Galilei uyduları

Galilei uyduları, Jüpiter'in en büyük dört uydusu olan Io, Europa, Ganymede ve Callisto'dur. Klasik gezegenlerin en sönüğü olan Satürn'den sonra çıplak gözle en kolay görülebilen Güneş Sistemi cisimleridir. Parlak Jüpiter'e olan yakınlıkları çıplak gözle gözlemi çok zorlaştırsa da, yüksek ışık kirliliği olan gece gökyüzü koşullarında bile sıradan dürbünlerle kolayca görülebilirler. Teleskobun icadı, uyduların 1610 yılında keşfedilmesini sağladı. Bu sayede, insanlar klasik gezegenleri takip etmeye başladığından beri keşfedilen ilk Güneş Sistemi cisimleri ve Dünya'nın ötesindeki herhangi bir gezegenin yörüngesinde bulunan ilk cisimler oldular.

Galilei uyduları gezegen kütleli uydulardır ve Güneş Sistemi'ndeki en büyük cisimler arasındadırlar. Bu dört uydu, Titan, Triton ve Dünya'nın uydusu Ay ile birlikte, Güneş Sistemi'ndeki cüce gezegenlerin herhangi birinden daha büyüktür. En büyüğü olan Ganymede, Güneş Sistemi'ndeki en büyük uydudur ve Merkür gezegenini boyut olarak geçer (fakat kütle olarak değil). Callisto, boyut olarak Merkür'den sadece biraz daha küçüktür. Daha küçük olan Io ve Europa, Ay ile yaklaşık aynı boyuttadır. İçteki üç uydu - Io, Europa ve Ganymede - 4:2:1 yörüngesel rezonanstadır. Galilei uyduları küresel şekillere sahipken, Jüpiter'in geri kalan uyduları kendi çekim güçleri küresel şekillerini oluşturacak kadar büyük olmadığı için düzensiz formlara sahiptir.

Galilei uyduları, onları Aralık 1609 veya Ocak 1610'da gözlemleyen ve Mart 1610'da Jüpiter'in uyduları olarak tanımlayan^[1] Galileo Galilei'nin adını almıştır. 1892'de Jüpiter'in beşinci en büyük uydusu olan Amalthea'nın keşfine kadar Jüpiter'in bilinen tek uyduları olarak kaldılar.^[2] Galileo, ilk başta keşfini Cosmica Sidera ("Cosimo'nun yıldızları") veya Medicean Yıldızları olarak adlandırdı, fakat sonunda geçerli olan isimler Simon Marius tarafından seçildi. Marius, Galileo ile hemen hemen aynı zamanda, 8 Ocak 1610 tarihinde uyduları bağımsız olarak keşfetmiş ve onlara günümüzdeki isimlerini, Zeus'un baştan çıkardığı veya kaçırdığı mitolojik karakterlerden esinlenerek vermiştir. Bu isimler, Johannes Kepler'in 1614 yılında yayımlanan Mundus Jovialis adlı eserinde önerilmişti.^[3] Bu keşif, teleskobun gök bilimciler için bir araç olarak önemini, çıplak gözle görülemeyen uzay cisimlerinin varlığını kanıtlayarak göstermiştir. Dünya dışında başka bir cismin yörüngesinde dönen gök cisimlerinin keşfi, o dönemde kabul gören ve her şeyin Dünya'nın etrafında döndüğü bir teori olan Batlamyus sistemine ciddi bir darbe vurmuştur.

Ayrıca bakınız

Jüpiter Sisteminin Kolonizasyonu

Kaynakça

^ Drake, Stillman (1978). Galileo At Work. Chicago: University of Chicago Press. 0-226-16226-5.
^ "In Depth | Amalthea". NASA Solar System Exploration. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2019.
^ Pasachoff, Jay M. (2015). "Simon Marius's Mundus Iovialis: 400th Anniversary in Galileo's Shadow". Journal for the History of Astronomy. 46 (2): 218-234. Bibcode:2015AAS...22521505P. doi:10.1177/0021828615585493.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Galilei uyduları ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Galile uydularını tanımlamak için Sky & Telescope yardımcı programı
Jüpiter ve Galilei uydularının interaktif 3D görselleştirmesi
NASA's Stunning Discoveries on Jupiter's Largest Moons | Our Solar System's Moons Astrum - Youtube
Yeni başlayanlar için Jüpiter'in uyduları rehberi (İngilizce)
Dominic Ford: The Moons of Jupiter. Galilei uydularının mevcut konumlarının bir çizelgesiyle birlikte.

[Stillman-1] Drake, Stillman (1978). Galileo At Work. Chicago: University of Chicago Press. 0-226-16226-5.

[nasa-2] "In Depth | Amalthea". NASA Solar System Exploration. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2019.

[Pasachoff-3] Pasachoff, Jay M. (2015). "Simon Marius's Mundus Iovialis: 400th Anniversary in Galileo's Shadow". Journal for the History of Astronomy. 46 (2): 218-234. Bibcode:2015AAS...22521505P. doi:10.1177/0021828615585493.

[1]

[2]

[3]