Drogön Chögyal Phagpa
Drogön Chogyal Phagpa (Tibetçe: འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པ་, Wylie: ʼgro mgon chos rgyal ʼphags pa, 1235-15 Aralık 1280) Tibet Budizminin Sakya okulunun beşinci lideriydi. Aynı zamanda Budist ve Tibet İşleri Bürosu'nun ilk başkanı ve Yuan Hanedanı'nın ilk İmparatorluk Eğitmeni idi. Kubilay Han döneminde görev almıştır.
İlk yılları değiştir
Phagpa, 1235'te Ngari'de (Batı Tibet) Khon ailesinden Sönam Gyeltsen'in (Tibetçe: བསོད་ནམས་རྒྱལ་མཚན་, Wylie: bsod nams rgyal mtshan) oğlu olarak dünyaya geldi. Sakya Pandita'nın (1182-1251) yeğenidir.
1244'te Sakya Pandita, Moğollar ve Tibetliler arasında aracılık yapmak üzere Ögeday Han'ın oğlu Godan Han'ın kraliyet kampını ziyaret etmek üzere yanında genç yeğenleri on yaşındaki Phagpa'yı ve onun altı yaşındaki erkek kardeşi Chakna Dorje ile beraber Sakya'dan ayrıldı.[1]
Sakya Pandita, yol boyunca vaazlar verdi ve 1247'de Godan'ın Liangzhou'daki Moğol birliklerinin Han Çinlilerini bir nehre atarak öldürdükleri kampına geldi.[2] Dehşete kapılan Sakya Pandita, özellikle bilinç sahibi bir varlığı öldürmenin Budizme göre en kötü eylemlerden biri olduğunu vurgulayarak dini talimatlar verdi.[1] Godan Han'a din eğitimi veren Sakya Pandita, kişiliği ve güçlü öğretileriyle sarayı büyük ölçüde etkiledi. Ayrıca Godan'ı ciddi bir hastalıktan kurtardığı ve iyileştirdiği söyleniyor.[3]
Kubilay Han'ın hizmetine girmesi değiştir
Sakya Pandita'nın ölümünden sonra Moğol hükümdarı Möngke Khan, 1252 ve 1253'te Tibet'in bazı bölgelerine yeni askeri seferler düzenledi. Ayrıca, Tibet'in ana mezhepleri yönetici klan arasında paylaşıldı ve her bir prens farklı bir mezhebin hamisi oldu. Godan, Drikung Kagyu'yu himayesine almasına rağmen, Sakya'yı da. Phagpa ve erkek kardeşi Godan kampında kaldılar, Moğol dilini öğrendiler ve Moğol kıyafetleri giymeye başladılar.
Möngke'nin erkek kardeşi Kubilay, Çan Budizmi ile kısa bir flörtten sonra Tibet Budizmini daha çok beğendiğine karar verdi. 1253'te Godan'dan kendisine o zamanlar 18 yaşında olan Chögyal Phagpa'yı vermesini istedi. Kubilay daha sonra onun çabalarıyla Budizmi kabul etti ve Phagpa 1258'de onun tantrik gurusu oldu. Kubilay'ın karısı Çabi'nin etkisi altında, karşılıklı ilişkileri, Phagpa'nın dini konularda ve Kubilay'ın dünyevi meselelerde önceliği olacağı şekilde tanımlandı. Prens, lamasından din eğitimi aldığında, Phangpa daha yüksek bir koltuğa otururken, Kubilay saray işlerini yürütürken Phagpa'dan daha yüksekte oturuyordu. Phagpa, 1258 yılında Kubilay'ın yeni inşa ettirdiği şehri Kaiping'de gerçekleşen büyük bir tartışmada Taocu muhaliflerini yenerek davasını daha da güçlendirdi.[4]
Phagpa yazısının icadı değiştir
Kubilay Han, Chögyal Phagpa'yı çok dilli Yuan Hanedanı Çin'ini tek bir yazı sisteminde birleştirmek amacıyla yeni bir yazı sistemi tasarlaması için görevlendirdi. Phagpa, 1269'da tamamlanan 'Phags pa yazısı'nı oluşturmak için Tibet alfabesini modifiye etti. Kubilay Han, 1271'de Çin İmparatoru olduğu zaman da dahil olmak üzere, imparatorluğun resmi yazı sistemi olarak Çince karakterler veya daha önce Moğolca yazmak için kullanılan Eski Uygur alfabesi yerine ʼPhags-pa yazısını kullanmaya karar verdi.[1] Ancak bu kararını tanıtmaya çalışırken büyük direnişler ve zorluklarla karşılaştı ve amacına asla ulaşamadı. Sonuç olarak, bu alfabeyle yazılan metin sayısı çok azdı ve Yuan belgelerinin büyük kısmı (çoğu resmi belge dahil) Çin ideogramları veya Uygur alfabesiyle yazılmaya devam etti.[5] Bu yazı sistemi, 1368'de Yuan'ın çöküşünden sonra tamamen gözden düştü.[1][6] Phangpa yazısının yaklaşık bir asır boyunca kullanımda kaldığı ve Kore yazısı Hangul'un gelişimini etkilediği düşünülüyor.
Son yılları ve ölümü değiştir
Phagpa son yıllarını, ülke üzerindeki Sakya-Yuan otoritesini güçlendirmekle meşgul olduğu Tibet'te geçirdi. 1277'de hem ruhani hem de siyasi eğilimlere sahip Budist liderlerinin katıldığı genel bir konferans topladı. 15 Aralık 1280'de Sakya'daki Lhakhang sarayında öldü. Ölümünden sonra, birkaç yıl önce kaba davranışlarından dolayı görevden aldığı eski pönchen Kunga Zangpo tarafından zehirlendiğine dair asılsız bir söylenti ortaya çıktı. Bu, önümüzdeki yıl Moğollar ve Amdolu Tibetlilerden oluşan bir ordunun silahlı müdahalesine bahane olacak ve Kunga Zangpo'nun infazına, Tibet'teki Moğol askeri varlığının ise güçlenmesine yol açacaktı.[7][8]
Ayrıca bakınız değiştir
- Budist ve Tibet İşleri Bürosu
- Tibet tarihi
Dipnotlar değiştir
- ^ a b c d Thomas Laird (2006) The Story of Tibet: Conversations with the Dalai Lama, pp. 114-117. Grove Press, New York. 978-0-8021-1827-1. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "Thomas Laird" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Tsepon W. D. Shakabpa (1967) Tibet: A Political History. New Haven and London: Yale University Press, p. 63.
- ^ Thubten Jigme Norbu and Colin Turnbull (1969) Tibet: Its History, Religion and People.
- ^ Morris Rossabi (1988) Khubilai Khan: His life and times. Berkeley, p. 41-2.
- ^ Morris Rossabi (1988) p. 158
- ^ Mote 2003.
- ^ Luciano Petech (1990) pp. 24-5.
- ^ "kun dga' bzang po". Tibetan Buddhist Resource Center. 23 Ağustos 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2015.