Eva Hesse

Eva Hesse (d. 11 Ocak 1936 ö. 29 Mayıs 1970 ), Almanya doğumlu, Amerikan Yahudisi heykeltıraş. Lateks, fiberglas ve plastik gibi materyallerde öncü çalışmalarıyla bilinir. 1960’larda post-minimal sanat akımına giren sanatçılardan biridir.

Hayatı değiştir

Hesse, 11 Ocak 1936’da Almanya Hamburg’da Yahudiliğe bağlı bir ailede doğdu. Aralık 1938’de Hesse iki yaşındayken ailesi, Nazi Almanyası’ndan kaçmak umuduyla, Hesse eve ablası Helen Hesse Charash’ı Kindertransport aracılığıyla Hollanda’ya gönderdi. Yaklaşık altı aylık ayrılıktan sonra, yeniden bir araya gelen aile İngiltere’ye taşındı ve daha sonra 1939’da New York’a göç etti ve burada Manhattan’ın Washigton Height kasabasına yerleştiler. 1944’te Hesse’nin ebeveynleri ayrıldı; 1945’te babası yeniden evlendi ve annesi 1946’da intihar etti. 1962’de heykeltıraş Tom Doyle ile tanıştı ve evlendi; 1966’da boşandılar. Ekim 1969’da bir beyin tümörü teşhisi kondu ve 29 Mayıs 1970 cuma günü öldü. Bir yıl içinde üç ameliyat geçirdikten sonra 34 yaşındaki ölümü, sadece 10 yıla yayılmış kariyerini sona erdirdi.

Kariyeri değiştir

Hesse, New York’un Endüstriyel Sanatlar Okulu’ndan 16 yaşında mezun oldu ve 1952’de Pratt Tasarım Enstitüsü’ne girdi. Bir yıl sonra okulu bıraktı.18 yaşındayken Seventeen Dergisi’nde staj yaptı. Bu süre zarfında Sanat Öğrencileri Birliği’nde dersler aldı. 1954 ve 1957 yılları arasında Cooper Union’da okudu ve 1959’da Yale Üniversitesi’nde yüksek lisansa hak kazandı. Hesse Yale’de Josef Albers’ın yanında çalışırken, Soyut Ekpresyonizmin etkisinde kaldı. Yale’den sonra Eva, Sol LeWitt, Donald Judd, Yayoi Kusama ve diğerlerini de kapsayan birçok genç minimalist sanatçı ile arkadaş olacağı New York’a döndü. Sol LeWitt’le olan yakın arkadaşlığı hayatının sonuna kadar devam etti. İkisi sık sık birbirine yazdı ve 1965’te Sol şüpheci bir genç olan Eva’ya ünlü tavsiyesini verdi ‘Düşünmeyi Kes ve Sadece YAP!’ Sol ve Eva,1960’ların en etkili iki sanatçısı hâline geldiler ve arkadaşlıkları, eserlerinin her birinin sanatsal gelişimine yardımcı oldu. Eva 1962’e meslektaşı Tom Doyle ile evlendi ve 1965’te beraber Almanya’ya taşındılar. Böylece Tom, Alman koleksiyoncusu ve sanayicisi Friedrich Arnald Scheidt’ten sanatçı bir kimlik edinebilirdi. Evlilikleri parçalanmakta olan Hess eve Doyle, Almanya’nın Ruhr bölgesindeki terk edilmiş bir tekstil imalathanesinde bir yıl boyunca çalışıp yaşadılar. Stüdyoları, Fredrich Arnhard Scheidt’in Kettwig’de Essen yakınlarındaki Ruhr’da olan tekstil fabrikasının kullanılmayan bir bölümüne kuruldu. Binada önceki kullanımından kalan makine parçaları, alet edevat ve malzemeler bulunmaktaydı; ve bu kullanılmış makinelerin parçaların açısal biçimleri Hesse’ye mekanik çizimleri ve resimleri için ilham kaynağı olmuştur. İlk heykeli, Ring Around Aroise isimli bir kabartma, kumaşla kaplı tel, elektrik teli ve sıkıştırılmış levha ile yapılmıştı. Bu yıl, Almanya’da Hesse’nin kariyerinde bir dönüm noktası oldu. Bu dönüm noktasından sonra çalışmalarında önceliği hâline gelen heykeller yapmaya başlayacaktı. 1965’te New York’a döndükten sonra, eserlerinin özelliği hâline gelecek alışılmamış malzemeleri kullanmaya ve onlarla çalışmaya başladı: lateks, fiberglas ve plastik

Yöntemler, materyaller ve süreçler değiştir

Hesse’nin ilk çalışmaları soyut çizimler ve tablolardan oluşuyordu. En çok heykelleriyle bilinir ve bu yüzden çizimleri daha sonraki çalışmaları için temel adım olarak kabul edilir. Çizimlerini ayrı bir bölüm olarak ortaya koydu. ‘’Onlar bağlantılıydı çünkü onlar benimdi ama tamamlanmış olan bir diğeriyle bağlantılı değillerdi’’. Hesse’nin heykel biçimleri için bir araç olarak latekse ilgisi, onu samimiyetle yapmasını gerektiriyordu. Keats Hesse’yi lateksin cezbetmesinin en temel nedenlerinden birinin bu olabileceğini ifade ediyor. Hesse’nin lateks kullanarak yaptığı ilk iki eseri Schema ve Sequel‘dir. Lateksin mucidi lateksin asla böyle bir şekilde kullanılabileceğini hayal edemezdi. ’’Endüstriyel lateks astarlama içindir. Hesse kenarları eskimiş kağıt gibi yıpranan, düzensiz ama pürüzsüz bir yüzeyi güçlendirmek için tabaka tabaka fırçalayarak ev boyar gibi lateksi işledi.’’ Hesse’nin çalışmaları benzer şekillerin yapı ve kümelerde beraber işlendiği birden fazla şekli kullanır. Minimalizm, modülerlik ve alışılmamış malzemelerin bazılarını korurken tekrarlayan ve yoğun emek isteyen sıra dışı bir çalışma yarattı. Eva çalışmasının bir kısmında Hang-Up başlıklı parçasını açıklıyor; ’’Saçma ve sıra dışı duygularını doğduğu ilk zamandı’’... Tüm her şey kesinlikle sabittir, her şeyin etrafındaki zarif bir kablo… Çok olağanüstü ve benim bunu sevip sevmemem bundandır… Bu benim hayatımda yaptığım en saçma yapıt ve bu yüzden gerçekten mükemmel...

Akımlar değiştir

Eva Hesse Post minimal sanat akımları ile ilişkilendirilir. Hesse Minimalizmden Postminimalizme taşınan ilk sanatçılardan birisidir. Arthur Danto minimalizmi “neşe ve şakacılık” ve “erotizmin mutlak kokusu”, onun “mekanik olmayan tekrarı” olarak ayırır. Öncelikli erkek egemen bir akım olan post minimalist sanatta erkek meslektaşlarının yanında çalıştı ve bazen de onlarla yarıştı. Birçok feminist sanat tarihçisi belirgin bir siyasi gündemden kaçınırken, çalışmalarının kadın sorunlarına başarılı bir şekilde ışık tuttuğunu belirtti. Hesse, Ethelyn Honig’e bir mektubunda, bir kadının “başından dezavantajlı” olduğunu ortaya koyuyor. Kanaat eksikliği çekerek, başarı için haklara sahip olduğunu belirtiyor. Ayrıca, başarılarının kıymetli olduğu inancından da yoksun. Açıklamaya “Fantastik bir güç ve cesaret gerekli. Her zaman bunun üzerinde dururum. Benim kararlılığım ve arzum güçlüdür fakat asla üstesinden gelemediğim özsaygı eksikliğim var.” diye devam ediyor. Çalışmalarının tamamen feminist olduğunu reddetti, bunu feminen olarak savunuyor fakat kafasındaki feminist beyanlar olmadan. Kadın sanatı dergisi için çalışan Cindy Nemser ile bir röportajında “Mükemmelliğin cinsiyeti yoktur” diye bir açıklama yapmıştır.

Görsel ve eleştirel analiz değiştir

Hesse’nin çalışması, çoğu zaman bir malzemeye minimal manipülasyon gösterirken aynı zamanda onu tamamen dönüştürür. Her eserin basitliği ve karmaşıklığı sanat tarihçileri arasında tartışmaya neden olmuştur. Tartışmalar, hangi parçaların eksiksiz ve bitmiş olarak kabul edileceği ve gelecek çalışmalar için yapılacak modeller, eskizler veya çalışmalar üzerine odaklanır. Hesse’nin çizimleri daha sonraki heykellerin ilk taslakları olarak kaydedildi. Çalışmaları genellikle düzensiz olarak tanımlanır; tekdüzeliğe direncini açıklayan bir terim. Hesse’nin çalışmaları basit şekilleri, hassas çizgileri ve sınırlı renk paletiyle minimalizm unsurlarını bünyesinde barındırıyor. Barry Schwabsky, Hesse’nin çalışmalarını Londra’daki Camdan Sanat Merkezi’nde şöyle anlatıyor: ‘Katlanmış şeyler, yığılmış şeyler, bükülmüş şeyler, yaralar ve açılmış şeyler; karışık şeyler, bağlantı kurmak için kör şeyler; kıvamlı bir görünüme sahip materyaller, kaybolmuş veya atılmış veya kötü muamele görmüş malzemeler; etten yapılmış gibi görünen şekiller, etten yapılmış gibi görünen ama etten yapılmayan şekiller bu materyallere, bu şeylere, bu şekillere bakabilir ve parçalanamayan çok küçük bir duygunun tarifsiz ürpertisini hissedebilirsiniz; ya da tepkisiz bir şekilde kafanızı çevirip yolunuza devam edebilirsiniz; belki de aynı anda ikisini birden yapabilirsiniz.’’

Hesse’nin çalışmaları değişmez bir renk paletinden oluşur. Tüm çalışmaları ,özellikle çizimleri, tekrar ve basit ilerlemelere dayanmaktadır.

Koruma değiştir

Eva Hesse’nin heykellerinin yıllar içerisinde bozulan parçaların nasıl korunacağını anlama konusunda tartışma öznesi olmuştur. Cam elyafı dışında, onun sevdiği materyallerin çoğu kötü bir şekilde yıpranmıştır, onun çoğu çalışması muhafazakârlarla muazzam bir mücadeleyi ortaya koymaktadır. Arthur Danto, Yahudi Müzesinin geçmişe dönük 2006 yazılarında “renk değişimi, lateks gibi zardaki gevşeklik, materyalin gözle görülebilir yıpranması…” işaret etmektedir. Yine de iş bir şekilde trajik değil. Bunun yerine hayat, hata hatta komedi dolu. Şovdaki her parça özgünlük ve haylazlık ile titreşir.”

Bazı durumlarda, eserleri sunumdan fazla zarar gördü. Örneğin, Sans III artık halka sergilenmiyor çünkü lateks kutuları kendi üzerine kıvrıldı ve parçalandı. Hesse’nin yakın arkadaşı Sol LeWittargued koruma konusundaki bir tartışmada,” Çalışmalarının sürmesini istedi… Kesinlikle sessizce oturup gözlerinin önünde dağılmasına izin verecek bir tutumda değildi.” Le Witt’in cevabı Hesse’nin diğer arkadaşları ve meslektaşları tarafından desteklendi. Fakat, Hesse’nin malzeme ve süreç sorusuna olan bağlılığı bu eserlerin kalıcılığına dair niyetiydi. Bu konuyu akıldaki toplayıcılarla tartışırken, şunu yazdı “İnsanlar kitabı almak istediği noktada biraz suçluluk hissediyorum. Bence biliyorlar fakat onlara bir mektup yazmak istiyorum ve sonsuza kadar sürmeyeceğini söylemek istiyorum. Gerçekten duruşumun ne olduğundan emin değilim. Bir tarafım bunun gereksiz oluğunu ve eğer gerekirse bunun daha önemli olduğunu hissettiriyor. Hayat sonsuza dek sürmez; Sanat sonsuza dek sürmez.”

Miras değiştir

Sanatı genellikle Nazilerden kaçmak da dahil tüm acı dolu mücadelelerin ışığında incelenir, ‘Ebeveynlerinin boşanması, on yaşındayken annesinin intiharı, başarısız evliliği ve babasının ölümü.’ Şüphesiz, tecrübeler Hesse’nin üzerinde derin izler bıraktı, çizimlerindeki gerçek etki özgün materyal kullanımı, minimalist harekete karşı aşırı derecedeki tepkisi, postmodern ve post minimalist sanat akımının yerini göstermekteki becerisi.

Danto onu “heykeli estetik aksilikle yeniden icat ederek duygusal kaoslarla başa çıkan,yenilmiş bir ulusun endüstriyel kalıntıları arasında değersiz materyallerle oynayan, ki sadece yirmi yıl önce ikinci bir düşünce olmadan ölürdü” diye tasvir ediyor.

2016 yılında, Eva Hesse isimli belgesel New York’ta ilk kez yayınlandı. Marcie Begleiter’in yönettiği film Hesse’nin “trajik kısaltılmış hayatını” anlatıyor. “Sanat tarihi içerisinde birkaç paralellik olmakla birlikte, sanatsal ortaya çıkma yıllarına, hızlı gelişme dönemine ve öfkeli üretkenliğine” odaklanıyor. Tanınmış sanatçılar onu öncü olarak kabul etmiştir ki bu sanatçılar Japon sanatçı Eiji Sumi’yi de kapsıyor.

Sergiler değiştir

1961’de, Hesse’nin guaj boya resimleri Brooklyn Müzesi’nin 21. Uluslararası Suluboya Bienali’nde sergilendi. Eş zamanlı olarak çizimlerini John Heller Galerisinde sergiledi çizimleri: Üç Genç Amerikalı. Ağustos 1962’de, Hesse ve Tom Doyle New York’un Woodstock şehrindeki Allan Kaprow Etkinliği kapsamında Sanat Öğrencileri Ligine katıldı. 1963’te New York’un Yüksek Doğu bölgesindeki Allan Stone Galerisinde Hesse’nin kağıt üzerindeki tek kişilik şovu vardı. İlk tek kişilik heykel şovu 1965’te Düsseldorftaki Kunstverein für die Rheinlande und Westfalen’de sunuldu. Kasım 1968’de New York’taki Fishbach Galerisinde büyük ölçekli heykellerini sergiledi. Sergi Zincir Polimerleri olarak adlandırıldı ve hayatı boyunca Amerika Birleşik Devletlerindeki tek solo sergisi oldu. Sergi, Hesse'nin kariyerinde önemli bir yere sahipti, o sırada itibarını güvence altına alıyordu. Büyük parçası Genişletilmiş açılım ”Anti – İllüzyon: Süreç / Materyaller” 1969 Whitney Müzesi sergisinde gösterildi. Amerika Birleşik Devletleri'nde ve Avrupa'da Guggenheim Müzesi'nde (1972) olmak üzere düzinelerce büyük ölüm sonrası sergisi düzenledi, San Francisco Modern Sanatlar Müzesi (2002), New York Çizim Merkezi (2006) ve New York Musevi Müzesi (2006). 2010’da Avrupa içinde Barcelona şehrinde Fundació Antoni Tàpies’de Hesse’ye ölümünden sonra bir sergi açıldı.

Artforum’un Yaz 1979 sayısına göre, Eva Hesse retrospektifinin ayrı ayrı 3 kez tekrarı, Eva Hesse: Heykel başlığıyla kabul edildi. Bu sergiler 4 Mayıs - 17 Haziran 1979 tarihleri arasında Londra’daki Whitechapel Sanat Galerisi’nde; 30 Haziran-5 Ağustos 1979 tarihleri arasında Otterlo’da bulunan Rijks Müzesi Kroller Muller; ve 17 Ağustos - 23 Eylül tarihleri arasında Hannover’daki Kestner Geselleschaft’ta yer aldı. Sergide yer alan bir eser,Aught,dört çift kat lateks,polietilen ile yapılmıştı. Her biri 78x40 cm idi. Ağustos - Ekim 2009 tarihleri arasında Edingburh Fruitmarket Galerisi’nde bir Hesse sergisi yapıldı.

Kaynakça değiştir

Arthur C. Danto, "All About Eva", The Nation, July 17/24, 2006, p. 30–34. Posted online June 28, 2006.
Lucy R. Lippard, EVA HESSE. 1992 Da Capo Press, Inc. illus. Trade Paper. 251p.
SFMOMA | Exhibitions | Exhibition Overview | Eva Hesse (San Francisco Museum of Modern Art February 2, 2002 — May 19, 2002 exhibition). Accessed online 19 September 2006.
Sussman, Elisabeth (2006). Eva Hesse Sculpture. New Haven: Yale University Press.
Artforum, Summer 1979. Page 6.