Alfa Ursae Majoris

Alfa Ursae Majoris
	α Ursae majoris'in konumu (kırmızı daire içinde)
Gözlem verisi; Dönem J2000 Ekinoks J2000
Takımyıldız	Büyük Ayı
Sağ açıklık (α)	11sa 03d 43,67152s
Dik açıklık (δ)	+61° 45′ 03,7249″
Görünür büyüklük (V)	1,79
Sınıflandırma
Tayfsal sınıf	K0III
U−B renk ölçeği	+0.93
B−V renk ölçeği	+1,07
Değişen yıldız tipi	Zonklayan
Tayfsal sınıf	F0V
Astrometri
Dikey hız ()	–9 km/s
Özdevinim (μ)	RA: –134,11 mys/y ; Dec.: –34,70 mys/y
Iraklık açısı (π)	26,54 ± 0,48 mys
Uzaklık	123 ± 2 Iy; (37.7 ± 0.7 pc)
Mutlak büyüklük (V)	–1,10 ± 0,04
Özellikler
Kütle (m)	A: 4,25; B: ~1,6 M☉
Aydınlatma gücü	A: 316 L⊙
Yüzey kütle çekimi (log g)	A: 2,46 cgs
Sıcaklık	A: 4.660 K
Metallik [Fe/H]	A: –0,20 ± 0,07
Dönüş hızı ()	A: 2,6 ± 1,0 km/s
Yörünge
Birincil yıldız	α UMa A
Yoldaş yıldız	α UMa B
Yörünge süresi (P)	44,4 y
Ana eksen (a)	0,603
Dışmerkezlik (e)	0,4
Yörünge eğikliği (i)	180°
Yükseliş düğüm boylamı (Ω)	2000°
Enberi dönemi (T)	1958.000
Katalog belirtmeleri
	Dubhe, Ak, α Ursae Majoris, α UMa, Alpha UMa, 50 UMa, BD+62°1161, CCDM J11037+6145AB, FK5 417, GC 15185, HD 95689, HIP 54061, HR 4301, PPM 17705, SAO 15384, WDS J11037+6145AB

Alfa Ursae Majoris (Alpha UMa, α Ursae Majoris, α UMa), Büyük Ayı takımyıldızının ikinci en parlak yıldızıdır (buna rağmen Bayer belirtmesi "alfa"dır). Geleneksel adı Dubhe olan yıldızın nadir olarak kullanılan diğer bir adı Ak'tır.

Alfa Ursae Majoris, takımyıldızının en parlak yıldızları olan ve Büyük Kepçe olarak da adlandırılan grup içerisindedir. Beta Ursae Majoris (Merak) ile birlikte İşaretçi Yıldızlar olarak adlandırılırlar; çünkü bu yıldızlardan aşağıya uzatılan bir doğru, Polaris olarak da bilinen Kutup Yıldızı'ndan geçecektir. Dubhe yaklaşık olarak 123 ışık yılı uzaklıkta yer alır ve çekirdeğindeki hidrojeni tükettikten sonra ana koldan uzaklaşıp evrilerek bir dev yıldıza dönüşmüştür. F0V olarak sınıflandırılan α UMa B adındaki ana kol yıldızları olan spektroskopik ikili bir arkadaşı vardır. Ortalama olarak 22 AU ile ayrılan ikilinin yörünge süresi ise 44,4 yıldır.^[4] Sarı bir dev olan birincil yıldız birçok frekansda hızlı minik titreşimler sergiler ve parlaklığı yüzde birden az bir oranda değişkenlik gösterir.^[5]

F8 tayf sınıfında ve 7 kadir parlaklığa sahip diğer spektroskopik ikili yıldız 8 yay-dakika uzaklıkta yer alır. Bazen Alfa Ursae majoris C olarak belirtilse de HD 95638 olarak ayrıca kaydedilmiştir.^[4]

Büyük Ayı takımyıldızının bir parçası olmasına rağmen uzayda ortak bir hareket sergileyen Büyük Ayı Hareketli Grubu'nun bir parçası değildir.^[10]

İsim ve etimoloji

Geleneksel adı olan Dubhe (dübb) Arapça "ayı" anlamındadır ve ظهر الدب الاكبر‎ (żahr üd-dübb el-ekber) "Büyük Ayı'nın sırtı"nı ifade eder. Diğer geleneksel ismi olan Ak, Sümerce bir kelimedir ve Göz anlamına gelir.^[11]
Kratu adıyla, Yedi Şairlerden biri.^[11]
Çincede Çince: 北斗 Běi Dǒu, Kuzey Kepçesi anlamına gelir ve β Ursae Majoris, γ Ursae Majoris, δ Ursae Majoris, ε Ursae Majoris, ζ Ursae Majoris ve η Ursae Majoris'den oluşan asterizme değinmektedir. α Ursae Majoris'in kendisi Çince: 北斗一 Běi Dǒu yī, (Türkçe: Kuzey Kepçesinin ilk yıldızı) olarak belirtilir.^[12]
Eski Türklerde α Ursae Majoris'in de yer aldığı Büyük Kepçe, "Yediger Yılduz" olarak belirtilmiştir.^[13]

Fotoğraflar

Dubhe "A" ve soluk ikili arkadaşı

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e van Leeuwen, F. (Kasım 2007). "Validation of the new Hipparcos reduction". Astronomy and Astrophysics. 474 (2). ss. 653-664. arXiv:0708.1752 $2. Bibcode:2007A&A...474..653V. doi:10.1051/0004-6361:20078357.
^ ^a ^b ^c Johnson, H. L.; Iriarte, B.; Mitchell, R. I.; Wisniewskj, W. Z. (1966), "UBVRIJKL photometry of the bright stars", Communications of the Lunar and Planetary Laboratory, 4 (99), Bibcode:1966CoLPL...4...99J
^ ^a ^b ^c ^d Guenther, D. B.; Demarque, P.; Buzasi, D.; Catanzarite, J.; Laher, R.; Conrow, T.; Kreidl, T. (2000). "Evolutionary Model and Oscillation Frequencies for α Ursae Majoris: A Comparison with Observations". The Astrophysical Journal. 530 (1). ss. L45-L48. Bibcode:2000ApJ...530L..45G. doi:10.1086/312473. PMID 10642202.
^ ^a ^b ^c Tokovinin, A. A. (1997). "MSC - a catalogue of physical multiple stars". A & A Supplement series. Cilt 124. s. 75. Bibcode:1997A&AS..124...75T. doi:10.1051/aas:1997181.
^ ^a ^b Buzasi, D.; Catanzarite, J.; Laher, R.; Conrow, T.; Shupe, D.; Gautier, T. N.; Kreidl, T.; Everett, D. (2000). "The Detection of Multimodal Oscillations on α Ursae Majoris". The Astrophysical Journal. 532 (2). ss. L133. Bibcode:2000ApJ...532L.133B. doi:10.1086/312573. PMID 10715242.
^ Wilson, Ralph Elmer (1953), General catalogue of stellar radial velocities, Carnegie Institution of Washington, Bibcode:1953QB901.W495.....
^ ^a ^b Carney, Bruce W.; Gray, David F.; Yong, David; Latham, David W.; Manset, Nadine; Zelman, Rachel; Laird, John B. (Mart 2008), "Rotation and Macroturbulence in Metal-Poor Field Red Giant and Red Horizontal Branch Stars", The Astronomical Journal, 135 (3), ss. 892-906, arXiv:0711.4984 $2, Bibcode:2008AJ....135..892C, doi:10.1088/0004-6256/135/3/892
^ ^a ^b ^c McWilliam, Andrew (Aralık 1990), "High-resolution spectroscopic survey of 671 GK giants. I - Stellar atmosphere parameters and abundances", Astrophysical Journal Supplement Series, cilt 74, ss. 1075-1128, Bibcode:1990ApJS...74.1075M, doi:10.1086/191527
^ "DUBHE -- Spectroscopic binary", SIMBAD, Centre de Données astronomiques de Strasbourg, 11 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Aralık 2011
^ Motz, Lloyd; Nathanson, Carol (1988). The Constellations: An Enthusiast's Guide To The Night Sky. Doubleday. s. 39. ISBN 978-0385176002.
^ ^a ^b Allen, R. H. (1963). Star Names: Their Lore and Meaning. Reprint. New York: Dover Publications Inc. s. 438. ISBN 0-486-21079-0. Erişim tarihi: 4 Eylül 2012.
^ (Çince) AEEA (Activities of Exhibition and Education in Astronomy) 天文教育資訊網 2006 年 6 月 15 日 2 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Özel, M. Emin; Saygaç, Talat (1997). Gökyüzünü Tanıyalım. Tübitak. s. 20. ISBN 975-403-072-3.

[aaa474_2_653-1] van Leeuwen, F. (Kasım 2007). "Validation of the new Hipparcos reduction". Astronomy and Astrophysics. 474 (2). ss. 653-664. arXiv:0708.1752 $2. Bibcode:2007A&A...474..653V. doi:10.1051/0004-6361:20078357.

[clpl4_99-2] Johnson, H. L.; Iriarte, B.; Mitchell, R. I.; Wisniewskj, W. Z. (1966), "UBVRIJKL photometry of the bright stars", Communications of the Lunar and Planetary Laboratory, 4 (99), Bibcode:1966CoLPL...4...99J

[guenther-3] Guenther, D. B.; Demarque, P.; Buzasi, D.; Catanzarite, J.; Laher, R.; Conrow, T.; Kreidl, T. (2000). "Evolutionary Model and Oscillation Frequencies for α Ursae Majoris: A Comparison with Observations". The Astrophysical Journal. 530 (1). ss. L45-L48. Bibcode:2000ApJ...530L..45G. doi:10.1086/312473. PMID 10642202.

[msc-4] Tokovinin, A. A. (1997). "MSC - a catalogue of physical multiple stars". A & A Supplement series. Cilt 124. s. 75. Bibcode:1997A&AS..124...75T. doi:10.1051/aas:1997181.

[buzasi-5] Buzasi, D.; Catanzarite, J.; Laher, R.; Conrow, T.; Shupe, D.; Gautier, T. N.; Kreidl, T.; Everett, D. (2000). "The Detection of Multimodal Oscillations on α Ursae Majoris". The Astrophysical Journal. 532 (2). ss. L133. Bibcode:2000ApJ...532L.133B. doi:10.1086/312573. PMID 10715242.

[gcrv1953-6] Wilson, Ralph Elmer (1953), General catalogue of stellar radial velocities, Carnegie Institution of Washington, Bibcode:1953QB901.W495.....

[aj135_3_892-7] Carney, Bruce W.; Gray, David F.; Yong, David; Latham, David W.; Manset, Nadine; Zelman, Rachel; Laird, John B. (Mart 2008), "Rotation and Macroturbulence in Metal-Poor Field Red Giant and Red Horizontal Branch Stars", The Astronomical Journal, 135 (3), ss. 892-906, arXiv:0711.4984 $2, Bibcode:2008AJ....135..892C, doi:10.1088/0004-6256/135/3/892

[ajss74_1075-8] McWilliam, Andrew (Aralık 1990), "High-resolution spectroscopic survey of 671 GK giants. I - Stellar atmosphere parameters and abundances", Astrophysical Journal Supplement Series, cilt 74, ss. 1075-1128, Bibcode:1990ApJS...74.1075M, doi:10.1086/191527

[SIMBAD-9] "DUBHE -- Spectroscopic binary", SIMBAD, Centre de Données astronomiques de Strasbourg, 11 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Aralık 2011

[motz-10] Motz, Lloyd; Nathanson, Carol (1988). The Constellations: An Enthusiast's Guide To The Night Sky. Doubleday. s. 39. ISBN 978-0385176002.

[allen1899-11] Allen, R. H. (1963). Star Names: Their Lore and Meaning. Reprint. New York: Dover Publications Inc. s. 438. ISBN 0-486-21079-0. Erişim tarihi: 4 Eylül 2012.

[12] (Çince) AEEA (Activities of Exhibition and Education in Astronomy) 天文教育資訊網 2006 年 6 月 15 日 2 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[eminozel-13] Özel, M. Emin; Saygaç, Talat (1997). Gökyüzünü Tanıyalım. Tübitak. s. 20. ISBN 975-403-072-3.

[1]

[2]

[3]

[5]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Gözlem verisi Dönem J2000 Ekinoks J2000
α Ursae majoris'in konumu (kırmızı daire içinde)
Takımyıldız	Büyük Ayı
Sağ açıklık ( $α$ )	11^sa 03^d 43,67152^s^[1]
Dik açıklık ( $δ$ )	+61° 45′ 03,7249″^[1]
Görünür büyüklük (V)	1,79^[2]
Sınıflandırma
Tayfsal sınıf	K0III^[3]
U−B renk ölçeği	+0.93^[2]
B−V renk ölçeği	+1,07^[2]
Değişen yıldız tipi	Zonklayan^[5]

Tayfsal sınıf	F0V^[4]
Astrometri
Dikey hız ( $v_{r}$ )	–9^[6] km/s
Özdevinim ( $μ$ )	RA: –134,11^[1] mys/y Dec.: –34,70^[1] mys/y
Iraklık açısı ( $π$ )	26,54 ± 0,48^[1] mys
Uzaklık	123 ± 2 Iy (37.7 ± 0.7 pc)
Mutlak büyüklük (V)	–1,10 ± 0,04^[7]
Özellikler
Kütle ( $m$ )	A: 4,25^[3] B: ~1,6^[3] `M`_☉
Aydınlatma gücü	A: 316^[3] L_⊙
Yüzey kütle çekimi (log $g$ )	A: 2,46^[8] cgs
Sıcaklık	A: 4.660^[8] K
Metallik [Fe/H]	A: –0,20 ± 0,07^[8]
Dönüş hızı ( $v_{\mathrm {e} }\cdot \sin i$ )	A: 2,6 ± 1,0^[7] km/s
Yörünge
Birincil yıldız	α UMa A
Yoldaş yıldız	α UMa B
Yörünge süresi ( $P$ )	44,4 y
Ana eksen ( $a$ )	0,603
Dışmerkezlik ( $e$ )	0,4
Yörünge eğikliği ( $i$ )	180°
Yükseliş düğüm boylamı ( $Ω$ )	2000°
Enberi dönemi ( $T$ )	1958.000
Katalog belirtmeleri
Dubhe, Ak, α Ursae Majoris, α UMa, Alpha UMa, 50 UMa, BD+62°1161, CCDM J11037+6145AB, FK5 417, GC 15185, HD 95689, HIP 54061, HR 4301, PPM 17705, SAO 15384, WDS J11037+6145AB^[9]