Eğlek, Olur
Eğlek, Erzurum ilinin Olur ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
| Eğlek | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Eğlek Eğlek'in Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Olur |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1600 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 89 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25650 |
Tarihçe değiştir
Eğlek'in eski adı Ortisi’dir.[4] Gürcüce bir ad olan Ortisi (ორთისი; "ortisi"), Türkçeye Ortiz olarak girmiştir. Nitekim 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca kitapta köyün adı Ortiz (اورتيز) olarak yazılmıştır.[5] 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda bölgeyi ele geçiren Ruslar ise, 1886 tarihli nüfus sayımında köyü Ortiz (Ортис) biçiminde kaydetmişlerdir.[6] Dahiliye Vekaleti’nin 1933’te yayımladığı Köylerimiz adlı kitapta köyün adı Ortiz değil Ortis olarak kaydedilmiştir.[7] İçişleri Bakanlığı'nın bir yayını olarak 1968'de basılmış Köylerimiz adlı kitapta ise, köyün yeni adı Eğlek, eski adı ise Ortiz biçiminde yer alır.[8]
Tarihsel Tao bölgesinde yer alan Ortisi köyünün kuruluşuna ilişkin bilgi yoktur. Bununla birlikte köyün bulunduğu bölgenin erken Orta Çağ'da Gürcü Krallığı sınırları içinde yer aldığı bilinmektedir. 11. yüzyılın son çeyreğinde Ortisi’nin de yer aldığı Tao-Klarceti bölgesine Büyük Selçuklular hakim oldu. 13. yüzyılın ikinci yarısından sonra bölge, Gürcü atabeglerin yönetimindeki Samtshe-Saatabago sınırları içinde kaldı. 16. yüzyılın son çeyreğinde Osmanlılar Samtshe-Saatabago devletini ortadan kaldırıp topraklarını ele geçirdiler.
Uzun süre Osmanlı idaresinde kalan Ortisi’yi 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Ruslar ele geçirdi. 1886 tarihli Rus kayıtlarına göre Tausker kazasına (uçastok) bağlı bir köy olan Ortisi’de 181 kişi yaşıyordu. Köyün nüfusunun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir.[6] Bununla birlikte, 20. yüzyılın başlarında bölgeyi gezen Gürcü tarihçi Ekvtime Takaişvili 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli’de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi adlı kitabında köyün 49 haneden, nüfusun tamamının da Müslüman Gürcülerden oluştuğunu yazmıştır. Takaişvili’ne göre o tarihte köyün etrafı parlak kayalarla çevriliydi. Bu kayalardan biri köyün ortasında bir sütun gibi yükseliyordu. Bu kayanın yakınında, caminin önünde kesme taşlardan inşa edilmiş bir çeşme vardı. Köyün evleri ahşaptandı ve bu evlerin damları toprakla kapatılmıştı. Köyün camisi de ahşap bir yapıydı ve caminin sundurmasının iç kısmı Gürcülere özgü motiflerden oluşan oymalarla süslenmişti.[4]
I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Ortisi bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri de Rus ordusunun çekildiği bölgenin büyük bölümünü fiilen ele geçirdi. 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Ortisi’nin de içinde yer aldığı bölge Türkiye’ye bırakıldı.[9]
Türkçe kaynaklarda Ortiz olarak geçen köyün adı 1933 yılından sonra Eğlek olarak değiştirilmiş olduğu anlaşılmaktadır. Çünkü İçişleri Bakanlığı'nın 1968'de yayımladığı Köylerimiz adlı kitapta köyün eski adı Ortiz, yeni adı ise Eğlek olarak verilmiştir.[8]
Ortisi köyünde günümüze ulaşan tek tarihi eser Ortisi Kalesi’dir. Köyün merkezinin 400 metre batısındaki Kaletepe mevkii denilen yerde, kayalık tepede yer alan kale, 30 × 13 m ebatlarında küçük bir yapıdır. Kırma moloz taşlardan yapılmış olan kalenin etrafında ikinci bir kalenin varlığını gösteren duvar izleri yer almaktadır. Her iki kalenin de yapı tekniği açısından aynı dönemde yapıldığı tahmin edilmektedir. Kalenin büyük bölümü yıkılmış ve tahrip olmuştur. Bugün Eğlek Kalesi olarak da adlandırılan kale, 2012 yılında korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmiştir.[10][11]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Olur Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[12]
Coğrafya değiştir
Mahalle, Erzurum il merkezine 186 km, Olur ilçe merkezine 12 km uzaklıktadır.[13] Mahalle, Olur'un kuzeybatısında olup, 
numaralı Ardanuç-Olur il yoluna, 5,4 km.'lik bir köy yoluyla bağlıdır.[14]
Nüfus değiştir
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 89[1] |
| 2021 | 86[1] |
| 2020 | 91[1] |
| 2019 | 96[1] |
| 2018 | 97[1] |
| 2017 | 90[1] |
| 2016 | 100[1] |
| 2015 | 107[1] |
| 2014 | 113[1] |
| 2013 | 115[1] |
| 2012 | 126[2] |
| 2011 | 123[2] |
| 2010 | 120[2] |
| 2009 | 128[2] |
| 2008 | 128[2] |
| 2007 | 137[2] |
| 2000 | 144[2] |
| 1990 | 275[15] |
| 1985 | 329[16] |
| 1965 | 517[17] |
Kaynakça değiştir
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Olur Eğlek Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 29 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Eglek, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 8 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ a b Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli’de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), 1938, Paris, s. 54.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 225.
- ^ a b ""Tausker kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 9 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2020.
- ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) Dahiliye Vekaleti, 1933, İstanbul, s. 596.
- ^ a b Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 200.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 264, ISBN 9789941478178.
- ^ "(Erzurum) Kaleleri ve Kuleleri". 23 Şubat 2020. 21 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2020.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Eğlek Mahallesi". YerelNet.org.tr. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ "Eğlek to Olgun". Eğlek to Olgun. 12 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.