Üniversitesi (SAÜ) ve Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesine bağlı olarak çeşitli enstitü, fakülte ve meslek yüksek okulunu barındırmaktadır.[37][38][39] Yine ilçede köklü eğitim kurumları mevcuttur.[40]

Yüksek Öğretim Kurumları

değiştir
  • SAÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü (2010)
  • SAÜ Eğitim Fakültesi (1997)
  • SUBÜ Hendek MYO (1994)

Orta Öğretim Okulları

değiştir
  • Hendek Devlet Bahçeli Fen Lisesi (2023)
  • Hendek Anadolu Lisesi (HAL) (1969)
  • Hendek Atikehanım Anadolu Lisesi (HAHAL) (1992)
  • Hendek Orhangazi Anadolu Lisesi (2019)
  • Hendek Özel Çağdaş İmge Anadolu Lisesi (İmge) (2017)
  • Hendek Anadolu İmam Hatip Lisesi (1977)
  • Hendek MTAL (1994)
  • Hendek Akşemsettin MTAL (1990)
  • Hendek Osmangazi MTAL (1993)
  • Hendek Yenimahalle MTAL (1980)
  • Hendek Anadolu Kalkınma Vakfı MTAL (2005)

Hendekli tanınmış kişiler

değiştir

Sanatçılar

değiştir

Sporcular

değiştir

Asker ve Bürokratlar

değiştir
  • Ali Gaffar Okkan - Diyarbakır Emniyet Müdürü iken faili hâlen meçhul olan bir suikast sonucu öldürülmüş Diyarbakır emniyet müdürüdür.
  • Rasim Betir - Türk asker, Orgeneral, 1996-1998 2. Ordu Komutanı, 1998-2000 Jandarma Genel Komutanı
  • Ali Birinci - Tarihçi, Türk Tarih Kurumu eski başkanı

Siyaset İnsanları

değiştir
  • Kılıç Ali - Asker ve siyasetçi, 1., 2., 3., 4. ve 5. Dönem Gaziantep Milletvekili.
  • Selahattin Gürdrama - Tüccar, Serbest Ticaret, Sanayici, Adapazarı Belediye Başkanı, 5. Dönem Sakarya Milletvekili.
  • Rıza Kuas - Siyasetçi, Sendikacı, DİSK kurucusu, 13. Dönem Ankara ve 14. Dönem İstanbul Milletvekili.
  • Nevzat Ercan - Siyasetçi, 19., 20. ve 21. Dönem Sakarya Milletvekilli, Eski Orman Bakanı.
  • Merve Kavakcı - Siyasetçi, 21. Dönem Sakarya Milletvekilli, akademisyen ve diplomat.
  • Ali İnci - Siyasetçi, 25. ve 28. Dönem Sakarya Milletvekili.
  • Muhammed Levent Bülbül - Siyasetçi, 27. ve 28. Dönem Sakarya Milletvekili, MHP TBMM Grup Başkanvekili.
  • Ümit Dikbayır - Siyasetçi, 27. ve 28. Dönem Sakarya Milletvekili, Eski İYİ Parti Kurucular Kurulu, Genel İdare Kurulu ve Başkanlık Divanı üyesi.

Diğer

değiştir

Hendek'te olan olaylar

değiştir

Asayiş

değiştir

Kaza ve afetler

değiştir

Sanat ve spor

değiştir

Kardeş şehirler

değiştir

Hendek'in 6 tane kardeş şehri bulunmaktadır.[41]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "İrfan Püsküllü; "Bundan sonra işimiz gücümüz Hendek"". 1 Nisan 2024. 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Coğrafi Durum". 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "Hendek Nüfusu 2024'te Artış Gösterdi". Hendek Haber. 16 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2025. 
  4. ^ Murat Cebecioğlu (2011). "Hendek Adapazarı Akyazı Tarihi ve Şeyh İsmail Vakfı Belgeleri. Sakarya: Hendek Belediyesi Kültür Yayınları. s. 88. 
  5. ^ Meltem Okay (2008). "Hendek Kazası Temettuat Defterleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. s. 16. 
  6. ^ Recep Yaşa (2018). "Sakarya'nın Tarihi Coğrafyası", Sakarya'nın Fiziki Beşeri Ve İktisadi Coğrafya Özellikleri. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları. s. 6. 
  7. ^ Enver Konukçu (2010). "Hendek: Tarihten Sayfalar. Sakarya: Hendek Belediyesi Kültür Yayınları. s. 8. 
  8. ^ "İlçe tarihi". Hendek Kaymakamlığı. 16 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023. 
  9. ^ "Tarihçe". Hendek Belediyesi. 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023. 
  10. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  11. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  12. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  13. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  14. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  15. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  16. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  17. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  30. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  31. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  32. ^ a b c d e f g h i j
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Hendek Nüfusu - Sakarya". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Sakarya Hendek Nüfusu". nufusune.com. 
  33. ^ Sakarya Basın Tarihi 1919-2004. Sakarya Gazeteciler Cemiyeti. 1 Ocak 2005. s. 476 s. 
  34. ^ "Milli Kütüphane Kataloğu". Milli Kütüphane. 15 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2025. 
  35. ^ {{Web kaynağı | başlık = Hendekspor Bal Liginde | url = https://www.tff.org/Default.aspx?pageID=1596&grupID=2468#grp 3 Nisan 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  36. ^ "Hendek Stadı yeni sezona hazır". T54. 1 Ekim 2021. Erişim tarihi: 22 Haziran 2025. 
  37. ^ "Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü". Sakarya Üniversitesi. 20 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2025. 
  38. ^ "Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi". Sakarya Üniversitesi. 24 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2025. 
  39. ^ "Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi hendek Meslek Yüksekokulu". Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2025. 
  40. ^ "Hendek İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü". Milli Eğitim Bakanlığı. 1 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2025. 
  41. ^ "Kardeş Şehirler Hendek Belediyesi". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2023. 

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hendek,_Sakarya&oldid=35614756" sayfasından alınmıştır